مێژووی ئیسلام

مێژووی ئیسلامی بە ماوەیەکی زۆردا درێژدەبێتەوە بەجۆرێک زۆربەی سەدەکانی ناوەڕاست دەگرێتەوە، خاوەنی جوگرافیایەکی زۆربوو لە چین دەست پێدەکات تاوەکوو ڕۆژاوای ئاسیا و باکووری ئەفریقا تاوەکوو دەگات بە ئەندەلوس، مێژووی ئیسلام لەسەرەتای دابەزینی سروش بۆ پێغەمبەر محەممەد و دەستپێکردنی بانگەواز لەنیمچە دوورگەی عەرەبی دەست پێ دەکات، بۆ خیلافەتی ڕاشیدین، دواتر دەوڵەتی ئەمەوی کە دەسەڵاتیان لە وڵاتی چین دەستیپێدەکرد تاوەکوو باکووری ئەفریقا و ئەندەلوس، دواتر دەوڵەتی عەبباسی دێت کە چەند میرنشین و دەوڵەتی لەخۆگرتبوو وەک دەوڵەتی سەلجووقی و بوەیھییەکان، و لە مەغریب دەوڵەتی ئەداریسە و موڕابیتین، دواتر دەوڵەتی موەحیدین، لەشام دەوڵەتی حەمدانی و ئەیوبییەکانی لەخۆگرتبوو. لە میسر فاتمییەکان و دواتر لە شام و میسر ئەیوبییەکان. دواتر مەمالیکەکان لەمیسر و حیجاز و باکووری ئەفریقا، لەکۆتاییدا دەوڵەتی عوسمانی. ئەو دەوڵەتانە حوکمیان بەئیسلام کردووە و مێژووەکەیان وەک بەشێک لە مێژووی ئیسلام دادەنرێت، خاوەنی ڕووبەرێکی زۆر جوگرافی بوون، دەسەڵاتیان دەگەیشتە چین لە ڕۆژھەڵاتی ئاسیا بۆ ڕۆژاوای ئاسیا و باکوور و ناوەڕاستی ئەفریقا تاوەکوو فەڕەنسا و ئیسپانیا لە ڕۆژاوا.

ئایین و دەوڵەت لەئیسلامدا

لەسەرەتاوە ئیسلام بەوە جیاکراوەتەوە کە گرینگییەکی زۆر بە ڕێکخستنی پەیوەندی نێوان خوا وەک بەدیھێنەر و مرۆڤ وەک بەدیھێندراو دەدات وەک زۆربەی ئایییەنەکانی تر. پێغەمبەر محەممەد ھەر لەسەرەتای دابەزینی سروش (قورئان) دەستیکرد بە ڕێکخستنی موسڵمانان لە شێوەی کۆمەڵ لەسەردەمی چەوسانەوەی مەککە، تاوەکوو گەیشت بەشێوەی کۆمەڵگا و نیمچە دەوڵەتێک لە مەدینەدا، لە مەدینەدا بەردەوام سروش دادەبەزی کە بەزۆری بۆ ڕێکخستنی پەیوەندییەکانی نێوان موسڵمانان (کۆچکردووان و پشتیوانان) بوو، ھەروەھا ڕێکخستنی پەیوەندییەکانی نێوان موسڵمانان و ئایینەکانی تر بوو (وەک جوولەکەکانی مەدینە). ھەموو ئەمانەش ئایینی ئیسلام دەکەن بە ئایینێکی یەکدەستی و یەکڕیزی، بەجۆرێک زۆربەی پەرستشەکان لەسەر بیرۆکەی یەکڕیزی و پێکەوەیی دامەزراون، لەگەڵ دیاریکردنی پەیوەندی نێوان مرۆڤ و خوای بەدیھێنەر، ھەموو ئەمانەش ئایینی ئیسلام دەکەن بە ئایینێکی دوو لایەنە: لایەنێکی ڕوحی ئایینی، و لایەنێکی کۆمەڵایەتی سیاسیی.

لێکدانەوەی مێژووی ئیسلام

ڕاو بۆچوونەکان جیاوازن دەربارەی ڕونکردنەوە و لێکدانەوەی مێژووی ئیسلام، بەھۆی ئاڵۆزی و زۆری ڕووداوەکان و ڕاپەڕین و جەنگەکان، ھەروەھا بەھۆی پاشخانی بیری و فکری لێکۆڵەران و ئامرازەکانی لێکۆڵینەوە. لەسەردەمی نوێدا کە بەسەردەمی ھەستانەوە ناسراوە بۆچوونی جیاواز ھەبوو دەربارەی لێکدانەوەی مێژووی ئیسلام، مێژوونووسە نەتەوەپەرستە عەرەبەکان کۆی مێژووی ئیسلام وەک مێژوویەکی عەرەبی پاڵفتە دەبینن. لەھەمان کاتدا مێژوونووسە مارکسییەکان کێشمەکێشە سیاسی و سەربازییەکان لەکۆی مێژووی ئیسلامدا بە بۆچوونی مارکسییەت دەیبینن، کە تێیدا ھۆکاری ئابووری و ململانێی چینایەتی لەسەروو ھەموو ھۆکارەکانی ترن. ھەرچی مێژوونووسە عەلمانییەکانن ھەوڵیانداوە ھۆکاری ئایینی لەمێژووی ئیسلام دەربھێنن، ھەوڵەکانیان چڕبووبوەوە لە دووبارە لێکۆڵینەوە و ژیاندنەوەی سەردەمی نەفامی، بەبۆچوونی ئەوان ھەستانەوەی عەرەب لەو سەردەمەدا دەستیپێکردووە، و ئیسلام تەنیا ھۆکارێکە لە ھۆکارەکانی پەرەسەندنی فکری عەرەبی. مێژوونووسە موسڵمانەکان ھەوڵی سەلماندنی بیرۆکەی ڕاپەڕینی جەماوەری و شارستانی دەدەن کە لەئاینی ئیسلامەوە ھاتووە، کە دەوڵەت و شارستانییەتی بە عەرەب بەخشیوە، و ھەروەھا جەختدەکەنەوە لەسەر لێبوردەیی ئیسلام و ھاتنە سەر دەسەڵاتی نەتەوەکانی تر جگە لە عەرەب. دەڵێن ناردنی پێغەمبەر محەممەد خاڵی وەرچەرخان بوو و بووە ھۆی گۆڕینی مێژووی ناوچەکە بەتایبەتی و مێژووی جیھان بەگشتی.

ھۆکاری لێکدانەوە جیاوازەکان بۆ مێژووی ئیسلام

• ھۆکارە باوەڕییەکان، بەھۆی دین و بیروباوەڕی مسوڵمانان.
• ھۆکارە کلتورییەکان، داب و نەریتە جیاوازەکانی عەرەب لەپێش ئیسلام و دوای موسڵمانبوون.
• ھۆکارە ئابوورییەکان، ھۆکاری ئابووری ھەمیشە ھۆی سەرەکی جەنگ و کێشمەکێشەکان بووە بە درێژایی مێژوو.

دەرکەوتنی ئیسلام

دوورگەی عەرەب پێش دەرکەوتنی ئیسلام چەند تیرە و ھۆزی دەشتەکی بوون، خۆشەویستی ھۆز و ھاوپەیمانەیەکانی ڕێکخەری سەرەکی گۆمەڵگای عەرەبی بوون، زۆربەی دانیشتووانی مەککە ھاوبەشدانەر بوون ھەروەھا ئایینیی جوولەکە لە مەدینە و مەسیحییەت لە نەجران و نەجد بەربڵاو بوو. مەککە ناوەندێکی ئایینی بوو عەرەبەکان لەھەموو لایەکەوە بۆ حەجکردن دەھاتن بۆ مزگەوتی حەرام کە پێغەمبەر ئیبراھیم دووبارە دروستیکردبۆەوە. لەم باردۆخەدا وەحی دابەزی بۆ پێغەمبەر محەممەد و بانگەوازی ئاشکراکرد، گرینگترین گاریگەری دەرکەوتنی ئیسلام دروستکردنی دەوڵەتێک بوو لە مەدینە کە بە ئایینی ئیسلام ھەمووان بەڕێوەدەبران، و مۆرکردنی چەند ڕێککەوتننامەیەک لەگەڵ جوولەکەکانی مەدینە، دواتر موسڵمانان توانیان بەسەر بێباوەڕاندا سەربکەون و مەککە ئازادبکەن و بتەکانی ناو کەعبە بشکێنن و یەکتاپەرستی ڕابگەیەنن. ئەو یەکتاپەرستییەی ئیسلام ھێنابووی تەنیا لایەنی ڕوحی نەبوو بەڵکوو لایەنی کۆمەڵایەتی و سیاسیشی لەخۆگرتبوو، دوورگەی عەرەبی ھەموویان چونە ناو یەک ئایینەوە، و یەک دەسەڵات و یەک ڕوگە و یەک خوایان ھەبوو، لەھەمان کاتدا دەمارگیری خێڵەکی و پارەپەرستی لاوازبوبوو.

خەلافەتی ڕاشیدین

وتاری سەرەکی: خەلافەتی ڕاشدین

مردنی پێغەمبەر محەممەد بووە ھۆی حەپەسانێکی گەورە لای موسڵمانان، ھەندێکیان دەیانگووت مردووە و ھەندێکیان دەیانگووت نەمردووە. کاتێک ھەواڵەکە گەیشت بە ئەبووبەکر چوو بۆ ماڵەکەی پێغەمبەر و دەموچاوی دەرخست و ماچی کرد، دواتر ھاتە دەرەوە بۆلای خەڵکی و سوپاس و ستایشی خوای کرد و گووتی أيها الناس، إنه مَن كان يعبد محمدًا فإن محمدًا قد مات، ومَن كان يعبد الله فإن الله حي لا يموت. ثم تلا قول الله تعالى: ﴿وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ ۝١٤٤﴾ [ئالی عیمران:١٤٤] واتا: ئەی خەڵکینە کێ محەممەدی دەپەرست ئەوا محەممەد مرد، و کێش خوای دەپەرست ئەوا خوا زیندووە و نامرێت، دواتر ئەو ئایەتەی خوێندەوە محەممەد تەنیا پێغەمبەرێکە کە پێش ئەو پێغەمبەرانی تر ھەبوون، ئەگەر بمرێ یاخود بکوژرێ ئایا لەئیسلام ھەڵدەگەڕێنەوە؟ ھەر کەسێک ھەڵبگەڕێتەوە ھیچ زیانێک بەخوای گەورە ناگەیەنێت، و خوای گەورە پاداشتی سوپاسگوزاران دەداتەوە. خەڵکی لە مزگەوت بەیعتیاندا بە ئەبووبەکر، دوای ئەوەی گەورەکانی موھاجیر و ئەنسارەکان بەیعەتیان پێدا، دواتر ئەبووبەکر وتارێکیدا و گووتی أما بعد، أيها الناس، فإني قد وُلِّيتُ عليكم ولست بخيركم، فإنْ أحسنتُ فأعينوني، وإنْ أسأتُ فقوِّموني، الصدق أمانة، والكذب خيانة، والضعيف فيكم قوي عندي حتى أرجع عليه حقَّه إن شاء الله، والقوي فيكم ضعيف حتى آخذ الحقَّ منه إن شاء الله، لا يدع قوم الجهاد في سبيل الله إلا خذلهم الله بالذل، ولا تشيع الفاحشة في قوم إلا عمَّهم الله بالبلاء، أطيعوني ما أطعت الله ورسوله، فإذا عصيت الله ورسوله فلا طاعة لي عليكم، قوموا إلى صلاتكم يرحمكم الله واتا: ئەی خەڵکینە من کراوم بە گەورەی ئێوە و بشترینتان نیم، ئەگەر چاکەم کرد پشتیوانم بن، خۆئەگەر خراپەم کرد ڕاستم بکەنەوە، ڕاستگۆیی ئەمانەتە و درۆزنی خیانەتە، بێھێزتان لای من بەھێزە تاوەکوو مافەکەی بۆ وەرەدەگرمەوە، و بەھێزتان لای من لاوازە تاوەکوو ئەو مافەی لەلایەتی لێیوەردەگرم، ھەر گەلێک واز لە جیھادکردن بێنن لە پێناوی خوا ئەوا خوا سەرشۆڕیان دەکات، و ھەر گەلێک داوێنپیسییان تێدا بڵابۆوە ئەوا خوای گەورە تووشی بەڵایان دەکات، گوێڕایەڵم بن ئەوەندەی کە گوێڕایەڵی خوا و پێغەمبەرەکەی بم، ئەگەر سەرپێچی خوا و پێغەمبەرم کرد گوێڕایەڵیکردنتان لەسەر نییە، ھەستن بۆ نوێژەکانتان ڕەحمەتتان لێبێت.

خیلافەتی ئەبووبەکری سدیق

وتاری سەرەکی: ئەبووبەکر

وەرگرتنی خیلافەت لەلایەن ئەبووبەکرەوە کارێکی گرانبوو، بەھۆی ئەوەی مردنی پێغیمبەر محەممەد زۆرێک لە ھۆزە عەرەبەکانی ھاندا بۆ ھەڵگەڕانەوە لە ئیسلام و دەسەڵاتی مەدینە و نەدانی زەکات، و پەیدابوونی ھەندێک کەس کە بانگەشەی پێغەمبەرایەتیان دەکرد لەچەند شوێنێکی جیاواز لە دوورگەی عەرەبی. ئەبووبەکر زانی ئەو ڕووداوانە ڕاستەوخۆ یەکڕیزی دین و ئوممەت دەخاتە مەترسییەوە، کاردانەوەی ڕاستەوخۆی ئەبووبەکر ناردنی چەند ھەڵمەتێکی سەربازی بوو بۆ سەریان.

جەنگی ھەڵگەڕاوەکان

جەنگی ھەڵگەڕاوەکان (١١ی کۆچی-١٣ی کۆچی/٦٣٢ی زاینی-٦٣٤ی زایینی) ئەو جەنگانەن لەدوای مردنی پێغەمبەر ڕوویدا لەگەڵ ئەوانەی لەئیسلام ھەڵگەڕابونەوە، کە ھەڵگەڕاوەکان بەشێکی گەورەی خەڵکی دوورگەی عەرەبیان پێکدەھێنا، ئەوانەی لەگەڵ ئەبووبەکر مابونەوە تەنیا کەسانی مەدینە و مەککە و تائیف بوون.

سەرچاوەکان

کتێبنامە

• al-Balādhurī، A. Y.؛ Hitti، P. K. (١٩١٦). The origins of the Islamic state: Being a translation from the Arabic accompanied with annotations, geographic and historic notes of the Kitâbfutûḥ al-buldân of al-Imâm abu l'Abbâs Aḥmad ibn-Jâbir al-Balâdhuri. New York.
• Ankerl، Guy (٢٠٠٠). Coexisting Contemporary Civilizations: Arabo-Muslim, Bharati, Chinese, and Western. INUPress. ژپنک ٩٧٨-٢-٨٨١٥٥-٠٠٤-١.
• Armstrong، Karen (٢٠٠٠). Islam: A Short History. Modern Library. ژپنک ٩٧٨-٠-٦٧٩-٦٤٠٤٠-٠.
• Asher، C. B.؛ Talbot، C. (٢٠٠٨)، India Before Europe، Cambridge University Press، ژپنک ٩٧٨-٠-٥٢١-٥١٧٥٠-٨
• Bentley، Jerry H.؛ Ziegler، Herbert F. (٢٠٠٦). Traditions and Encounters: A Global Perspective on the Past. New York: McGraw-Hill.
• Berkey، Jonathan Porter (٢٠٠٣). The Formation of Islam: Religion and Society in the Near East, 600–1800. Cambridge University Press.
• Bloom؛ Blair (٢٠٠٠). Islam:A Thousand Years of Faith and Power.
• Bleeker، C.J. (١٩٦٨)، Fasting in the Koran، BRILL Archive
• Çakmak، Cenap (٢٠١٧). Islam: A Worldwide Encyclopedia. 4 volumes. ABC-CLIO. ژپنک ٩٧٨-١-٦١٠٦٩-٢١٧-٥.
• Collins، Roger (٢٠٠٤). Visigothic Spain 409–711. New Jersey: John Wiley and Sons Ltd. ژپنک ٩٧٨-١-٤٠٥١-٤٩٦٦-٢.
• Donner، Fred M. (2010). «Modern approaches to early Islamic history». لە Robinson، Chase F. (ed.). The New Cambridge History of Islam. Vol. 1: The Formation of the Islamic World, Sixth to Eleventh Centuries. Cambridge University Press. لاپەڕە 625–47. ژپنک ٩٧٨-٠-٥٢١-٨٣٨٢٣-٨.
• Esposito، John (٢٠٠٠). Oxford History of Islam. Oxford University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-١٩-٥١٠٧٩٩-٩.
• Hart، Michael (١٩٧٨). The 100:Ranking of the most influential persons in history. New York: Carol Publishing Group. ژپنک ٩٧٨-٠-٨٠٦٥-١٠٥٧-٦.
• Hazleton، Lesley (٢٠١٣)، The First Muslim: The Story of Muhammad، Atlantic Books
• P. M. Holt؛ Bernard Lewis (١٩٧٧a). Cambridge History of Islam, Vol. 1. Cambridge University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٥٢١-٢٩١٣٦-١.
• P. M. Holt؛ Ann K. S. Lambton؛ Bernard Lewis (١٩٧٧b). Cambridge History of Islam, Vol. 2. Cambridge University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٥٢١-٢٩١٣٧-٨.
• Albert Hourani؛ Malise Ruthven (٢٠٠٣). A History of the Arab Peoples. Belknap Press; Revised edition. ژپنک ٩٧٨-٠-٦٧٤-٠١٠١٧-٨.
• Hourani، Albert (٢٠٠٢). A History of the Arab Peoples. Faber & Faber. ژپنک ٩٧٨-٠-٥٧١-٢١٥٩١-١.
• Hoyland، Robert G. (٢٠١٤). In Gods Path: The Arab Conquests and the Creation of an Islamic Empire. Oxford University Press.
• Irving، W. (١٨٦٨). Mahomet and his successors. New York: Putnam.
• Khaddūrī، Majīd (٢٠٠٢). The Islamic Law of Nations: Shaybani's Siyar. JHU Press. لاپەڕە ١٩–٢٠. ژپنک ٩٧٨-٠-٨٠١٨-٦٩٧٥-٤.
• Koprulu، Mehmed Fuad؛ Leiser, Gary (١٩٩٢). The Origins of the. SUNY Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٧٩١٤-٠٨١٩-٣.
• Lapidus، Ira M. (٢٠٠٢). A History of Islamic societies. Cambridge University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٥٢١-٧٧٠٥٦-٩.
• Le، S. G. (١٩٠٠). Baghdad during the Abbasid caliphate: From contemporary Arabic and Persian sources. Oxford: Clarendon Press.
• Leaman، Oliver (2006). The Qur'an: An Encyclopedia. Taylor & Francis. ژپنک ٩٧٨-٠-٤١٥-٣٢٦٣٩-١.
• Lewis، B. (١٩٩٣). The Arabs in History. Oxford University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-١٩-٢٨٥٢٥٨-٨.
• Metcalf، Barbara D.؛ Metcalf، Thomas R. (٢٠٠٦). A Concise History of India (چاپی 2nd). Cambridge University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٥٢١-٦٨٢٢٥-١.
• Muir، Sir William (١٨٧٧). The life of Mahomet: from original sources. Smith, Elder, & Co.
• Nasr، Seyyed Hossein (٢٠٠٣). Islam:Religion, History and Civilization. New York: HarperCollins Publishers. ژپنک ٩٧٨-٠-٠٦-٠٥٠٧١٤-٥.
• Rahman، F. (١٩٨٢). Islam & Modernity: Transformation of an Intellectual Tradition. University of Chicago Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٢٢٦-٧٠٢٨٤-١.
• Rahman، H. U. (١٩٩٩). A Chronology of Islamic History. Ta-Ha. ژپنک ٩٧٨-١-٨٩٧٩٤٠-٨١-٥.
• Robb، P. (٢٠٠١)، A History of India، Palgrave، ژپنک ٩٧٨-٠-٣٣٣-٦٩١٢٩-٨
• Robinson، Chase F. (2010). «Introduction / The rise of Islam, 600 705». لە Robinson، Chase F. (ed.). The New Cambridge History of Islam. Vol. 1: The Formation of the Islamic World, Sixth to Eleventh Centuries. Cambridge University Press. لاپەڕە 1–15, 173–225. ژپنک ٩٧٨-٠-٥٢١-٨٣٨٢٣-٨.
• Rogerson، Barnaby (٢٠١٠)، The Prophet Muhammad: A Biography، Hachette UK
• Rosenthal، Franz (١٩٦٨). A history of Muslim historiography. Brill Archive.
• Sale، G.؛ Psalmanazar، G.؛ Bower، A.؛ Shelvocke، G.؛ Campbell، J.؛ Swinton، J. (٧٧٩). A universal history: From the earliest accounts to the present time. Vol. ٢١. London: C. Bathurst.
• Sonn، Tamara (٢٠٠٤). A Brief History of Islam. Blackwell Publishing Ltd. ژپنک ٩٧٨-١-٤٠٥١-٠٩٠٠-٠.
• Tracy، James D. (٢٠٠٠). City Walls: The Urban Enceinte in Global Perspective. Cambridge University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٥٢١-٦٥٢٢١-٦.
• Williams، H. S.، ed. (١٩٠٤). The historians' history of the world: Parthians, Sassanids, and Arabs. The crusades and the papacy. New York: The Outlook Company.
• Yeomans، Richard (٢٠٠٦). The art and architecture of islamic cairo. Garnet & Ithaca Press. ژپنک ٩٧٨-١-٨٥٩٦٤-١٥٤-٥.
• Zaydān، J.؛ Margoliouth، D. S. (١٩٠٧). «Being the fourth part of Jurjí Zaydán's history of Islamic civilization.». Umayyads and ʻAbbásids. Leyden: E.J. Brill, imprimerie orientale.
• «Islam Aflame with Revolt». The World's work. New York: Doubleday, Page & Co. ١٩٠٠.
• P. J. Bearman؛ Th. Bianquis؛ C. E. Bosworth؛ E. van Donzel؛ W. P. Heinrichs (eds.). Encyclopaedia of Islam Online. Brill Academic Publishers. ISSN ١٥٧٣-٣٩١٢.
• P. J. Bearman؛ Th. Bianquis؛ C. E. Bosworth؛ E. van Donzel؛ W. P. Heinrichs (eds.). Encyclopaedia of Islam, New Edition (1954-2005). Brill Academic Publishers.
• Berkshire Encyclopedia of World History. Vol. 4. Berkshire Publishing Group. 2005. ژپنک ٩٧٨-٠-٩٧٤٣٠٩١-٠-١.
• The New Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Incorporated; Rev Ed edition. 2005. ژپنک ٩٧٨-١-٥٩٣٣٩-٢٣٦-٩.
• Baynes, T. S. (1888). The Encyclopædia Britannica: A dictionary of arts, sciences, and general literature. New York, N.Y: H.G. Allen. pp. 545–606.
• In Pace, E. A. (1922). The Catholic Encyclopedia: An International Work of Reference on the Constitution, Doctrine, Discipline and History of the Catholic Church. New York: Encyclopedia Press. "Mohammed and Mohammedanism.". pp. 424–28
• Yarshater، Ehsan (٢٠٠١). Encyclopædia Iranica. Routledge & Kegan Paul. ژپنک ٩٧٨-٠-٩٣٣٢٧٣-٥٦-٦.

زیاتر بخوێنەوە

• Ágoston، Gábor (٢٠٢١). The Last Muslim Conquest: The Ottoman Empire and Its Wars in Europe. Princeton, New Jersey and Woodstock, Oxfordshire: Princeton University Press. doi:١٠.٢٣٠٧/j.ctv١b٣qqdc. ژپنک ٩٧٨-٠-٦٩١-٢٠٥٣٨-٠. JSTOR j.ctv١b٣qqdc. LCCN ٢٠٢٠٠٤٦٩٢٠. OCLC ١٢٢٤٠٤٢٦١٩. S2CID ٢٤٣٤١٧٦٩٥.
• Anthony، Sean W. (٢٠٢٠). «Introduction: The Making of the Historical Muhammad – Part I: Muhammad the Merchant». Muhammad and the Empires of Faith: The Making of the Prophet of Islam. Berkeley and Oakland: University of California Press. لاپەڕە ١–٨٤. doi:١٠.١٥٢٥/٩٧٨٠٥٢٠٩٧٤٥٢٤-٠٠٤. ژپنک ٩٧٨-٠-٥٢٠-٣٤٠٤١-١. LCCN ٢٠١٩٠٣٥٣٣١. OCLC ١١٥٣١٨٩١٦٠. S2CID ٢٤٠٩٥٧٣٤٦.
• Black، Antony (٢٠١٤) [2001]. History of Islamic Political Thought: From the Prophet to the Present (چاپی 2nd). Edinburgh: Edinburgh University Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٧٤٨٦-٨٨٧٨-٤. OCLC ٨٥٥٠١٧٢٤٩.
• Conrad، Lawrence I.؛ Jabbur، Suhayl J.، eds. (١٩٩٥). The Bedouins and the Desert: Aspects of Nomadic Life in the Arab East. SUNY Series in Near Eastern Studies. Albany, New York: SUNY Press. ژپنک ٩٧٨-٠-٧٩١٤-٢٨٥٢-٨.
• Haider، Najam (٢٠١٩). «Modeling Islamic Historical Writing». The Rebel and the Imām in Early Islam: Explorations in Muslim Historiography. Cambridge and New York: Cambridge University Press. لاپەڕە ١–٢٥. doi:١٠.١٠١٧/٩٧٨١١٣٩١٩٩٢٢٣.٠٠١. ژپنک ٩٧٨-١-١٣٩-١٩٩٢٢-٣. OCLC ١١٦٤٥٠٣١٦١. S2CID ٢١٦٦٠٦٣١٣.
• Hughes، Aaron W. (٢٠١٣). «Part I: Origins». Muslim Identities: An Introduction to Islam. New York: Columbia University Press. لاپەڕە ١٥–٤٠. ژپنک ٩٧٨-٠-٢٣١-٥٣١٩٢-٤. LCCN ٢٠١٢٠٣٦٩٢٣. OCLC ٨٠٩٩٨٩٠٤٩.
• Khatab، Sayed (٢٠٠٦). The Power of Sovereignty: The Political and Ideological Philosophy of Sayyid Qutb. Routledge Studies in Political Islam (چاپی 1st). London and New York: Routledge. ژپنک ٩٧٨-٠-٢٠٣-٠٨٦٩٤-٠. OCLC ٤٣٣٨٣٩٨٩١.
• Kurzman، Charles (١٩٩٨). «Liberal Islam and Its Islamic Context». لە Kurzman، Charles (ed.). Liberal Islam: A Sourcebook. Oxford and New York: Oxford University Press. لاپەڕە ١–٢٦. ژپنک ٩٧٨-٠-١٩-٥١١٦٢٢-٩. OCLC ٣٧٣٦٨٩٧٥.
• Milani، Milad (٢٠١٨). Sufi Political Thought. Routledge Religion in Contemporary Asia Series (چاپی 1st). London and New York: Routledge. ژپنک ٩٧٨-٠-٣٦٧-٨٧٠٢٥-٦. LCCN ٢٠١٧٠٢٣١١٤. OCLC ١٠١٠٩٥٧٥١٦.
• Oliver-Dee، Sean (٢٠٠٩). The Caliphate Question: The British Government and Islamic Governance. Lanham, Maryland and Plymouth, U.K.: Lexington Books. ژپنک ٩٧٨-٠-٧٣٩١-٣٦٠٣-٤. LCCN ٢٠٠٩٠١٨٣٢٨.
• Sahner، Christian C. (June 2017). «"The Monasticism of My Community is Jihad": A Debate on Asceticism, Sex, and Warfare in Early Islam». Arabica. ٦٤ (2). Leiden: Brill Publishers: ١٤٩–١٨٣. doi:١٠.١١٦٣/١٥٧٠٠٥٨٥-١٢٣٤١٤٥٣. ISSN ١٥٧٠-٠٥٨٥. S2CID ١٦٥٠٣٤٩٩٤. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
• Saikal، Amin (٢٠٢١) [2019]. Iran Rising: The Survival and Future of the Islamic Republic. Princeton, New Jersey and Woodstock, Oxfordshire: Princeton University Press. doi:١٠.١٥١٥/٩٧٨٠٦٩١١٨٤١٩٧. ژپنک ٩٧٨-٠-٦٩١-١٨٤١٩-٧. JSTOR j.ctvc٧٧cbb. LCCN ٢٠١٨٩٣٦٨٩٧. S2CID ٢٤١٧٢١٥٩٦.
• Soleimani، Kamal (٢٠١٦). «Religious (Islamic) Thought, Nationalism, and the Politics of Caliphate». Islam and Competing Nationalisms in the Middle East, 1876-1926. The Modern Muslim World. London and New York: Palgrave Macmillan. لاپەڕە ١٩–٧٠. doi:١٠.١٠٥٧/٩٧٨-١-١٣٧-٥٩٩٤٠-٧. ژپنک ٩٧٨-١-١٣٧-٥٩٩٤٠-٧. LCCN ٢٠١٦٩٣٩٥٩١.
• Tibi، Bassam (٢٠٠٢) [1998]. «The Context: Globalization, Fragmentation, and Disorder». The Challenge of Fundamentalism: Political Islam and the New World Disorder. Comparative Studies in Religion and Society (چاپی Updated). Berkeley and Los Angeles: University of California Press. لاپەڕە ١–١٩. doi:١٠.١٥٢٥/٩٧٨٠٥٢٠٩٢٩٧٥٣-٠٠٢. ژپنک ٩٧٨-٠-٥٢٠-٩٢٩٧٥-٣.
• Yılmaz، Hüseyin (٢٠١٨). Caliphate Redefined: The Mystical Turn in Ottoman Political Thought. Princeton, New Jersey and Woodstock, Oxfordshire: Princeton University Press. doi:١٠.٢٣٠٧/j.ctvc٧٧bv٤. ژپنک ٩٧٨-١-٤٠٠٨-٨٨٠٤-٧. JSTOR j.ctvc٧٧bv٤. LCCN ٢٠١٧٩٣٦٦٢٠. OCLC ١٢٠٣٠٥٦٨٣٣.