فرانتس کافکا
فرانتس کافکا (٣ی تەممووزی ١٨٨٣ – ٣ی حوزەیرانی ١٩٢٤) ڕۆماننووس و کورتەچیرۆکنووسی چیکی بوو، بە شێوەیەکی بەرفراوان وەک یەکێک لە کەسایەتییە دیارەکانی ئەدەبیاتی سەدەی بیستەم دادەنرا. کارەکانی لە تێکەڵەی توخمەکانی ڕیالیزم و خەیاڵی پێکهاتبوو. [٣] بە شێوەیەکی گشتی پاڵەوانە گۆشەگیرەکان لەخۆدەگرێت کە ڕووبەڕووی دژواری سەیر یان سوریالیستی و دەسەڵاتە کۆمەڵایەتی-بیرۆکراتییە تێنەگەیشتوەکان دەبنەوە. بە گەڕان بەدوای بابەتەکانی نامۆبوون، دڵەڕاوکێی بوونگەرایی، تاوانباری و بێمانایی لێکدراوەتەوە . [٤] ناسراوترین بەرهەمەکانی بریتین لە کورتە چیرۆکی " مەسخ " و ڕۆمانی دادگاییکردن و قەڵاکە . زاراوەی کافکایی بۆ وەسفکردنی بارودۆخە بێماناکان هاتۆتە ناو زمانی ئینگلیزییەوە، وەک ئەوانەی لە نووسینەکەیدا وێناکراون.[٥]
فرانتس کافکا | |
|---|---|
 کافکا لەساڵی ١٩٠٦ | |
| لەدایکبوون | ٣ی تەممووزی ١٨٨٣ |
| مەرگ | ٣ی حوزەیرانی ١٩٢٤ (٤٠ ساڵ ژیاوە) |
| شارۆمەندێتی | سیسلتنیا, چێکۆسلۆڤاکیا[١][٢] |
| خوێندنگە | زانکۆی جێرمەن چارڵز-فێردیناند لە پڕاگ |
| پیشە |
|
کارە ناودارەکان |
")
|
| چەشن | مۆدێرنیزم |
| باوان(ەکان) |
|
| واژوو | |
 | |
کافکا لەدایکبووی خێزانێکی چینی ناوەڕاستی جوولەکەی چیکی کە زمانیان ئەڵمانی بوون، پڕاگ زێدی لە دایکبوونییەتی کە ئەو دەمە بەشێک بوو لە شانشینی بۆهیمیا، لە ئیمپراتۆریەتی نەمسا-مەجارستان، لە ئەمڕۆدا پایتەختی کۆماری چیکە.[٦] دوای خوێندنی بەشی یاسا، کافکا ڕاهێنانی وەرگرتووە وەک پارێزەر و دواتریش وەک کارمەندی یاسایی لە کۆمپانیایەکی دڵنیایی/بیمە دەستی بە کارکردن کردبوو، ئەمەش ناچاری کردووە نووسین بخاتە سەر کاتە بەتاڵەکانی. کافکا لە ماوەی ژیانیدا سەدان نامەی بۆ خێزانەکەی و هاوڕێ نزیکەکانی نووسیوە، لەنێویاندا باوکی، کە پەیوەندییەکی ئاڵۆز و فەرمی لەگەڵیدا هەبووە. دەستگیرانی چەند ژنێک بوو بەڵام هەرگیز هاوسەرگیری نەکرد. لە ساڵی ١٩٢٤ لە تەمەنی ٤٠ ساڵیدا بەهۆی نەخۆشی سیلەوەکۆچی دوایی کرد.
کافکا نووسەرێکی بەرهەمدار بوو، زۆربەی کاتە بەتاڵەکانی بە نووسین بەسەر دەبرد، زۆرجار لە درەنگانی شەودا. بەهۆی ململانێ بەردەوامەکانی لەگەڵ گومانی خوددا، بە مەزەندەکردن ٩٠%ی کۆی کارەکانی سووتاند. [٧] بەشێکی کەم لە بەرهەمەکانی کافکا لە ماوەی ژیانیدا بڵاوکراونەتەوە: کۆمەڵە چیرۆکەکانی تێڕامان و دکتۆرێکی وڵات, و چیرۆکی تاکەکەسی (وەک "مەسخ") لە گۆڤارەکانی ئەدەبیدا بڵاوکرانەوە بەڵام گرنگییەکی کەمی گشتییان پێدرا. کافکا لە وەسیەتنامەکەیدا جێبەجێکاری ئەدەبی و هاوڕێکەی ماکس برۆدی ڕێنمایی کردووە کە بەرهەمە تەواونەکراوەکانی لەناو ببات، لەوانە ڕۆمانەکانی دادگاییکردن و قەڵاکە و ئەمریکا، بەڵام برۆد ئەم ڕێنماییانەی پشتگوێ خست، و زۆربەی کارەکانی بڵاوکردەوە.
فرانتس کافکا لەو هونەرمەندانەدایە کە تەنیا دوای مردنیان گەیشتە ناوبانگ: ئەمەش لە دوای ساڵی ١٩٤٥ بوو کە کارەکانی لە وڵاتانی ئەڵمانی زماندا بەناوبانگ بوون، کە لەو کاتەوە کاریگەرییەکی زۆری لەسەر ئەدەبیاتیان هەبووە و لە شەستەکانی سەدەی ڕابردوودا لە شوێنەکانی دیکەی جیهاندا. کارەکانی کافکا لە ماوەی سەدەی بیستەم و بیست و یەکدا کاریگەرییان لەسەر کۆمەڵێک نووسەر، ڕەخنەگر، هونەرمەند و فەیلەسوف هەبووە.
ژیان
دەستکاریسەرەتای ژیان
دەستکاریکافکا لە نزیک گۆڕەپانی شارۆچکەی کۆن لە پراگ لەدایکبووە کە ئەوکات بەشێک بووە لە ئیمپراتۆریەتی نەمسا و هەنگاریا. خێزانەکەی جولەکەکانی ئەشکەنازی چینی ناوەڕاستی ئەڵمانی زمان بوون. باوکی، هێرمان کافکا (١٨٥٤-١٩٣١)، چوارەم منداڵی جاکۆب کافکا بوو، خێزانەکە لە گوندێکی باشووری وڵاتەکە دەژیان،[٨] هێرمان بنەماڵەکەی هێنایە پراگ. دوای ئەوەی وەک نوێنەری فرۆشتنی گەشتیاری کاری کرد، لە کۆتاییدا بوو بە فرۆشیارێکی تاکەکەسی مۆدە کە تا ١٥ کەسی دامەزراند و وێنەی جاکداو ( kavka بەکاردەهێنا بە زمانی چێکی، بە شێوەی کافکا دەخوێندرێتەوە و بە شێوەی ئاخاوتنی دەنووسرێت ) وەک لۆگۆی بازرگانییەکەی.[٩] دایکی کافکا، جووڵی (١٨٥٦-١٩٣٤)، کچی جاکۆب لۆوی بوو، بازرگانێکی خۆشگوزەرانی تاکەکەسی لە شاری پۆدێبرادی،[١٠] و لە هاوسەرەکەی باشتر خوێندەوار بوو.[٨]
ڕەنگە دایک و باوکی کافکا بە زمانی ئەڵمانی قسەیان کردبێت، لە ژێر کاریگەری ییدیشدا، کە زمانی جووە ئەشکەنازییەکان بوو، هەندێکجار بە شێوەیەکی سووکایەتیپێکردن پێی دەگوترا ماوشێلدیوتچ، بەڵام، بەو پێیەی زمانی ئەڵمانی بە ئامرازی جووڵەی کۆمەڵایەتی دادەنرا، ڕەنگە هانی منداڵەکانیان دابێت بۆ قسەکردن بە ئەڵمانی ستاندارد.[١١] هێرمان و جووڵی شەش منداڵیان بوو، کە فرانز گەورەترینیان بوو.[١٢] دوو برای فرانز، جۆرج و هاینریچ، پێش ئەوەی فرانز تەمەنی حەوت ساڵ بێت، لە تەمەنی کۆرپەیدا گیانیان لەدەستدا؛ سێ خوشکەکەی بریتی بوون لە گابرێل ("ئێلی") (١٨٨٩-١٩٤٤)، ڤالێری ("ڤالی") (١٨٩٠-١٩٤٢) و ئۆتیلی ("ئۆتلا") (١٨٩٢-١٩٤٣). هەر سێ کەسیان لە هۆلۆکۆستی جەنگی جیهانی دووەمدا کوژران . ڤالی لە ساڵی ١٩٤٢ دیپۆرتکرایەوە بۆ گێتۆی لۆدز لە پۆڵەندای داگیرکراو، بەڵام ئەوە دوا بەڵگەنامەی ئەو بووە؛ گریمانە دەکرێت کە ئەو کچە لە شەڕەکە ڕزگاری نەبووبێت. ئۆتیلی خوشکە خۆشەویستەکەی کافکا بوو.[١٣]
هێرمان لەلایەن ژیاننامەنووس ستانلی کۆرنگۆڵدەوە بە "بازرگانێکی گەورە، خۆپەرست، خۆبەزلزان" [١٤] و لەلایەن فرانز کافکاوە بە "کافکایەکی ڕاستەقینە لە هێز، تەندرووست، ئارەزووی خواردن، بەرزی دەنگ، قسەخۆشی، لەخۆڕازیبوون، باڵادەستی دونیا، بەرگەگرتن، بوونی دەروون، [و] شارەزای لە سرووشتی مرۆڤ". [١٥] لە ڕۆژانی کارکردندا، هەردوو دایک و باوکەکە لە ماڵەکەدا ئامادە نەبوون، جووڵی کافکا تا ١٢ کاتژمێریش کاری دەکرد لە ڕۆژێکدا یارمەتی بەڕێوەبردنی کاروباری خێزانەکەی دەدا. لە ئەنجامدا منداڵی کافکا تا ڕادەیەک تەنیا بوو[٩] و منداڵەکان تا ڕادەیەکی زۆر لەلایەن زنجیرەیەک مامۆستای تایبەت و خزمەتکارەوە پەروەردە کران. پەیوەندی پڕ لە کێشەی کافکا لەگەڵ باوکیدا لە کتێبی نامەیەک بۆ باوکی (Brief an den Vater) لە زیاتر لە ١٠٠ لاپەڕەدا دەردەکەوێت، کە تێیدا گلەیی لەوە دەکات کە کاریگەرییەکی قووڵی لەسەر بووە بەهۆی کارەکتەری تاکڕەو و داواکاری باوکی؛ [٩] دایکی بە پێچەوانەوە بێدەنگ و شەرمن بوو. [٩] کەسایەتی باڵادەستی باوکی کافکا کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر نووسینی کافکا هەبوو.[٩]
بنەماڵەی کافکا کچێکی خزمەتکاریان هەبوو لە شوقەیەکی تەنگدا لەگەڵیان دەژیا. زۆرجار ژوورەکەی کافکا سارد بوو. لە تشرینی دووەمی ١٩١٣، خێزانەکە ڕوویان لە شوقەیەکی گەورەتر کرد، هەرچەندە ئیلی و ڤالی هاوسەرگیریان کردبوو و لە شوقەی یەکەم کۆچیان کردبوو. لە سەرەتای ئابی ١٩١٤، تەنها دوای دەستپێکردنی جەنگی جیهانی یەکەم، خوشکەکان نەیاندەزانی هاوسەرەکانیان لە کوێی سەربازیدان و لەگەڵ خێزانەکەیاندا لەم شوقە گەورەیەدا کۆچیان کردەوە. هەروەها لەو کاتە ئیلی و ڤالی منداڵیان بووە. فرانز لە تەمەنی ٣١ ساڵیدا ڕووی لە شوقەی پێشووی ڤالی کرد کە بە پێچەوانەوە بێدەنگ بوو و بۆ یەکەمجار بە تەنیا ژیاوە.[١٦]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ Koelb ٢٠١٠, p. ١٢.
- ^ Czech Embassy ٢٠١٢.
- ^ Spindler، William (1993). «Magical Realism: A Typology». Forum for Modern Language Studies. XXIX (1): 90–93. doi:10.1093/fmls/XXIX.1.75.
- ^ فرانتس کافکا لە ئینسایکڵۆپیدیای بریتانیکا
- ^ Steinhauer 1983.
- ^ «Heroes – Trailblazers of the Jewish People». Beit Hatfutsot. لە ڕەسەنەکە لە ٣١ی تەممووزی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٤ی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
- ^ Batuman، Elif (22 September 2010). «Kafka's Last Trial». The New York Times. لە ڕەسەنەکە لە 5 July 2019 ئەرشیڤ کراوە. لە 3 August 2012 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=،|date=، و|archive-date=(یارمەتی) - ^ ئ ا Gilman 2005.
- ^ ئ ا ب پ ت Brod 1960.
- ^ Northey 1997.
- ^ Gray 2005.
- ^ Hamalian 1974.
- ^ Kafka، Franz (2009). The Metamorphosis. New York: Simon and Schuster Paperbacks. p. ix. ISBN 978-1-4165-9968-5.
- ^ Corngold 1972.
- ^ Kafka-Franz, Father 2012.
- ^ Stach 2005.
بەستەرە دەرەکییەکان
دەستکاری| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە فرانتس کافکا تێدایە. |
