عەبدولڕەحمان کوڕی ئەبووبەکر
عەبدولڕەحمان کوڕی ئەبووبەکر (عەرەبی: عبد الرحمن بن أبی بکر) فەرماندەیەکی سەربازی موسڵمانی عەرەب بووە لە خزمەت پێغەمبەر و خەلیفەکانی ڕاشدین ئەبووبەکر و عومەر، دایکی ناوی ئوم ڕۆمان بوو و برای عائیشە بوو.[١][٢]
عەبدولڕەحمان کوڕی ئەبووبەکر عبد الرحمن بن أبی بکر | |
|---|---|
| ناو(ەکان)ی تر | ئیبن ئەبووبەکر |
| لەدایکبوون | نز. ٥٩٦ یان ٦٠٥ مەککە، حیجاز، نیمچەدوورگەی عەرەبی |
| مردن | نز. ٦٧٥ (٧٠ یان ٧٩ ساڵ ژیاوە) مەککە، خەلافەتی ئەمەوی |
| دڵسۆزی | قوڕەیش (624–628) محەممەد (628–632) خەلافەتی ڕاشدین (632–641) |
| خزمەت/ | سوپای ڕاشدین سوارچاکەکانی ڕاشدین |
| ساڵانی خزمەت | ٦٢٤–٦٤١ |
| فەرماندەیی |
|
| پێکدادانەکان/جەنگەکان |
|
| ھاوسەر(ەکان) | قورەیبەی کچی ئەبوو ئومەیییە |
| مناڵەکان |
|
بەپێچەوانەی باقی خانەوادەکەیەوە کە باوکی ئەبووبەکر و عائیشەی خوشکیشی، تا سوڵحی حودەیبییە نەبووەتە موسڵمان لە ساڵی ٦٢٨.[٣]
ژیاننامە
دەستکاریعەبدولڕەحمان لەکاتێکدا کە ھێشتا موسڵمان نەبوو، لە شەڕەکانی بەدر و ئوحود لە لایەنی قوڕەیشەوە شەڕی دەکرد.
لە شەڕی بەدردا دەرفەتی ئەوەی بۆ ڕەخسا کە باوکی ئەبووبەکر بکوژێت، بەڵام ئاراستەکەی گۆڕی، دوای چەند ساڵێک دوای ئەوەی موسڵمان بوو، باسی ئەمەی بۆ باوکی کرد، لەسەر ئەوە ئەبووبەکر لە وەڵامدا وتی: ئەگەر دەرفەتێکی لەو شێوەیەم ھەبوایە، بەزەییم پێتا نەداھاتەوە.
لە شەڕی ئوحود پێش ئەوەی شەڕەکە دەست پێبکات، ھاتە پێشەوە بۆ دوئێل، ئەبووبەکر ئەو تەحەدایەی قبوڵ کرد، بەڵام پێغەمبەر ڕێگری لێکرد و وتی: شمشێرەکەت ھەڵگرە، با بەردەوام بین لە قازانجکردن بە ئامۆژگارییە ژیرەکانت.
عەبدولڕەحمان دوای موسڵمانبوون بەشداری لە ھەموو ئەو شەڕانەی موسڵمانان کردووە و ناوبانگێکی وەک جەنگاوەرێکی ئازا و قارەمان بەدەست ھێنا، بەتایبەت لە داگیرکردنی شام. یەکێک بوو لە پاڵەوانەکانی موباریزون و لە شەڕەکاندا بۆ سوپای موسڵمانان. یەکەی موباریزونی سوپای ڕاشدین لە جەنگاوەرانی نوخبە کە لە شمشێرباز و ڕم و تیرھەڵگری پاڵەوان پێکھاتبوو. لە بەرەکانی شەڕدا ڕۆڵی ئەو بریتی بوو لە تێکدانی ورەی دوژمن پێش دەستپێکردنی شەڕەکە بە کوشتنی پاڵەوانەکانیان لە دوئێل.
لە شەڕی یەمامە موحەکەمی کوشت کە ژەنەراڵەی فەرماندەیی ھێزەکانی موسەیلەمە بوو.
لە شەڕی یەرمووک فەرماندەی گشتی ھێزی بیزەنتین پێنج جەنگاوەری ھەڵبژارد و ئەوانیش تەحەدای موسڵمانانیان کرد بۆ دوئێل، ئەوە عەبدولڕەحمان بوو کە ئەو تەحەدایەی قبوڵ کرد، دەیان دوئێل لە دەشتەکانی یەرمووک ئەنجامدرا، عەبدولڕەحمان یەک لە دوای یەک ھەموویان کوشت.
لە شەڕی بسرە لە شام، لە ڕێگەی ڕێڕەوێکی ژێرزەوییەوە دەچێتە ناو شاری بوسرە و پاشان بەپەلە بەرەو دەرگاکانی دەروازەی شارەکە کردەوە بۆ ئەوەی سوپای سەرەکی موسڵمانان بچێتە ژوورەوە.
دواتر جارێکی تر باس لە عەبدولڕەحمان کرا کە بەشدارە لە ھەڵمەتی موسڵمانان بۆ بەھناسا لە میسر. ھێزەکانی سودانی بیزەنتین بەرەو شارۆچکەی بەھناسا ھەڵاتن و دەرگاکانی دەروازەکانیان قوفڵ کرد. بەدوای ئەواندا موسڵمانان ھاتن کە شارۆچکەکەیان گەمارۆدا، لەکاتێکدا دوژمن بە ھاتنی ٥٠ ھەزار سەرباز بەھێزتر بوو، گەمارۆدانەکە چەند مانگێک درێژەی کێشا، تا خالید کوڕی وەلید فەرمانی بە زوبەیری کوڕی عەوام و زیرار کوڕی ئەزوور و فەرماندەکانی دیکە کرد گەمارۆکە چڕتر بکەنەوە، فەرماندەکانی ڕاسپارد کە نزیکەی ١٠ ھەزار ھاوەڵانی پێغەمبەر سەرکردایەتی بکەن و ٧٠ کەسیان سەربازی دێرینی شەڕی بەدر بوون. عەبدولڕەحمان عەبدولڕەحمان وەک یەکێک لە فەرماندەکانی ئەم شەڕە باس کراوە. بیزەنتینییەکان و ھاوپەیمانە قبیتییەکانیان تیر و بەردیان بەسەر سوپای ڕاشدیندا باران کرد، تا موسڵمانان بەسەر بەرگریکارەکاندا زاڵ بوون وەک چۆن زیرار یەکەم کەس کە دەرکەوت لە شەڕەکە ھاتە دەرەوە و ھەموو جەستەی بە خوێن پەڵە پەڵە بوو، لە ھەمان کاتدا دان بەوەدا دەنێت کە بە شێوەیەکی شەخسی نزیکەی ١٦٠ سەربازی بیزەنتینی کوشتووە لە کاتی شەڕەکەدا. سوپای موسڵمانان توانیان دەروازەکە بشکێنن و شارەکە تەسلیمبوو. بەپێی مێژووەکان گەمارۆدانی بەھناسا ئەوەندە توند بووە کە تەنھا لەم شەڕەدا ٥٠٠٠ ھاوەڵانی پێغەمبەر لەم شەڕەدا شەھید بوونە.
دواتر ھێزە موسڵمانەکان بۆ ماوەی نزیکەی سێ ساڵ گەمارۆی بارقایان دا (لیبیای ئێستا) و بێ سوود بوو، پاشان خالید کوڕی وەلید کە پێشتر بەشداری لە داگیرکردنی بەھناسا کردبوو، پلانێکی ڕیشەیی پێشکەش کرد بۆ دانانی کاتاپۆڵتێک (ئامێرێک بۆ تەقاندن یان ھاویشتن) کە پڕ بکرێت لە لۆکە، پاشان کە شەو ھات و پاسەوانی شارەکە خەوت خالید فەرمانی بە باشترین جەنگاوەرەکانی دا کە بریتی بوون لە عەبدولڕەحمانی کوڕی ئەبووبەکر و زوبەیری کوڕی عەوام و عەبدوڵڵا و فەزلی کوڕی عەباس و ئەبوو مەسعوود بەدری و عەبدولڕەزاق ھەنگاو بنێنە ناو سەکۆی کاتاپۆڵتەکە، کاتاپۆلتەکە یەک بە یەک ھەڵیدانە سەر دیوارەکە و ڕێگەی بەو جەنگاوەرانە دەدا کە بەسەر لووتکەی دیوارەکانی شاردا سەرکەون و دەروازەکان بکەنەوە و پاسەوانەکان بکوژن، بەمەش ھێزە موسڵمانەکان توانیان بچنە ژوورەوە و شارەکە بگرن.
دوای مردنی عەبدولڕەحمان لە شاری مەککە بە خاک سپێردرا.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «ص240 - کتاب فتوح الشام - ذکر فتح البھنسا وما فییە من الفضائل وما وقع فییە للصحابة رضی اللە عنھم - المکتبة الشاملة». shamela.ws. لە ١٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ «فصل: ذکر فتوح البھنسا ونزول الصحابة وقتل البطریق:|نداء الإیمان». www.al-eman.com. لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ «أخبار الخلیج |». www.akhbar-alkhaleej.com (بە عەرەبی). لە ١٣ی حوزەیرانی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
إ