ئێران لە جامی نەتەوەکانی ئاسیا

ئێران لە جامی نەتەوەکانی ئاسیا (بە فارسی: ایران در جام ملت‌های آسیا) مێژووی بەشداری ھەڵبژاردەی تۆپی پێی ئێران لە جامی نەتەوەکانی ئاسیا دەکۆڵێتەوە. جامی ئاسیا پاڵەوانێتییەکی تۆپی پێیە کە لە ژێر چاودێری یەکێتی تۆپی پێی ئاسیا بەڕێوەدەچێت و ھەر چوار ساڵ جارێک لە وڵاتێکی ئاسیا بەڕێوەدەچێت و براوە مافی بەشداریکردن لە جامی کیشوەرەکان وەردەگرێت کە لەلایەن فیفا ڕێکدەخرێت. یەکەم خولی ئەم پاڵەوانێتییە لە مانگی ئەیلوولی ساڵی ١٩٥٦ بەڕێوەچوو و لەلایەن ھۆنگ کۆنگەوە میوانداری کرا و لەو کاتەوە ھەر چوار ساڵ جارێک بە بەردەوامی بەڕێوەدەچێت. دوایین خولی جامی گەلانی ئاسیا ١٧ەمین خولی جامی نەتەوەکانی ئاسیایە کە لە مانگی یەکی ساڵی ٢٠١٩ بەڕێوەچوو و لەلایەن ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبییەوە میوانداری کرا و بە پاڵەوانێتی قەتەر کۆتایی ھات. ھەڵبژاردەی ئێران لە قۆناغی یەکەمی ئەم پاڵەوانێتییەدا ئامادە نەبوو، کە لە ساڵی ١٩٥٦ بەڕێوەچوو و ھۆنگ کۆنگ میوانداری بوو، و بەشداری یارییەکانی پاڵاوتنەکانی قۆناغی دووەمی کرد، کە لەلایەن ھیندستانەوە میوانداری دەکرا، بەڵام بە قبوڵکردنی شکستی بەرامبەر ڕکابەرەکانیان، نەیانتوانی سەرکەون بۆ یارییە سەرەکییەکان، کە لەلایەن ھۆنگ کۆنگەوە لە ساڵی ١٩٦٠ میوانداری کرا. کۆریای باشوور دەستی بەسەردا گیرا و ڕزگاری بوو. ئێران جارێکی دیکە لە خولی سێیەمدا ئامادەنەبوو، کە لە ساڵی ١٩٦٤ بەڕێوەچوو و لەلایەن ئیسرائیلەوە میوانداری کرابوو، بەجۆرێک ئێران بەشداری سێ چاپی یەکەمی جامی نەتەوەکانی ئاسیای نەکرد. لە ساڵی ١٩٦٨ ەوە ئێران میوانداری ئەم پاڵەوانێتییەی کرد و لە یەکەم دەرکەوتندا پاڵەوانێتی بەدەستھێنا. ھەموو یارییەکانی ئەم جامی گەلانە لە یاریگای ئەمجەدییە لە تاران بەڕێوەچوو و ئێران بە بردنەوەی ھەموو یارییەکانی بە شێوەیەکی یەکلاکەرەوە نازناوی پاڵەوانێتی ئاسیای بەدەستھێنا. ئێران لە دوو پاڵەوانێتی داھاتوودا لە ساڵانی ١٩٧٢ و ١٩٧٦، کە بەڕیز لە لایەن تایلەند و ئێرانەوە میوانداری کران، سەرکەوتنی بەدەستھێنا و بووە شانازیترین ھەڵبژاردەی ئاسیا بە سێ پاڵەوانێتی لەسەریەک. یارییەکانی جامی نەتەوەکان لە ساڵی ١٩٧٦ لە یاریگای تازە دروستکراوی ئاریامەھر لە تاران و باغ شەماڵ لە تەورێز بەڕێوەچوو. لەوەتەی ئێران سێ پاڵەوانێتی لەسەریەک لە ساڵی ١٩٦٤ تا ١٩٧٦ بەدەستھێناوە، ھیچ تیپێکی تر سەرکەوتوو نەبووە لە دووبارەکردنەوەی ئەم کارەساتە.

ھەڵبژاردەی ئێران لەساڵی ٢٠١٩

دوای ئەوەی ھەڵبژاردەی نیشتمانی لە سێ قۆناغی یەک لە دوای یەکدا بە سەرکەوتوویی بەشداری کرد، نەیتوانی پێگەی پاڵەوانێتی خۆی دووبارە بکاتەوە و سەرەڕای بەشداریکردنی یەک لە دوای یەک لە ھەموو قۆناغەکانی جامی نەتەوەکان، ھەمیشە لە قۆناغی پێش کۆتایی و چارەکی کۆتاییدا ڕاگیراوە. ھەروەھا لە ساڵی ١٩٧٦ەوە ئێران میوانداری یارییەکانی نەکردووە. ھەڵبژاردەی ئێران لە ساڵی ١٩٦٨ تا ئەمڕۆ لە چواردە گەڕی یەک لە دوای یەک لەم کێبڕکێیانە ئامادە بووە و ژمارەی پێوانەیی یاری و سەرکەوتن و گۆڵی تۆمارکراوی ھەیە. ھەڵبژاردەی ئێران لە دوای ژاپۆن و سعودیە سێھەمین ھەڵبژاردەی شانازیی ئاسیا بووە و سێ نازناوی پاڵەوانێتی و چوار جار پلەی سێیەمی بەدەستھێناوە، ھەروەھا لە نێو سێ ھەڵبژاردەی سەرەکی ئاسیا لە جامی نەتەوەکانی ئاسیادا بووە. لە بەھاری ساڵی ١٩٩٢، ھەڵبژاردەی نیشتمانی بە ئاسانی سەرکەوتنی بەدەستھێنا بۆ جامی نەتەوەکانی ئاسیا لە ساڵی ١٩٩٢. پێکھاتەی ھەڵبژاردەی میللی بۆ ئەم جامە لەسەر بنەمای پێکھاتەی پاڵەوانی یارییە ئاسیایییەکانی ساڵی ١٩٩٠ لە پەکین بوو کە دوو ساڵ پێشتر بەڕێوەچوو، بەڵام لە کاتی یارییەکاندا دەرکەوت کە ھەڵبژاردەی ئێران زۆر لاواز و بێ ئامادەکارییە، و بە بردنەوە و یەکسانبوون بە ڕێککەوت بەرامبەر کۆریای باکوور و ئیمارات، ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی، ئەرکی ئێران بۆ سەرکەوتن بۆ یاری کۆتایی بەرامبەر ژاپۆنی میواندار درێژکرایەوە. ئێران لەو یارییەدا بە ڕۆحێکی لەرزۆکەوە دەرکەوت و لە خولەکی ٥٥ی یارییەکەدا بە دوورخستنەوەی جەمشید شەحمحەمەدی، بەرخۆدانی ئێران لە خولەکی ٨٧دا بە ھەڵەیەکی ئەحمەدڕەزا ئابدزادە شکێندرا و ژاپۆنیش بە ئەنجامی ٠–١ یارییەکەی بردەوە و پێکەوە لەگەڵ ئیمارات گرووپەکە پلەی بەرزکرایەوە و ئێران لە ھەمان قۆناغی گرووپەکاندا کرایە دەرەوە، بەجۆرێک یەکێک لە تاڵترین ئەنجامەکانی تۆپی پێی نیشتمانی ئێران ڕوویدا. دوای گۆڵەکەی ژاپۆن، ناوبژیوان بە کارتی سوور فەرشاد پیوس و موجتەبا محەڕەمی و نادر محەممەدخانی دەرکرد و فەزیحەیەکی ڕەوشتیی بۆ تۆپی پێی ئێران تۆمارکرد. ئەم ئاستە خراپترین ئاستی ئێرانە لە جامی ئاسیا. ئێران لە بەھاری ساڵی ١٩٩٦ یارییە سەرەتایییەکانی جامی نەتەوەکانی ساڵی ١٩٩٦ بەسەرکەوتوویی تێپەڕاند و سەرکەوت بۆ جامی نەتەوەکان. پاشان، ھەڵبژاردەی نیشتمانی لە مانگی کانوونی دووەمی ھەمان ساڵدا بەشداری جامی نەتەوەکانی کرد، ھەرچەندە بە دۆڕانێک بەرامبەر عێراق یارییەکانیان دەستپێکرد، بەڵام توانیان بە ٣ سەرکەوتنی درەوشاوە لە تایلەند و سعودیە ببەنەوە، بە ئەنجامی ٣–١، ٣–٠، و ٦–٢، و کۆریای باشوور بۆ گەیشتن بە قۆناغی پێش کۆتایی یارییەکان. لەم قۆناغەدا ئێران جارێکی تر ڕووبەڕووی سعودیە بووەوە و دیسان ناوبژیوان ڕێگەی نەدا گۆڵی ئەو یاریزانە ئێرانییە بچێتە لێدانی سزا، ئێرانیش جارێکی دیکە بە سعودیە شکستی ھێنا و ئەم تیپەش بۆ جاری سێیەم لە قۆناغی پێشکۆتایی لە یارییەکانی جامی نەتەوەکان دەرکرا. بۆ بەخشین لە یاریی ڕیزبەندییەکەدا ئێران بە لێدانی سزا لە کوەیتی بردەوە و بۆ سێیەمین جار نازناوی سێیەمی جامی گەلانی بەدەستھێنا. یارییە درەوشاوەکانی ھەڵبژاردەی نیشتمانی و گۆڵە باشەکانی ھێرشبەرانی ھەڵبژاردەی نیشتمانی، خوداداد عەزیزی و عەلی دائی، وای کرد نازناوی یەکەم و دووەمی باشترین یاریزانی ساڵ لە ئاسیا بەدەستبھێنن، و بۆ یەکەمجاریش نازناوی… ئێرانی تۆپی زێڕینی بردەوە.