ویکیپیدیا

گوستاڤ کلیمت


گوستاڤ کلیمت (بە ئینگلیزی: Gustav Klimt؛ ١٤ی تەممووزی ١٨٦٢ – ٦ی شوباتی ١٩١٨) نیگارکێشێکی ھێماخوازی نەمسایی بوو، و یەکێک بووە لە دیارترین ئەندامانی بزووتنەوەی جیاخوازیی ڤیێنا. کلیمت بە تابلۆ و دیوارەکێشان و سکێچ و بابەتە ھونەرییەکانی دیکە ناوبانگی دەرکرد. بابەتی سەرەکی نیگارەکانی کلیمت جەستەی مێینە بوو[١] و بەرھەمەکانی بە ئیرۆتیزمێکی ڕاشکاو دیاری دەکرێن.[٢] لە نێوان کارە ھێماکارییەکانیدا کە نواندن و پۆترەیت لەخۆ دەگرێت، دیمەنی سروشتی کێشاوە. لە نێو ھونەرمەندانی جیاخوازیی ڤیێنا، کلیمت زۆرترین کاریگەری ھونەری ژاپۆنی و شێوازەکانی ئەو ھونەرەی لەسەر بووە.[٣]

گوستاڤ کلیمت
وێنەیەکی خۆی، لە ١٩١٤
لەدایکبوون (١٨٦٢-0٧-١٤) ١٤ی تەممووزی ١٨٦٢
بۆمگارتن، ئیمپراتۆریەتی نەمسا-مەجارستان
مەرگ٦ی شوباتی ١٩١٨(١٩١٨-٠٢-٠٦) (٥٥ ساڵ ژیاوە)
ڤیێنا، ئیمپراتۆریەتی نەمسا-مەجارستان
ناسراوە بەوێنەکێش
کارە ناودارەکان
یودیت و سەری ھۆلۆفێرنس، وێنەی ئەدێل بلۆخ باوەریی یەکەم، ماچەکە (کلیمت)
بزاڤھێماخوازی (ئەوانی تر: جیاخوازیی ڤیێنا و ھونەری نوێ)
یارئێمیل لویس فلۆگ

لە سەرەتای کارکردنیدا، نیگارکێشێکی سەرکەوتووی دیزاینی تەلارسازی بووە بە شێوەیەکی ئاسایی. لەگەڵ دەستپێکردنی پەرەپێدانی شێوازی کەسێکی تر، کارەکانی بووە جێگەی مشتومڕ کە گەیشتە لووتکە کاتێک ئەو تابلۆیانەی کە لە دەوروبەری ساڵی ١٩٠٠ بۆ بانی ھۆڵی گەورەی زانکۆی ڤیێنا تەواو کردبوو، ڕەخنەیان لێگیرا و بە کاری پۆڕنۆگرافی داندرا. دواتر ئیتر ھیچ کۆمیسیۆنێکی گشتی ئەویان وەرنەگرت، بەڵام سەرکەوتنێکی نوێی بەدەستھێنا بە تابلۆکانی «قۆناغی زێڕین»ی خۆی. کارەکانی کلیمت کاریگەرییەکی گرنگ بوو لەسەر ھاوتەمەنە گەنجەکەی ئیگۆن شیل.

لە ساڵانی نەوەدەکانەوە یەکێک بووە لەو ھونەرمەندانەی کە تابلۆکانی لە زیادکردنەکاندا نرخی زۆریان بۆ دادەنرێت.[٤]

ژیان

دەستکاری

سەرەتای ژیان

دەستکاری
 
گوستاڤ کلیمت لە ساڵی ١٨٨٧
 
کلیمت لە خۆ نقومکردنی شینیی کاڵدا لە نووسینی ئیگۆن شیل، ١٩١٣

گوستاڤ کلیمت لە بۆمگارتن لەدایکبووە، لە نزیک ڤیێنا لە ئیمپراتۆریەتیی نەمسا، دووەم منداڵ بووە لە حەوت منداڵ (سێ کوڕ و چوار کچ).[١] دایکی، ئانا کلیمت (لەدایکبووی فینستەر). باوکی، ئێرنست کلیمتی گەورە، خەڵکی بۆھێمیای بوو، نەخشێنەرێکی زێڕ بوو.[٢] ھەر سێ کوڕەکەیان لە سەرەتاوە بەھرەی ھونەرییان تێدا دەرکەوتبوو.

کلیمت لە ژیانێکی ھەژارانەدا ژیاوە؛ لە ڤیێنا، لە قوتابخانەیەکی ھونەریی پیشەسازی خوێندوویییەتی، لەوێ لە ساڵی ١٨٧٦ تا ١٨٨٣ نیگارکێشانی تەلارسازی خوێندووە،[٥] ئەو ڕێزی لە پێشەنگی نیگارکێشی مێژوویی ئەو سەردەمەی ڤیێنا دەگرت. کلیمت ئامادەی ڕاھێنانە کۆنەپەرستانەکانی ئەوکات بوو؛ ڕەنگە کارە سەرەتایییەکانی وەک کەسێکی ئەکادیمی پۆلێن بکرێن. لە ساڵی ١٨٧٧ براکەی بە ناوی ئێرنست کە وەک باوکی دەبێتە نەخشێنەر، وەک کلیمت ناوی خۆی لە قوتابخانەکەدا تۆمار کرد. ئەو دوو برایە و ھاوڕێکەیان فرانز ماتش دەستیان بە کارکردن کرد و تا ساڵی ١٨٨٠ وەک تیمێک چەندین کۆمیسیۆنیان دامەزراند کە ناویان لێنا «کۆمپانیای ھونەرمەندان». ھەروەھا یارمەتی مامۆستاکەیان دا لە نیگارکێشانی دیوارەکانی مۆزەخانەی کونستیستۆریشێس لە ڤیێنا.[٢] کلیمت دەستی بە کاری پیشەیی خۆی کرد بە نیگارکێشانی دیواری ناوەوە و بانەکان لە بینا گشتییە گەورەکانی شاری ڕینگستراس.

لە ساڵی ١٨٨٨ کلیمت خەڵاتی زێڕینی شایستەیی لەلایەن ئیمپراتۆر فرانز جۆزێفی یەکەمی نەمسا وەرگرت بەھۆی بەشداریکردنی لە دیوارە ڕەنگاوڕەنگە کێشراوەکانی شانۆیی بورگ لە ڤیێنا.[٢] ھەروەھا بووەتە ئەندامی شانازی زانکۆی میونشن و زانکۆی ڤیێنا. لە ساڵی ١٨٩٢ باوکی کلیمت و ئێرنستی برای ھەردووکیان کۆچی دواییان کرد و ناچار بوو بەرپرسیارێتی دارایی خێزانی باوک و براکەی لە ئەستۆ بگرێت. ھەروەھا کارەساتەکان کاریگەرییان لەسەر دیدگای ھونەری ئەو ھەبووە و بەم ھۆیەوە بەرەو شێوازێکی نوێی کەسایەتی ھەنگاو دەنێت.[٦][٧] لە سەرەتای ساڵانی ١٨٩٠دا کلیمت دیزاینەری جلوبەرگی نەمسایی ئێمیل لویس فلۆگ. تابلۆکەی بە ناوی <i id="mwZQ">ماچەکە</i> (١٩٠٧–١٩٠٨)، وا لێکدەدرێتەوە کە وێنەیەکی کلیمت و ھاوسەرەکەی بێت وەک خۆشەویستییەک. چەندین جلوبەرگی دیزاین کردووە کە ئەو بەرھەمی ھێناوە و لە کارەکانیدا شێوازی نوێی بۆ داھێناوە.

ساڵانی جیاخوازیی ڤیێنا

دەستکاری
 
تابلۆیەکی کلیمت، ڤیێنا، ١٩٠٢

کلیمت بوو بە یەکێک لە ئەندامانی دامەزرێنەر و سەرۆکی جیاخوازیی ڤیێنا لە ساڵی ١٨٩٧ و نووسەری گۆڤاری خولیی کۆمەڵەکە. تا ساڵی ١٩٠٨ لەگەڵ ئەو کۆمەڵەیەدا مایەوە. ئامانجی گرووپەکە بریتی بوو لە دابینکردنی پێشانگا بۆ ھونەرمەندانی گەنجی تازەپێگەیشتو، ھێنانی بەرھەمی باشترین ھونەرمەندانی بیانی بۆ ڤیێنا، ھەروەھا بڵاوکردنەوەی گۆڤاری تایبەت بۆ نمایشکردنی کاری ئەندامەکان.[٨] گرووپەکە ھیچ بەیاننامەیەکی تایبەتیان ڕانەگەیاند و ھیچ ھاندانێکیان نەبوو بۆ شێوازێکی تایبەتیی ھونەری. حکوومەت پشتگیری لە ھەوڵەکانیان کرد و بەکرێدانی زەوییە گشتییەکانی پێدان بۆ ئەوەی ھۆڵێکی پێشانگە دروست بکەن. ھێمای کۆمەڵەکە پالاس دەتینا بوو، خوداوەندێکی یۆنانی.

 
یودیتی دووەم (١٩٠٩)

لە ساڵی ١٨٩٤ کلیمت ڕاسپێردرا سێ تابلۆ دروست بکات بۆ ڕازاندنەوەی سەقفی ھۆڵی گەورەی زانکۆی ڤیێنا. تا وەرچەرخانی سەدەی نوێ، سێ تابلۆی بە ناوەکانی فەلسەفە و پزیشکی و دادەری ڕەخنەیان لێگیرا بەھۆی بابەت و ماددە ڕادیکاڵەکانیانەوە و ناویان لێنرا «پۆڕنۆگرافی».[٢] کلیمت نواندن و ھێماسازیی نەریتی گۆڕیبوو بۆ زمانێکی نوێ کە زیاتر بە ئاشکرا سێکسی بوو و لێرەوە زیاتر بۆ ھەندێک کەس جێی ڕەخنە بوو.[٢] ھاوار و ناڕەزایی گشتی لە ھەموو لایەنەکانەوە دژی دەگوترا، سیاسی، جوانیناسی و ئایینی. لە ئەنجامدا تابلۆکان (کە لە پێشانگاکەی خوارەوەدا دەبینرێن) لەسەر بانی ھۆڵە گەورەکان لابران. ھەر سێ تابلۆکە لەناوچوون کاتێک ھێزە پاشەکشەکراوەکانی ئەڵمانیا لە مانگی ئایاری ١٩٤٥دا سووتاندیان،[٩][١٠] لەگەڵ ١٠ تابلۆی دیکە، لەوانە شوبێرت لە پیانۆدا، ھاوڕێ کچەکان، دیوارەکە و مۆسیقا.[١١][١٢]

کتێبی نودا ڤێریتاسی (١٨٩٩) کە پێناسەی ھەوڵەکانی کردووە بۆ زیاتر کاریگەریی کۆمەڵەکەی کلیمت.[١٣] تابلۆی ژنێکی سەر سووریی ڕووتی تێدایە، کە بە توندی ئاوێنەی ڕاستییەکانیی بەدەستەوە گرتووە، لە سەرەوەی ئەودا وەرگێڕانێکی فریدریش شیلەر بە شێوازێکی لار ھاتووە: «ئەگەر ناتوانیت بە کردەوەکانت و ھونەرەکەت دڵی ھەمووان ڕازی بکەیت، تکایە تەنھا چەند کەسێکیان دڵخۆش بکە. دڵخۆشکردنی زۆر کەس خراپە».[٨][١١]

لە ساڵی ١٩٠٢ کلیمت فریزی بیتھۆڤن بۆ چواردەھەمین پێشانگای جیابوونەوەی ڤییەنا تەواو کرد، کە مەبەست لێی ئاھەنگگێڕان بوو بۆ ئاوازدانەرەکە و پەیکەرێکی فرەڕەنگی مۆنۆمێنتالی ماکس کلینگەری تێدابوو. تەنھا بۆ پێشانگاکە دانرابوو، فریزەکە ڕاستەوخۆ لەسەر دیوارەکان بە کەرەستەی سووک بۆیاخ کرابوو. دوای پێشانگاکە تابلۆکە پارێزراو بوو، ھەرچەندە جارێکی تر نمایش نەکرایەوە تا لە ساڵی ١٩٨٦ نۆژەنکرایەوە. دەموچاوی وێنەی بیتھۆڤن لە ئاوازدانەر و دەرھێنەری ئۆپێرای ڤییەنا کۆرت گوستاف مالەر دەچوو.[١٤]

تابلۆکانی کلیمت لە دەریاچەی ئاتەرسی ژمارە و کوالیتییەکی ئەوتۆیان ھەیە کە دەتوانن تایبەتمەندیی تابلۆیەکی تەواو پڕبکەنەوە. بە شێوەیەکی فەرمی دیمەنەکان بە ھەمان پاڵاوتنی دیزاین و نەخشی جەختکردنەوە تایبەتمەندن وەک پارچە فیگەرییەکان. بۆشایی قووڵی ناو کارەکانی ئاتەرسی ئەوەندە بە شێوەیەکی کارا تەخت کراوە بۆ یەک تەختە کە پێدەچێت کلیمت تەلەسکۆپی تێدا بەکارھێنابێت.[١٥]

قۆناغی زێڕین و سەرکەوتنی ڕەخنەگرانە

دەستکاری
 
ماچەکە ١٩٠٧–١٩٠٨، زەیت لەسەر کانڤاس، ڤیێنا

لە ساڵی ١٩٠٠ەوە گوستاڤ کلیمت لە سەرووی ھەموو شتێکەوە وەک «نیگارکێشی ژنان» ناوبانگی دەرکرد. ساڵانە نزیکەی یەک وێنەی گەورەی ژنێکی دروست دەکرد، کە تێیدا بنەماکانی ھونەری نۆڤۆ تەختی، ڕازاندنەوە، بەکارھێنانی گەڵای زێڕی جێبەجێ دەکرد. ئیرۆس، سێکس و مێینەیی لەلایەن ئەوەوە بە شێوەیەکی جۆراوجۆر وەک مەترسییەکی سەرنجڕاکێش لێکدەدرایەوە. دەکرێ ژیان، خۆشەویستی و مردن وەک تەوەری گرنگی کارەکانی کلیمت دیاری بکرێت.[١٦] 'قۆناغی زێڕین'ی کلیمت بە کاردانەوەی ڕەخنە ئەرێنییەکان و سەرکەوتنی دارایی دیار بوو. زۆرێک لە تابلۆکانی ئەم سەردەمەی کلیمت گەڵای زێڕیان لەخۆگرتبوو. کلیمت پێشتر لە تابلۆکانی پالاس ئەتین (١٨٩٨) و یودیتی یەکەم (١٩٠١)دا زێڕی بەکارھێناوە، ھەرچەندە ئەو بەرھەمانەی کە زۆرترین پەیوەندییان بەم قۆناغەوە ھەیە بریتین لە تابلۆکانی ئادێل بلۆخ-باوەری یەکەم (١٩٠٧) و ماچەکە (١٩٠٧–١٩٠٨).

ساڵانی کۆتایی و کۆچی دوایی

دەستکاری

لە ساڵی ١٩١١ تابلۆی مردن و ژیان خەڵاتی یەکەمی لە پێشانگەی جیھانی لە ڕۆما وەرگرت. لە ساڵی ١٩١٥ ئانای دایکی کۆچی دوایی کرد. کلیمت دوای سێ ساڵ لە ٦ی شوباتی ١٩١٨ لە ڤیێنا کۆچی دوایی کرد، دوای ئەوەی تووشی جەڵدەی مێشک و سیەسۆ بوو کە بەھۆی ئەنفلۆنزای ئیسپانییەوە تووشی ببوو. لە گۆڕستانی ھیتزینگەر لە شاری ھیتزینگ لە ڤیێنا بە خاک سپێردرا. ژمارەیەکی زۆر لە تابلۆکانی بە تەواونەکراوی مانەوە.

بەرھەمە ھەڵبژێردراوەکان

دەستکاری
 
سۆنیا نیپس، ١٨٩٨
 
گوڵەکان لەژێر دارەکاندا، نزیکەی ١٩٠٥
 
ئۆبێرۆستێرایشێش باوێرنھاوس، ١٩١١
 
خانمێک بە باوەشێنێکەوە، نزیکەی ١٩١٧–١٨١٨، دوا تابلۆی کلیمت

سەرچاوەکان

دەستکاری
  1. ^ ئ ا Fliedl 1994.
  2. ^ ئ ا ب پ ت ج Sabarsky 1983.
  3. ^ Sotheby's: Gilded Romance: Gustav Klimt's Ornamental Style and the Influence of Japonisme, 19 June 2019
  4. ^ Daily Art Magazin: 5 Facts You Need to Know About Gustav Klimt, 25 January 2022
  5. ^ Bailey, Colin B. , Peter Vergo, Emily Braun, Jane Kallir, and John Collins (2001). Gustav Klimt: Modernism in the Making. New York: Abrams. p. 55. ISBN 0888847181.
  6. ^ «Nuda Veritas Jetzt neu präsentiert!». Theatermuseum (بە ئەڵمانی). لە 27 January 2023 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
  7. ^ Rogoyska، Jane (2011). Gustav Klimt. Parkstone Press International. p. 30. ISBN 978-1-84484-904-8. LCCN 2011024520. لە 9 May 2021 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
  8. ^ ئ ا Whitford 1990.
  9. ^ Rogoyska، Jane (2011). «Compositional Project for Medicine». Gustav Klimt. New York: Parkstone Press International. p. 87. ISBN 978-1-78042-729-4.
  10. ^ SheilaTGTG55 (13 October 2011). «The Fire at Schloss Immendorf». Open Salon. لە ڕەسەنەکە لە 14 October 2011 ئەرشیڤ کراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= و |archive-date= (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ناوە ژمارەیییەکان: authors list (بەستەر)
  11. ^ ئ ا Johannes Dobai The Complete Works of Klimt, Rizzoli 1978. pp. 94–110.
  12. ^ According to Storkovich, in reality the alleged burned paintings were ten, not thirteen, as Prozession der Toten (Procession of the dead, 1903), Malcesine am Gardasee (1913) and Gastein (1917), never came to Immendorf. Furthermore, she believes there is no convincing evidence that Klimt's three university ceiling paintings were actually destroyed. Storkovich، Tina Marie (18 December 2015). «Verbrannte Klimtbilder: Das Puzzle von Immendorf Storkovich» [The Burned Klimt Paintings: The Puzzle about Immendorf]. Die Presse (بە ئەڵمانی). لە 4 July 2023 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |date= (یارمەتی)
  13. ^ «Early Works / Nuda Veritas 1899». Klimt Gallery. Gustav Klimt Painting. Klimt Museum. لە 5 July 2013 ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
  14. ^ Johnson, Julian, Mahler's Voices: Expression and Irony in the Songs and Symphonies. Oxford University Press (Oxford, UK), ISBN 978-0-19-537239-7, p. 235 (2009).
  15. ^ Wagner، Anselm (2002)، «Klimt's Landscapes and the Telescope»، Gustav Klimt Landscapes، Prestel، pp. 161–71
  16. ^ [G. Klimt: Biography. Résumé and important works of the Viennese Art Nouveau painter]. artinwords.de (بە ئەڵمانی). 30 December 2017 https://artinwords.de/gustav-klimt-lebenslauf-biografie/. لە 24 September 2023 ھێنراوە. {{cite web}}: |trans-title= پێویستی بە |title= یان |script-title= ھەیە (یارمەتی); سەردێڕی ونی |ناونیشان= (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوتی سەردان= و |ڕێکەوت= (یارمەتی)

چاوگنامە

دەستکاری
  • کلیمت و ڕۆدین: ڕووبەڕووبوونەوەیەکی ھونەری، کتێبەکانی دێلمۆنیکۆ – چاپخانەی پرێستێل، میونشن ٢٠١٧–٢٠١٧، ISBN 978-3-7913-5708-9.
  • گوستاڤ کلیمت: تابلۆ تەواوەکان، کۆڵن ٢٠١٢، ISBN 978-3836527958.
  • خانمە زێڕینەکە، چیرۆکی نائاسایی شاکارەکەی گوستاڤ کلیمت، وێنەی ئەدێل بلۆخ-باوەر، نیویۆرک،ISBN 0-307-26564-1.
  • کلیمت و ئیلھام وەرگرتن لە ڤان کۆخ، ISBN 978-3-77743-518-3ISBN ٩٧٨ی ئازاری ٧٧٧٤٣-٥١٨-٣.

بەستەرە دەرەکییەکان

دەستکاری
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=گوستاڤ_کلیمت&oldid=1373046»