ویکیپیدیا

دووەمین شەڕی ناگۆرنۆ-قەرەباغ

(لە شەڕی ناگۆرنۆ-قەرەباغ ٢٠٢٠ەوە ڕەوانە کراوە)

جەنگی ناگۆرنۆ-قەرەباغ (بە ئینگلیزی: Nagorno Karabakh War) لە ئەرمەنستان بە شەڕی ڕزگاری ئارتسەخ ناودەبرێت،[٦٨] ناکۆکییەکی نەژادی و خاک بوو کە لە کۆتایییەکانی ١٩٨٠، لە ناوچەی ناگۆرنۆ-قەرەباغ لە باشووری ڕۆژاوای ئازەربایجان، لە نێوان زۆرینەی ئەرمەنییە نەژادییەکانی ناگۆرنۆ-قەرەباغ کە ئەرمینیا پاڵپشتیان دەکات بەرامبەر ئازەرییە شیعەکان،[٦٩] ئەرمەنیا و ئازەربایجان ھەردووکیان لە یەکێتی سۆڤیەتی جاران بوون، دوای ئەوەی شەڕ و ئاڵۆزی زیاتر دەبوو ئاگر بەستێک بەنێوەندگیری ڕووسیا لە ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ جێبەجێکرا.[٧٠][٧١]

شەڕی ناگۆرنۆ-قەرەباغ ٢٠٢٠
بەشێک لە پێکدادانەکانی ناگۆرنۆ-قەرەباغ
ڕێکەوت٢٧ی ئەیلوولی ٢٠٢٠ (2020-09-27) – ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ (2020-11-10) [٢٤]
شوێن
ناگۆرنۆ-قەرەباغ، قەرەباغ
ئەنجام

سەرکەوتنی ئازەربایجان[٢٥][٢٦]

  • ڕاگەیاندنی ئاگربەست ڕاگەیەندرا لە ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠.[٢٤]
  • Azerbaijan retains control over the territories that it recaptured during the war.
  • ھێزی پارێزەرانی ڕووسیا لەناوچەکە بڵاوەی پێدەکرێ.[٢٧]
  • ناڕەزاییەکانی ئەرمەنستان دەستیپێکرد.
  • یابووری لێکتێگەیشتن، ئیمزاکرا لە ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ بۆ پێکهێنانی ناوەندی هاوبەشی تورکیا-ڕوسیا .[٢٧]
گۆڕانکارییە
ناوچەیییەکان

لە کاتی شەڕدا:

  • ئازەربایجان کۆنترۆڵی ٥ شار، ٤ شارۆچکە، ٢٤٠ گوندی کرد،[٢٨]و تەواوی سنووری ئازەربایجان–ئێران
  • گەراندنەوەی ھەندێک بەش لە ناگۆرنۆ-قەرەباغ ھەروەھا تەواوی ئەو خاکانەی کە ئەرمینیا دەستیبەسەرداگرتن لەکاتی شەڕدا بۆ ئازەربایجان لە ١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠
شەڕکەرەکان

 ئازەربایجان

دابینکەرانی چەک:

 ئەرمەنستان
 کۆماری ئارتساخ

فەرماندە و سەرکردەکان
[٣٣]
یەکە تێوەگڵاوەکان

ھێزە چەکدارەکانی ئازەربایجان

Syrian mercenaries[٣٨][١٠]

ھێزی بەرگری ئەرتساخ
پەڕگە:Emblem of the Armed Forces of Armenia.svg ھێزی چەکداری ئەرمەنی
ھێز
  • Unknown regular military
  • 2,580 Syrian fighters[٣٩]
Equipment:
  • Unknown regular military
Equipment:
زەرەر و زیانە گیانییەکان

Per Azerbaijan:

Per SOHR:

  • 293 Syrian mercenaries killed[٣٩]
See Casualties for details

Per Armenia:

See Casualties for details
██ ھەوادارانی ئاشتی██ ئەرمەنیا██ پشتیوانی ئەرمەنیا██ ئازەربایجان██ پشتیوانی ئازەربایجان██ ئارتساخ/قەرەباغ (جێگەی شەڕەکان)██ بێ دژکردنەوە

سەرەتای دەستپێکردنی شەڕ لە ٢٠٢٠

دەستکاری

ئەوکاتەی یەکێتیی سۆڤیەت ھەڵوەشایەوە لە ساڵی ١٩٩٠دا، ڕووسیا ھەرێمی ناگۆرنۆ-قەرەباغی وەک ئازەربایجان ناساند، بەڵام ھەر زوو دژایەتی کرا لەلایەن ئەرمەنیا، چونکە ئەو ھەرێمە زۆرینەی ئەرمەنییە.

مێژوو

دەستکاری

پاش شۆڕشی ١٩١٧ی ڕووسیا، قەرەباغ بووە بەشێک لە کۆماری فێدراتیڤی دیموکراتیکی ناوچەکانی قەوقازی باشوور، بەڵام ئەم کۆمارە دواتر بەسەر سێ کۆماری جیاوازدا دابەش بوو (ئەرمەنیا، ئازەربایجان و گورجستان)، لە ماوەی یەک ساڵ و نیوی دوای ئەم گۆڕانکارییە، جەنگ و پێکدادانی قورس لە نێوان ئەرمینیا و ئازەربایجاندا ڕووی دا، یەکێک لە ناوچە کێشە لەسەرەکانیش قەرەباغ بوو. لە تەممووزی ١٩١٨دا یەکەم ئەنجومەنی ناگۆرنۆ-قەرەباغ دەسەڵاتی خۆبەڕێوەبەری ڕاگەیاند و حکوومەت و ئەنجومەنێکی نیشتمانیی پێکھێنا. ھێندەی نەبرد سوپای عوسمانی دەستی بەسەر ئەم ناوچەیەدا گرت، دواتر ئەم سوپایە لە بەرامبەر سوپای بەریتانیادا شکستی خوارد، بەریتانییەکان کەسایەتییەکی ئازەرییان بەنێوی "خەسرۆ بەی سوڵتانۆڤ" وەکوو پارێزگاری قەرەباغ و زەنگەزوور دیاری کرد. ئەنجومەنی نیشتمانیی قەرەباغ بڕیارەکەی پەسەند کرد، بەڵام خەڵکی ناوچەکە بەم بڕیارە ڕازی نەبوون و لە دژی پارێزگارە ئازەربایجانییەکە دەستیان دایە چەک، شەڕ و پێکدادانی نێوان چەکدارە قەرەباغییەکان و ئازەرییەکان ھەتا نیسانی ١٩٢٠ بەردەوام بوو، لە ئابی ھەمان ساڵدا ئەرمینیا ڕێککەوتنێکی کاتی لەگەڵ بۆلشەڤیکەکان واژوو کرد بۆ ئەوەی قەرەباغ بەشێوەیەکی کاتی و ھەتا گەیشتن بە چارەسەرێکی یەکجاری لەژێر کۆنترۆڵی ڕووسەکاندا بێت. ساڵی ١٩٢١ ئەرمەنستان و جۆرجیاش کەوتنە ژێردەستی بۆلشەڤیکەکان. بۆ دەستخستنی پشتگیریی خەڵکی ناوچەکە، بەڵێنیان بە ئەرمەنەکان دا، قەرەباغ بە کۆماری ئەرمینیا بدەن، بەڵام بۆلشەڤیکەکان لە ھەمان کاتدا چاویان لەوە بوو سەرنجی تورکیا ڕابکێشن، بۆ ئەوەی ھیچ نەبێت ڕێگری بۆ پێشڕەوییەکانی ھێزە کۆمۆنیستەکان دروست نەکات. ھەر بۆیە بەمەبەستی ڕەواندنەوەی ترسی تورکیا، یەکێتی سۆڤیەت ڕازی بوو قەرەباغ و نەخچەڤان بخاتە سەر ئازەربایجان و تەنیا زەنگەزوور وەکوو بەشێک لە ئەرمینیا بمێنێتەوە. ھەر بۆیە ئەگەر بۆ ڕاگرتنی دڵی تورکیا نەبووایە، ڕەنگە ڕووسیا بە ئاسانی قەرەباغ و نەخچەوانی نەخستبایە سەر ئازەربایجان. ساڵی ١٩٢٣ یەکەی ئیداریی خودموختاری ناگۆرنۆ-قەرەباغ لە نێو خاکی کۆماری ئازەربایجان دامەزرا،

پاش ڕوخانی سۆڤیەت

دەستکاری

لە قۆناغی دەسەڵاتی یەکێتیی سۆڤیەت، شەڕ و پێکدادان بۆ چەند دەیەیەک کپ بوو، بەڵام لەگەڵ ھەڵوەشانەوەی یەکێتیی سۆڤیەت، کێشەی ئەرمەنەکان و ئازەرییەکان لەسەر قەرەباغ جارێکی دیکە زیندوو بووەوە. ئەرمەنییەکانی قەرەباغ دەسەڵاتدارانی ئازەربایجانیان بەوە تۆمەتبار دەکرد کە خەریکی بە ئازەریکردنی ناوچەکەن. لە کۆتایی ھەشتاکاندا ئەرمەنەکانی قەرەباغ لە ھەڵمەتێکی واژووکۆکردنەوەدا داوایان لە مۆسکۆ کرد ئیدارەکەیان بخاتە سەر کۆماری ئەرمەنیا، تەنانەت ئەنجومەنی نوێنەرایەتی گەلی قەرەباغ بە ١١٠ ئەرێ لە بەرامبەر ١٧ نەخێر ھەمان داوایان ئاراستەی کرێملین کرد، بەڵام مۆسکۆ ڕەزامەندی لەسەر دەرنەبڕی. لە تشرینی دووەمی ١٩٩١دا ئازەربایجان خودموختاریی ئیداری لە قەرەباغ سەندەوە، لە کانوونی یەکەمی ھەمان ساڵدا گشتپرسی سەربەخۆیی لە قەرەباغ بەڕێوەچوو، لەدوای ڕوخانی یەکێتیی سۆڤیەت، لە ٢٥ی کانوونی یەکەمی ١٩٩١دا، بەھۆی دروستبوونی بۆشایی ھێز، جارێکی دیکە شەڕ و پێکدادانی قورس لە نێوان ئازەربایجان و ئەرمینیا لەسەر ناوچە کێشە لەسەرەکان، لەوانەش قەرەباغ، سەری ھەڵدایەوە کە تێیدا ڕووسەکان پشتگیرییان لە ئەرمەنەکان دەکرد و چەکدارە توندڕەوە ئەفغانی و چیچانییەکانیش لە بەرەکانی ئازەربایجاندا شەڕیان دەکرد. لە ئایاری ١٩٩٣دا ئەرمینیا زیاتر لە ١٤٪ی خاکی ئازەربایجانی گرتبوو، لەم قۆناغەدا باکۆ ڕازی بوو بەوەی قەرەباغییەکان وەکوو بەشێک لە کێشەکە ببینێت و بە ناوبژیوانیی ڕووسیا دانوستاندنیان لەگەڵ بکات. لە ئاکامیشدا ڕێککەوتنی ئاگربەستی نێوان ئازەرییەکان و قەرەباغ لە ١٢ی ئایاری ١٩٩٤ واژوو کرا،[٧٢]لەدوای شەڕ و ناکۆکی زیاتر، دووبارە شەڕ لەنێوان ئازەربایجان و ئەرمەنیادا سەریھەڵدایەوە، دوای نزیکەی مانگ و نیوێک لەشەڕ ئاگربەستێک جێبەجێکرا بەنێوەندگیری ڕووسیا.[٧٣]

تێبینییەکان

دەستکاری
  1. ^ Denied by Azerbaijan[٥][٦] and Turkey.[٧]
  2. ^ Turkey and Azerbaijan deny direct involvement of Turkey.[٩][١٠][١١]
  3. ^ Alleged by Azerbaijan,[١٨] and reports that Russia supplied arms to Armenia via Iran[١٩][٢٠][٢١] It has been denied by Iran.[٢٢][٢٣]

سەرچاوەکان

دەستکاری
  1. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری Macron نەدراوە
  2. ^ «Turkey deploying Syrian fighters to help ally Azerbaijan, two fighters say». Reuters. لە ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
    «Armenia–Azerbaijan conflict: Azerbaijan president vows to fight on». bbc.com. ٣٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٠. لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  3. ^ «Turkey recruiting Syrians to guard troops and facilities in Azerbaijan». Middle East Eye. ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٠. لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  4. ^ «Nagorno-Karabakh: at least three Syrian fighters killed». The Guardian. ٣٠ی ئەیلوولی ٢٠٢٠. لە ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  5. ^ «Azerbaijan denies Turkey sent it fighters from Syria». ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٠. لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  6. ^ «Nagorno-Karabakh: Azerbaijan accuses Armenia of rocket attack». The Guardian. ٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  7. ^ «Türkiye'nin Dağlık Karabağ'a paralı asker gönderdiği iddiası» (بە تورکی). Deutsche Welle. 29 September 2020. لە ٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 11 October 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |بەستەری شکاو= چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
  8. ^ «F-16s Reveal Turkey's Drive to Expand Its Role in the Southern Caucasus». Stratfor. ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە. The presence of the Turkish fighter aircraft … demonstrate[s] direct military involvement by Turkey that goes far beyond already-established support, such as its provision of Syrian fighters and military equipment to Azerbaijani forces.
  9. ^ «Turkey Challenging Russia's Monopoly in the South Caucasus». Center for Global Policy. 7 October 2020. لە ڕەسەنەکە لە 7 October 2020 ئەرشیڤ کراوە. ... it has been reported (though denied by Turkish and Azerbaijani officials) that Turkish soldiers and aircraft have been directly involved in the fighting. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archive-date= (یارمەتی) ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە Archive.is، ئەرشیڤ کراوە
  10. ^ ئ ا ب پ ت ج «Everything We Know About The Fighting That Has Erupted Between Armenia And Azerbaijan». The Drive. لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  11. ^ «Turkey supplies T-300 Kasirga rocket system to Azerbaijan». AzerNews. 21 September 2016. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  12. ^ «As Nagorno-Karabakh Conflict Expands, Israel-Azerbaijan Arms Trade Thrives». Haaretz. 7 October 2020. لە 10 October 2020 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 11 October 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  13. ^ «Israel sending weapons to Azerbaijan as fight with Armenia rages on sources». Al Arabiya. 30 September 2020. لە ڕەسەنەکە لە 3 October 2020 ئەرشیڤ کراوە. ... a US intelligence source told Al Arabiya English that Israel was sending planes full of weapons to Azerbaijan. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archive-date= (یارمەتی)
  14. ^ «Despite Lebanon's woes, Armenians spring to action for Nagorno-Karabakh». Reuters. 1 November 2020. لە 1 November 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  15. ^ «Ուղիղ չվերթով Երևան՝ առաջնագիծ գնալու պարտաստակամությամբ» [By direct flight to Yerevan, ready to go to the front line]. azatutyun.am (بە ئەرمەنی). RFE/RL. 3 October 2020. لە ڕەسەنەکە لە 6 October 2020 ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archive-date= (یارمەتی)
  16. ^ «Armenian volunteer returns from France to fight for Nagorno-Karabakh». France24. 7 October 2020. لە ڕەسەنەکە لە 7 October 2020 ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archive-date= (یارمەتی)
  17. ^ «De Marseille à Erevan, un militant marqué au front». Libération (بە فەرەنسی). 11 October 2020. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  18. ^ «Prezident: "Ermənistanın təhlükəsizliyi, pulsuz silahlanması Rusiya tərəfindən təmin edilir"». apa.az (بە ئازەربایجانی). 11 October 2020. لە 11 October 2020 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 11 October 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  19. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری bneIranArmeniaarmsshipment نەدراوە
  20. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری AzerbaijanclaimsIRARMarmstrade1 نەدراوە
  21. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری AzerbaijanclaimsIRARMarmstrade2 نەدراوە
  22. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری Irandeniesarmstrade1 نەدراوە
  23. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری Irandeniesarmstrade2 نەدراوە
  24. ^ ئ ا «Deal Struck to End Nagorno-Karabakh War». The Moscow Times. ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠. لە ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  25. ^ «Azerbaijan and Armenia agree full ceasefire in Nagorno-Karabakh». Financial Times. ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠. Agreement is seen as victory for Baku and will be monitored by Russian forces
  26. ^ «Armenia, Azerbaijan and Russia sign Nagorno-Karabakh peace deal». BBC. ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠. The BBC's Orla Guerin in Baku says that, overall, the deal should be read as a victory for Azerbaijan and a defeat for Armenia.
  27. ^ ئ ا «تورکیا بنکەیەکی سەنتەرێکی چاودێری دکاتەوە لە ڕووسیا peace». Hurriyet Daily News. ١١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠.
  28. ^ «Son dakika haberi: Azerbaycan Cumhurbaşkanı duyurdu: 49 yerleşim yeri daha kurtarıldı» (بە تورکی). CNN Türk. ٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠. لە ٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  29. ^ «Major General Mayis Barkhudarov: "We will fight to destroy the enemy completely». Azerbaijani Ministry of Defence. ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٠. لە ڕەسەنەکە لە ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە.
  30. ^ «Release of the Press Service of the President». president.az. Official website of the President of Azerbaijan. ٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  31. ^ «President Ilham Aliyev congratulates 1st Army Corps Commander Hikmet Hasanov on liberation of Madagiz from occupation». apa.az. ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە. President Ilham Aliyev has congratulated 1st Army Corps Commander Hikmet Hasanov on liberation of Madagiz, APA reports.
  32. ^ «Release of the Press Service of the President». Azerbaijan State News Agency. ١٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ٢٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە. Commander-in-Chief of the Armed Forces of the Republic of Azerbaijan, President Ilham Aliyev congratulated Chief of the State Border Service (SBS), Colonel General Elchin Guliyev on raising the Azerbaijani flag over the Khudafarin bridge, liberating several residential settlements with the participation of the SBS, and instructed to convey his congratulations to all personnel. Colonel General Elchin Guliyev reported that the State Border Service personnel will continue to decently fulfill all the tasks set by the Commander-in-Chief.
  33. ^ ئ ا «Jalal Harutyunyan wounded, Mikael Arzumanyan appointed Artsakh Defense Minister». 27 October 2020. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
  34. ^ «Artsakh Defense Army deputy commander killed». ٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠.
  35. ^ «Tiran Khachatryan – National Hero of the Republic of Armenia». armradio.am. Public Radio of Armenia. ٢٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠.
  36. ^ ئ ا «Эксперт оценил потери Армении и Азербайджана в Нагорном Карабахе» (بە ڕووسی). Moskovsky Komsomolets. ٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠. لە ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  37. ^ «Qarabağın qəlbi necə azad olundu: 300 spartalının əfsanəsi gerçək oldu Şuşada». Bizim Yol (بە ئازەربایجانی). ٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠. لە ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  38. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری SOHR1 نەدراوە
  39. ^ ئ ا «Turkish-backed mercenaries | Nearly 800 Syrian fighters killed in Libya and Nagorno-Karabakh». Syrian Observatory for Human Rights. ١٤ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠. لە ١٤ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  40. ^ ئ ا ب پ ت ج «What Open Source Evidence Tells Us About The Nagorno-Karabakh War». Forbes. لە ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  41. ^ Bensaid، Adam (٢٩ی ئەیلوولی ٢٠٢٠). «A military breakdown of the Azerbaijan–Armenia conflict». TRTWorld. لە ٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  42. ^ Frantzman، Seth J. (١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠). «Israeli drones in Azerbaijan raise questions on use in the battlefield». Jerusalem Post. لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  43. ^ «Son dakika... Görüntü dünyayı çalkaladı! SİHA vurdu, bir başka drone...» (بە تورکی). Milliyet. ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  44. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری cnnturk نەدراوە
  45. ^ «Azerbaijani Military Retools Old Crop Duster Planes as Attack Drones». Hetq Online. ١٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠.
  46. ^ «Missiles, rockets and drones define Azerbaijan-Armenia conflict». The Jerusalem Post. لە ١٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  47. ^ ئ ا «Azerbaijan shoots down Armenian Su-25 fighter jet». TRT World. لە ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  48. ^ ئ ا «Cities under fire as Armenia-Azerbaijan fighting intensifies». RTL Today. لە ١٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  49. ^ «Armenia, Azerbaijan announce new attempt at cease-fire». AP News. لە ١٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  50. ^ «Село Тапкаракоюнлу, примерно в 60 километрах от города Гянджа. Военный показывает журналистам ракету "Смерч" перед разминированием» (بە ڕووسی). BBC Russian Service. ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  51. ^ «Azerbaijani used TB2 drone to destroy second S-300 SAM of Armenia». Global Defense Corp. لە ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  52. ^ «Artsakh reports more KIAs». Armenpress. 13 November 2020. لە 10 November 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  53. ^ «Villagers burn houses ahead of Azerbaijan takeover». Al Jazeera. ١٤ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠.
  54. ^ «СК Армении: "В Азербайджане находится 21 военнопленный-армянин"» (بە ڕووسی). Armenian Report. ٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠. لە ٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  55. ^ «There are several hundred missing soldiers on Armenian side – PM Pashinyan». ١٦ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠.
  56. ^ «Russia says discussing U.N. presence in Nagorno-Karabakh as its troops deploy». لە ١٣ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  57. ^ ئ ا Ayya Lmahamad (٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠). «Civilian death toll in Armenian attacks reaches 93». azernews.az.
  58. ^ ئ ا «50 Armenian civilians killed by Azerbaijani armed forces so far». 4 November 2020. لە 4 November 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
    Azerbaijani targeting of civilians has claimed lives of 31 in Artsakh
  59. ^ Welle (dw.com)، Deutsche. «Nagorno-Karabakh: Russian helicopter shot down over Armenia». DW.
  60. ^ «Caucasus: 4 Journalists Injured in Nagorno-Karabakh Fighting». Voice of America. ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ٢١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  61. ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری anarshushali نەدراوە
  62. ^ «Two French journalists seriously wounded after shelling in Nagorno-Karabakh». Reuters. ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  63. ^ «МИД РФ: Российские журналисты в Карабахе получили средние и тяжелые ранения» (بە ڕووسی). Rossiyskaya Gazeta. 2020-10-08. لە 11 October 2020 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 2020-10-08 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |archive-date= (یارمەتی)
  64. ^ «Iran comes under attack as fighting between Armenia–Azerbaijan spreads across border». Almasdar News. 3 October 2020. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە 11 October 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  65. ^ «Nagorno-Karabakh conflict: Bachelet warns of possible war crimes as attacks continue in populated areas». Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. ٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠. لە ٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  66. ^ «Глава МИД Армении назвал число беженцев из-за ситуации в Карабахе» (بە ڕووسی). RIA Novosti. ٢٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ٢٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  67. ^ «Nearly 90,000 people displaced, lost homes and property in Nagorno Karabakh». ArmenPress. ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ڕەوشی ناونیشان (بەستەر)
  68. ^ «Armenia and Azerbaijan fight over disputed Nagorno-Karabakh». BBC News (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 2020-09-27. لە 2020-11-17 ھێنراوە.
  69. ^ Staff، Reuters (2020-09-27). «Nagorno-Karabakh announces martial law and total mobilization». Reuters (بە ئینگلیزی). لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی ئەیلوولی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە 2020-11-17 ھێنراوە. {{cite news}}: |first= has generic name (یارمەتی); زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی)
  70. ^ https://www.radionawa.com/Ku/all-detail.aspx?jimare=40939
  71. ^ Gall، Carlotta (2020-10-01). «Turkey Jumps Into Another Foreign Conflict, This Time in the Caucasus». The New York Times (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). ISSN 0362-4331. لە 2020-11-17 ھێنراوە.
  72. ^ www.rudaw.net https://www.rudaw.net/sorani/world/13042016-amp. لە ١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە. {{cite web}}: پارامەتری |title= ونە یانیش واڵایە (یارمەتی)
  73. ^ «ئاگربەست لە قەرەباغ ڕاگەیەنرا». Esta Media Network. ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٠. لە ١٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=دووەمین_شەڕی_ناگۆرنۆ-قەرەباغ&oldid=1354821»