یەکەم ئیمپراتۆریەتیی فەڕەنسا

یەکەم ئیمپراتۆریەتیی فەڕەنسا
یەکەم ئیمپراتۆریەتیی فەڕەنسا
دامەزران	١٨ی ئایاری ١٨٠٤
ناو بە زمانی فەرمی	Empire français
بەشداربووە لە	Siege of Genoa
زمانی فەرمی	زمانی فەڕەنسی
سروودی نیشتمانی	Chant du départ
کیشوەر	ئەورووپا
پایتەخت	پاریس
پۆتانی شوێن	٤٨°٥١′٤٤″N ٢°١٩′٥٧″E
شێوەی بنەڕەتیی حکوومەت	dual monarchy
Office held by head of state	Emperor of the French
سەرۆکی حکوومەت	ناپۆلیۆن بۆناپارت، ناپۆلیۆن بۆناپارت
دانیشتووان	٤٤٬٠٠٠٬٠٠٠
دراو	French franc
لە پێش	Kingdom of Holland، French Consulate
لە دوای	Republic of Genoa، Sovereign Principality of the United Netherlands، Bourbon Restoration in France، Neutral Moresnet، Genoese Republic
گۆڕدراوە لەلایەن	Bourbon Restoration in France، Neutral Moresnet
جێگەی دەگرێتەوە	کۆماری یەکەمی فەڕەنسا، Q508488، Ligurian Republic
زمانەکان	زمانی فەڕەنسی
کۆتاییھاتن	١٤ی نیسانی ١٨١٤
ڕووبەر	٢٬١٠٠٬٠٠٠ کیلۆمەتر چوارگۆشە
وەسفی ئاڵا	ئاڵای فەڕەنسا
وەسفی نیشان	coat of arms of France
ئایینی فەرمی	کاسۆلیکی
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

یەکەم ئیمپراتۆریەتیی فەڕەنسا بە فەرمی ئیمپراتۆریەتیی فەڕەنسی (بە فەڕەنسی: Empire Français) ئەو قۆناغە دەگرێتەوە کە فەڕەنسا لە ساڵی ١٨٠٤–١٨١٤دا زاڵ بوو بەسەر ئەورووپا لەژێر دەسەڵاتی ناپلیۆن و سیستمی کونسوڵخانەی گۆڕی بە ڕاگەیاندنی ئیمپراتۆریەت لە ساڵی ١٨٠٤ و خۆی وەک ئیمپراتۆری فەڕەنسییەکان دانا. ئیمپراتۆریەتەکە لە فەڕەنسا بەردەوام بوو تا شکستی سەربازی ناپلیۆن لە لایپزیگ و دوورخستنەوەی بۆ دوورگەی ئەلبا. و گەڕانەوەی دەسەڵاتی پادشایەتی بۆ فەڕەنسا لە ساڵی ١٨١٤ و بەردەوامبوونی تا ساڵی ١٨٤٨ (کاتی ڕاگەیاندنی کۆماری دووەمی فەڕەنسا).

ئیمپراتۆریەتیی فەڕەنسی ناپلیۆن بۆناپارت لە سەرەتای سەدەی نۆزدەھەمدا دەسەڵاتی باڵادەست بوو بەسەر زۆربەی کیشوەری ئەورووپا. ھەرچەندە فەڕەنسا ئیمپراتۆریەتێکی داگیرکەری دامەزراندبوو لە دەرەوەی ئەورووپا کە لە سەدەی ١٧ەوە دەستی پێکردبوو، دەوڵەتی فەڕەنسا وەک شانشینێک لەژێر دەسەڵاتی بۆربۆنەکان و دوای شۆڕش وەک کۆمارێک مایەوە. مێژوونووسان ئاماژە بە ڕژێمی ناپلیۆن دەکەن بە ئیمپراتۆریەتیی یەکەم بۆ جیاکردنەوەی لە ئیمپراتۆریەتیی دووەمی نوێ (١٨٥٢–١٨٧٠) کە لەلایەن کوڕەزاکەیەوە کە بە ناپلیۆنی سێیەم ناسراوە فەرمانڕەوایەتی دەکرد.

لە مانگی ئایاری ساڵی ١٨٠٤دا ناپلیۆن لەلایەن ئەنجومەنی پیرانەوە نازناوی ئیمپراتۆری فەڕەنسای پێبەخشرا، ھەروەھا لە ٢ی کانوونی یەکەمی ١٨٠٤ تاجی لەسەر خۆی دانا، ئەمەش کۆتایی ھاتنی حکوومەتی کونسوڵەکانی فەڕەنسا و کۆماری یەکەمی فەڕەنسا بوو، ئیمپراتۆریەتیی یەکەمی فەڕەنسا باڵادەستی سەربازی درووستکرد لە ناوچە سەرەکییەکانی ئەورووپا لە ڕێگەی سەرکەوتنی بەرچاو لە شەڕی ھاوپەیمانی سێیەم دژی نەمسا و پرووسیا و ڕووسیا و دژی وڵاتە ھاوپەیمانەکان، بە تایبەت لە شەڕی ئوستەرلیتز لە ساڵی ١٨٠٥. باڵادەستی فەڕەنسا لەکاتی جەنگی ھاوپەیمانی چوارەمدا ئەمە پشتڕاستکرایەوە و لە شەڕی جێنا لە ساڵی ١٨٠٦، و لە شەڕی فریدلاند لە ساڵی ١٨٠٧دا.

زنجیرە شەڕەکان کە بە شەڕەکانی ناپلیۆن ناسراون، کاریگەریی فەڕەنسایان بەسەر زۆربەی ئەورووپای ڕۆژاوادا فراوانتر کرد و بۆ ناو پۆڵەنداش. لە لوتکەی خۆیدا لە ساڵی ١٩١٢، حکوومەتی فەڕەنسا ١٣٠ بەشی کارگێڕی ھەبوو، و فەرمانڕەوایەتیی زیاتر لە ٧٠ ملیۆن کەسی دەکرد، و بوونی سەربازی بەرفراوانی لە ئەڵمانیا، ئیتاڵیا، ئیسپانیا و دوووکایەتی واساو پاراست، و پرووسیا و نەمسای بە ھاوپەیمانی ڕەمزی دەزانی.

سەرکەوتنە سەرەتاییەکانی فەڕەنسا زۆرێک لە ڕوواڵەتە ھزرییەکانی شۆڕشی فەڕەنسایان لە سەرانسەری ئەورووپادا ستاندار کرد، وەک: ھێنانەکایەی یاسای ناپلیۆن لە سەرانسەری کیشوەرەکەدا یەکسانی یاسایی زیاد کرد، و سیستمی دەستەی سوێندخۆران و جیابوونەوەی پەسەندکراوی دامەزراند، ئیمتیازات و دادپەروەری فیۆداڵی ھەڵوەشێنرایەوە و ھەموو ئیمتیازاتی فیۆداڵی لە ھەموو شوێنێکدا جگە لە پۆڵەندا. فەڕەنسا لە ساڵی ١٨١٤ (و دیسانەوە لە ساڵی ١٨١٥) شکستی ھێنا، و ئەم بەروارە کۆتایی ھاتنی ئیمپراتۆریەتەکەیە.

سەرچاوەکان

بەشداربووانی ویکیپیدیا، «الإمبراطورية الفرنسية الأولى»، ویکیپیدیای عەرەبی. سەردان لە ٢٩ی ٨ی ٢٠٢٣.