ویکیفەرھەنگ

ویکیفەرھەنگ (بە ئینگلیزی: Wiktionary) فەرھەنگێکی ناوەرۆک-ئازادی سەرھێڵە، لەسەر بنەمای ھاوکاری کراوە کە وشەسازیی زۆرێک لە زمانەکانی جیھان دەگرێتەوە و واتا و وشەڕەتناسی و بێژەکردنی وشەکان لەخۆ دەگرێت. ھەموو نووسینەکان بە ھاوبەشی لەڕێگەی ویکییەوە ئەنجام دەدرێن، و بە ١٧٢ زمان بەردەستە، بە ھەردوو زاری کوردییشەوە. لەبەر ئەوەی ویکیفەرھەنگ بەھۆی ڕەچاوکردنی شوێنی چاپەوە سنووردار نییە، زۆربەی چاپە زمانییەکانی ویکیفەرھەنگ پێناسە و وەرگێڕانی زاراوەکان لە زۆر زمانەوە پێشکەش دەکەن و ھەندێک چاپیش زانیاریی زیادە پێشکەش دەکەن کە بەزۆری لە لە «فەرھەنگی ھاوواتاکان» دەبینرێن.

ویکیفەرھەنگ
دامەزران	١٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٢
ناو بە زمانی فەرمی	Wiktionary
خوێندنەوەی ئای پی ئەی	ˌwɪkʃɪˈneɹi
ناونراوە لەدوای	ویکی، فەرھەنگ
دامەزرێنەر	جیمی وەیڵز، لاری سانگر، دامەزراوەی ویکیمیدیا، دانیاڵ ئالستۆن
خاوەن	دامەزراوەی ویکیمیدیا
چاپەکان	Wiktionary language edition
دانەر	جیمی وەیڵز
وڵاتی بنەڕەت	ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
دابەشکەر	گووگڵ پلەی
کارپێکەر	دامەزراوەی ویکیمیدیا
بزوێنەری نەرمامێر	میدیاویکی
وێبگە	https://wiktionary.org/
ھاشتاگ	ウィクショナリー
مۆڵەت	CC BY-SA 3.0
دۆخی چاپکردن	مافی بڵاوکردنەوە پارێزراوە
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

مێژوو

ویکیفەرھەنگ لە ١٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٢ دوای پێشنیارێکی «دانیال ئەلستۆن» و بیرۆکەیەکی «لاری سانگر» (ھاوبەشی دامەزرێنەری ویکیپیدیا) ھێنرایە سەرھێڵ. لە ٢٨ی ئازاری ٢٠٠٤ یەکەمین وەشانی ویکیفەرھەنگی نائینگلیزی بە زمانی فەرەنسی و پۆڵەندی دەستی پێ کرد. لەو کاتەوە ویکیفەرھەنگ بە چەندین زمانی دیکە دەستی پێ کردووە. ویکیفەرھەنگ لەسەر ناوی دۆمەینی کاتیی (wiktionary.wikipedia.org) تا ١ی ئایاری ٢٠٠٤ دانرابوو، بەڵام دواتر بۆ ناوی پاوانی ئێستای گۆڕدرا. تا مانگی تەممووزی ٢٠٢١، ویکیفەرھەنگ زیاتر لە ٣٠ ملیۆن وتار (و چەندین نووسینی دیکەی) لە نێو بڵاوکراوەکانیدا لەخۆ گرتبوو. گەورەترین چاپی زمانەکان ویکیفەرھەنگ زمانی ئینگلیزییە کە زیاتر لە ٧٫٣ ملیۆن وتاری تێدا نووسراوە، لەدوای ئەویش ویکیفەرھەنگی فەڕەنسی بە زیاتر لە ٤٫٦ ملیۆن و ویکیفەرھەنگی مالاگاسی بە زیاتر لە ١٫٨ ملیۆن وتارەوە. چل و سێ چاپی زمانی ویکیفەرھەنگ ھەریەکەیان زیاتر لە ١٠٠ ھەزار نووسراو لەخۆدەگرێت. زۆرێک لە پێناسەکانی گەورەترین چاپە زمانییەکانی پڕۆژەکە لەلایەن بۆەتەکانەوە دروست کراون کە ڕێگەی داھێنەرانەیان بۆ دروستکردنی نووسینەکان دۆزییەوە یان (بەدەگمەن) بە شێوەیەکی خۆگەڕ ھەزاران نووسینیان لە فەرھەنگەکانی پێش ویکیفەرھەنگ ھاوردە کردووە. لە کۆی ١٨ بۆت کە لە ساڵی ٢٠٠٧دا لە ویکیفەرھەنگی ئینگلیزی تۆمار کرابوون، حەوت بۆتیان ١٦٣ ھەزار لەو نووسراوانەیان لەوێ دروست کردووە.

ویکیفەرھەنگی کوردیی ناوەندی

پڕۆژەی ویکیفەرھەنگ بە زمانی کوردیی ناوەندی بە فەرمی لە ڕێکەوتی ٢٩ی ئازاری ٢٠٢٣ دروست کرا و ڕاگەیاندرا.

ڕیزبەندی زمانەکانی ویکیفەرھەنگ

تا کانوونی یەکەم ٢٠٢٤، وێبسایتی ویکیفەرھەنگ بۆ 195 زمان هەیە کە 171 زمانیان چالاک و 24 زمانیان داخراون. بەشە چالاکەکان ٤٢٬٦٨٠٬٣١٤ وتاریان هەیە، بەشە داخراوەکانیش ٣٣٩ وتاریان هەیە. ٧٬٤٣١٬٨٣٢ بەکارھێنەری تۆمارکراو ھەیە کە ٦٬٨١٧ بەکارھێنەر لەم دواییانەدا چالاکن.

دە پڕۆژەی سەرەکیی زمانی ویکیفەرھەنگ بەپێی ژمارەی وتارەکان لە ناوچەی سەرەکی:

ژ. زمان	ویکی	وتار	سەرجەم	دەستکارییەکان	بەکارھێنەران	بەڕێوەبەران	بەکارھێنەرە چالاکەکان	فایلەکان
1	ئینگلیزی	en	٨٬٢٧٣٬٦٤٨	٩٬٨٩٥٬٩٣٧	٨٣٬١٠٩٬٣٤٩	٧٥	٤٬٢٤٠٬٤٢٩	٢٬٣٣٤	١٦
2	فەرەنسی	fr	٦٬٥٠٢٬٩٤٥	٧٬٢٠٤٬٥٤٦	٣٦٬٦٥٥٬٢٢٠	٣٣	٣٨١٬٧٥٥	٥١٤	٦
3	مالاگاسی	mg	٤٬٩٦٢٬٤٣٧	٥٬٠٢٩٬٤٨٥	٣٤٬٠٦٤٬٤٩١	٢	١٢٬٧٠٣	٧٧	٣
4	چینی	zh	١٬٩٤٧٬٦٥٦	٢٬٦٥٧٬٧١٨	٩٬٠١٧٬٠٣٦	٩	١٢٤٬١٠٢	٩٤	١
5	یۆنانی	el	١٬٥٤٣٬٦٥٣	١٬٦٠١٬٢٠٦	٦٬٩٧٩٬٨٢٤	١٠	٦٣٬٤٩٣	٧٩	٢٣
6	ڕووسی	ru	١٬٣٨٣٬٨٤٧	٢٬٩١١٬٣٢٠	١٣٬٥٨٠٬٧٦٣	١٥	٣٢٣٬٧١٣	٢٦٢	١٩٤
7	ئەڵمانی	de	١٬١٥٠٬٢٢٨	١٬٣٣٤٬١٤٢	١٠٬١٧٠٬٤٢٨	١٢	٢٤٣٬٥٢٦	٢١٤	٩٣
8	کوردی	ku	١٬٠٠٤٬٦٨٣	١٬١٠٠٬٩١٦	٦٬٠٣٠٬٢٢٨	٧	١٣٬٠٩٠	٣٩	١٥
9	سویدی	sv	٩٦٨٬٥٧٠	١٬٠٠٨٬٢٠٢	٤٬٠٨٨٬٧٣٩	١٣	٥٨٬١٤٩	٦٦	١
10	ئیسپانی	es	٩٣٤٬٣٩٠	٩٩١٬٣١٢	٥٬٦٧٨٬٩٢٨	٨	١٧٢٬٢٥٤	١٠٧	١٤

بۆ زانینی لیستێکی تەواو لەگەڵ کۆی گشتی سەیری ئاماری ویکیمیدیا بکە:

پێشوازیی ڕەخنەگرانە

پێشوازیی ڕەخنەگرانە لە ویکیفەرھەنگ تێکەڵ بووە. لە ساڵی ٢٠٠٦ جیل لیپۆر لە وتاری «کەشتی نوح» بۆ ڕۆژنامەی نیویۆرکەر نووسیویەتی:

لە ویکیفەرھەنگ ھیچ ھەوڵێک لەبارەی دەستی سەرەوە نییە. تەنانەت دەستەی سەرنووسەریش نییە. ڕەنگە دروشمی ویکیفەرھەنگ ئەوە بێت: "فەرھەنگنووسی خۆت بە!" کێ پێویستی بە کەسێکی شارەزا ھەیە؟ بۆچی پارەیەکی باش بدەین بۆ فەرھەنگێک کە لەلایەن فەرھەنگناسانەوە نووسراوە لەکاتێکدا دەتوانین خۆمان پێکەوەی دایبنێین؟ ویکیفەرھەنگ ئەوەندە کۆماریخواز و دیموکراسی نییە، ئەوەندەی ماویزمە؛ و تەنھا بەقەد ئەو کتێبانە باشە کە مافی چاپکردنیان بەسەر چووە و لێیان دەبات.

پێداچوونەوەی کیر گراف بۆ کتێبیلیست کەمتر ڕەخنەگرانە بوو:

ئایا شوێنێک ھەیە بۆ ویکیفەرھەنگ؟ بێ گومان. پیشەسازی و جۆش و خرۆشی زۆرێک لە دروستکەرەکانی بەڵگەی بوونی شوێنێکە؛ و زۆر باشە کە سەرچاوەیەکی تری تۆکمەت ھەبێت کە بەکاری بھێنیت کاتێک بەدوای ئەو دەستەواژە سەیرانەدا دەگەڕێیت کە لە جیھانی ئەمڕۆدا کە ھەمیشە لە گۆڕاندایە و لە ژینگەی ئۆنلاین دێنە ئاراوە؛ بەڵام وەک زۆرێک لە سەرچاوەکانی وێب (لەوانەش ئەم شوێنە)، باشترە لەلایەن بەکارھێنەرانی پێشکەوتووەوە بە ھاوبەشی لەگەڵ سەرچاوەی دەسەڵاتدارتر بەکاربھێنرێت.