ڕێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران

ڕێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران (بە فارسی: رهبر جمهوری اسلامی ایران)، بە فەرمی ڕێبەری باڵای شۆڕشی ئیسلامی (بە فارسی: رهبر معظم انقلاب اسلامی)، ڕێبەری وڵات و باڵاترین دەسەڵاتداری سیاسی و ئایینیی کۆماری ئیسلامی ئێرانە. دەسەڵاتی ڕێبەری ئێران لە سەرەوەی سەرۆک کۆمارە و ھێزە چەکدارەکان، دەزگای دادگەری، تەلەڤیزیۆنی دەوڵەتی و ڕێکخراوە سەرەکییەکانی دیکەی حکوومەتی وەکوو ئەنجومەنی پارێزەران و ئەنجومەنی دەستنیشانکردنی بەرژەوەندیی سیستەم ملکەچی ڕێبەرن.[٢][٣] بەپێی یاسای بنەڕەتی، ڕێبەری ئێران سیاسەتە گشتییەکانی کۆماری ئیسلامی (ماددەی ١١٠)، چاودێریکردنی دەزگاکانی یاسادانان، دادگەری و جێبەجێکردن (ماددەی ٥٧) دیاری دەکات.[٤] لە ئێستادا عەلی خامنەیی ئەو پۆستەی پێیە و لە بوارەکانی ئابووری، ژینگە، سیاسەتی دەرەوە، پەروەردە، پلاندانانی نیشتمانی و بەشەکانی تری حوکمڕانی لە ئێران فەرمانی دەرکردووە و بڕیاری کۆتایی داوە.[٥][٦][٧][٨][٩][١٠][١١][١٢] ھەروەھا خامنەیی بڕیاری کۆتایی سەبارەت بە ئاستی ڕوونبوون لە ھەڵبژاردنەکاندا دەدات[١٣] و کەسانی دەستنیشانکراوی کابینەی سەرۆکایەتی لە کارەکانیان دووریخستوونەوە و گەڕاندونیەوە.[١٤] ڕێبەر لە ڕووی یاسایییەوە بە «ناپێشێلکار» دادەنرێت و ئێرانییەکان بە شێوەی ئاسایی بەھۆی لێپرسینەوە یان بێڕێزی پێکردنی سزا دەدرێن.[١٥][١٦][١٧][١٨]

ڕێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران
ئێستا
عەلی خامنەیی

لە ٤ی حوزەیرانی ١٩٨٩ (ە)وە
بەیتی ڕێبەری
دۆخسەرۆکی وڵات
بەرپرسیارێتیئەنجومەنی پسپۆڕان
بارەگابەیتی ڕێبەری، تاران، ئێران
دەستنیشانکەرئەنجومەنی پسپۆڕان
ماوەی پایەدەسەڵاتی ھەمیشەیی[١]
بەڵگەنامەی دامەزراندنیاسای بنەڕەتیی ئێران
پایەی پێشووشای ئێران
دامەزراندنی پایە٣ی کانوونی یەکەمی ١٩٧٩
یەکەم خاوەن پایەڕووحوڵڵا خومەینی
ماڵپەڕwww.leader.ir

پێڕستی ڕێبەرەکان

دەستکاری
Ali KhameneiRuhollah Khomeini
ژمارە ماوەی ڕێبەرایەتی وێنە ناو
کوردی · فارسی · واژوو
ماوەی تەمەن شوێنی لەدایکبوون تێبینی
١ ٣ی کانوونی یەکەمی ١٩٧٩ – ٣ی حوزەیرانی ١٩٨٩
(٩ ساڵ و ١٨٢ ڕۆژ)
  ڕووحوڵڵا خومەینی
(سید روح‌الله خمینی)
 
(١٩٠٠-0٥-١٧) ١٧ی ئایاری ١٩٠٠ – ٣ی حوزەیرانی ١٩٨٩(١٩٨٩-٠٦-٠٣) (٨٩ ساڵ ژیاوە)[١٩] خومەین، پارێزگای مەرکەزی ڕێبەری شۆڕشی ١٩٧٩ی ئێران[٢٠] و دامەزرێنەری کۆماری ئیسلامیی ئێران.[٢١]
٢ ٤ی حوزەیرانی ١٩٨٩ – ئێستا
(٣٥ ساڵ و ١٣٧ ڕۆژ)
  عەلی خامنەیی
(سید علی خامنه‌ای)
 
(١٩٣٩-٠٧-١٦) ١٦ی تەممووزی ١٩٣٩ (تەمەن ٨٥ ساڵ)[٢٢] مەشھەد، پارێزگای خۆراسانی ڕەزەوی پێشتر لە ساڵی ١٩٨١ ھەتا کۆچی دواییی خومەینی، وەکوو سەرۆک کۆماری ئێران کاری کردووە.[٢٣]

جێگری ڕێبەر

دەستکاری

ڕۆڵی جێگری ڕێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران چووەتە ژێر دەسەڵاتی ڕێبەر.

لە سەردەمی سەرۆکایەتیی حەسەن ڕۆحانی، لە نێوان دەنگۆی دابەزینی تەندروستیی عەلی خامنەیی، بە خامنەیی پێشنیار کرا کە پۆستی جێگری ڕێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران دابمەزرێنێتەوە بۆ ئەوەی لە داھاتوودا پۆستەکەی ئاسانتر بدرێتە ڕێبەری نوێ.

جێنشینە ئەگەرییەکان

دەستکاری

ھەتا ئێستا باس لە ئەگەری بوونی ئەو کەسانە بە ڕێبەر کراوە (ناوەکان بەپێی تەمەن ڕیزکراون):

ناو حەسەن ڕۆحانی موحسین ئەراکی عەلیڕەزا عارفی سادق لاریجانی محەممەدمەھدی میرباقری موجتەبا خامنەیی حەسەن خومەینی
وێنە
 
 
 
 
 
 
 
تەمەن ٧٥ ساڵ و ٣٤٢ ڕۆژ نز. ٦٧–٦٨ ساڵ نز. ٦٤–٦٥ ساڵ ٦٣ ساڵ و ٢٢١ ڕۆژ نز. ٦٢–٦٣ ساڵ ٥٥ ساڵ و ٤١ ڕۆژ ٥١ ساڵ و ٣٢١ ڕۆژ
سەرچاوەکان [٢٦] [٢٧][٢٨][٢٩][٣٠][٣١][٣٢][٣٣][٣٤][٣٥] [٢٧] [٢٧] [٣٦][٣٧][٢٩][٣٠][٣٢][٣٨][٣٩] [٢٧][٣٦][٢٨][٣٠][٣٢][٣٥][٤٠][٣٨][٣٩] [٢٦][٢٧][٣٦][٤١][٣٧]

باسکراوە مردووەکان

دەستکاری

ئەو کەسانەی لە خوارەوە باسیان لێکراوە لە ماوەی ژیانیاندا وەکوو جێگرەوەی ئەگەری سەیر کراون.

ناو عەباس واعیز تەبەسی ئەکبەر ھاشمی ڕەفسەنجانی مەحموود ھاشمی شاھروودی ئیبراھیم ئەمینی محەممەد یەزدی محەممەدتەقی مەسباح یەزدی ئیبراھیم ڕەئیسی
وێنە
 
 
 
 
 
 
 
لەدایکبوون–مردن ١٩٣٥–٢٠١٦ ١٩٣٤–٢٠١٧ ١٩٤٨–٢٠١٨ ١٩٢٥–٢٠٢٠ ١٩٣١–٢٠٢٠ ١٩٣٤–٢٠٢١ ١٩٦٠–٢٠٢٤
سەرچاوەکان [٣٦] [٢٦][٣٦][٤١][٤٢] [٢٦][٣٦][٤١][٢٨][٣٧][٣٢][٣٣][٣٥][٤٠][٤٢][٤٣] [٢٦] [٣٦] [٣٦][٤١][٣٢][٣٩] [٢٧][٣٧][٢٨][٢٩][٣١][٣٢][٣٣][٣٥][٤٠][٣٨][٣٩][٤٤]

سەرچاوەکان

دەستکاری
  1. ^ «Iran's possible next Supreme Leader being examined: Rafsanjani». Reuters. 13 December 2015. لە 16 December 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 1 July 2016 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  2. ^ "Who's in Charge?" by Ervand Abrahamian London Review of Books, 6 November 2008
  3. ^ mshabani (٢٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧). «Did Khamenei block Rouhani's science minister?». لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  4. ^ gc.ir/en/news/87/constitution-of-the-islamic-republic-of-iran-full-text «Constitution of the Islamic Republic of Iran (full text)». shora-gc.ir. ٢ی حوزەیرانی ٢٠٢١. لە ١٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە. {{cite web}}: نرخی |ناونیشان= بپشکنە (یارمەتی)
  5. ^ «Iran's Khamenei hits out at Rafsanjani in rare public rebuke». Middle East Eye. لە ٤ی نیسانی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی شوباتی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  6. ^ «Khamenei says Iran must go green - Al-Monitor: the Pulse of the Middle East». Al-Monitor. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  7. ^ Louis Charbonneau and Parisa Hafezi (١٦ی ئایاری ٢٠١٤). «Exclusive: Iran pursues ballistic missile work, complicating nuclear talks». Reuters. لە ٣١ی تەممووزی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی تەممووزی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  8. ^ «IranWire - Asking for a Miracle: Khamenei's Economic Plan». لە ٧ی ئازاری ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٦ی ئازاری ٢٠١٦ ھێنراوە.
  9. ^ kjenson (٢٢ی ئایاری ٢٠١٤). «Khamenei outlines 14-point plan to increase population». لە ڕەسەنەکە لە ١ی ئابی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
  10. ^ «Iran: Executive, legislative branch officials endorse privatisation plan». www.payvand.com. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی شوباتی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  11. ^ «Khamenei slams Rouhani as Iran's regime adopted UN education agenda». ٨ی ئایاری ٢٠١٧. لە ڕەسەنەکە لە ٣١ی ئایاری ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  12. ^ Al-awsat، Asharq (٢٥ی ئەیلوولی ٢٠١٧). «Khamenei Orders New Supervisory Body to Curtail Government - ASHARQ AL-AWSAT English Archive». لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٦ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  13. ^ «Leader outlines elections guidelines, calls for transparency». ١٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦. لە ١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٨ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی شوباتی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  14. ^ «BBC NEWS - Middle East - Iranian vice-president 'sacked'». 2009-07-25. لە 2018-10-03 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 2017-02-15 ھێنراوە.
  15. ^ «Iran arrests 11 over SMS Khomeini insults». GlobalPost. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە.
  16. ^ «Iran arrests 11 over SMS Khomeini insults: report». The Daily Star. ٢٢ی ئەیلوولی ٢٠١٧. لە ٥ی شوباتی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٤ی شوباتی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  17. ^ «Poet to Serve Two Years in Prison For Criticizing Iran's Supreme Leader». ٣٠ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٧. لە ١٢ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٨ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٩ ھێنراوە.
  18. ^ Vahdat، Ahmed (March 19, 2019). «Iranian dissident ordered to copy out books by Ayatollah Khamenei after branding Supreme Leader a despot». The Telegraph. لە May 14, 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە May 14, 2019 ھێنراوە – via www.telegraph.co.uk. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  19. ^ «Imam Khomeini's Biography». ٢١ی شوباتی ٢٠١٥. لە ٢١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٠ ھێنراوە.
  20. ^ «In Pictures: Iran's 1979 Islamic Revolution». RFE/RL. 8 February 2019. لە 20 February 2020 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 4 January 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  21. ^ Nettleton، Todd (2 January 2020). «Ayatollah Khomeini: The greatest Christian missionary in the history of Iran». Christian Post. لە 3 January 2020 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 4 January 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  22. ^ «Detailed biography of Ayatollah Khamenei, Leader of Islamic Revolution». ٢٣ی ئەیلوولی ٢٠١٣. لە ١٠ی نیسانی ٢٠١٦ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی ئایاری ٢٠١٧ ھێنراوە.
  23. ^ Vatanka، Alex (29 October 2019). «Iran's IRGC Has Long Kept Khamenei in Power». Foreign Policy. لە 10 December 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 4 January 2020 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  24. ^ «Grand Ayatollah Hossein Ali Montazeri: 1922–2009». FRONTLINE - Tehran Bureau (بە ئینگلیزی). لە ٩ی ئازاری ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.
  25. ^ اسلامی، مرکز اسناد انقلاب (١٦ی ئابی ٢٠٢٠). «آیت‌الله منتظری چگونه قائم مقام شد؟». fa (بە فارسی). لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢١ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)
  26. ^ ئ ا ب پ ت Kamali Dehghan، Saeed (31 October 2014)، «When the time comes, who will succeed Iran's Ayatollah Ali Khamenei?»، The Guardian، لە 20 December 2015 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 30 December 2015 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  27. ^ ئ ا ب پ ت ج ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری Golkar نەدراوە
  28. ^ ئ ا ب پ «Predicting the Unpredictable in Iranian Politics»، Stratfor، 8 March 2017، لە 8 March 2017 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 15 March 2017 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  29. ^ ئ ا ب Bozorgmehr، Najmeh (23 January 2020)، «Iran: the unspoken battle to succeed Ayatollah Khamenei»، The Financial Times، لە 29 March 2020 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 29 March 2020 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  30. ^ ئ ا ب «Clues to the identity of Iran's next supreme leader in the back alleys of a holy city»، The Washington Post، 21 March 2019، لە 8 November 2020 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 29 March 2020 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  31. ^ ئ ا Dehghanpisheh، Babak (9 May 2017)، Graff، Peter (ed.)، «Iran Guards look beyond election to next supreme leader»، Reuters، لە 9 May 2017 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 30 December 2015 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  32. ^ ئ ا ب پ ت ج «Iran's Next Supreme Leader: The Islamic Republic After Khamenei»، Foreign Affairs، May–June 2017، لە 2017-04-11 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 30 December 2015 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
  33. ^ ئ ا ب MacMillan، Arthur (10 February 2019)، «Explainer: How Iran will pick its next supreme leader»، The National، لە 10 February 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 30 December 2015 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  34. ^ Samadi، Mona (11 February 2020)، «As Iran heads to the polls, could Rouhani be facing impeachment?»، Middle East Institute، لە 23 February 2020 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 30 December 2015 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  35. ^ ئ ا ب پ Abdo، Geneive (4 February 2019)، «Iran's Battle Over Khamenei's Successor is Just Getting Started»، Center for the National Interest، لە 6 February 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 30 December 2015 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  36. ^ ئ ا ب پ ت ج چ ح Sharafedin، Bozorgmehr (13 December 2015)، «Who will be Iran's next Supreme Leader?»، BBC، لە 3 February 2016 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 30 December 2015 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  37. ^ ئ ا ب پ Perteghella، Annalisa (18 May 2017)، «The "Other" Election: After Khamenei Who Will Succeed?»، Italian Institute for International Political Studies، لە 29 March 2020 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 29 March 2020 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  38. ^ ئ ا ب «Khamenei is turning 80: Who will be next Iran's Supreme Leader?»، University of Navarra، 24 May 2019، لە 29 March 2020 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 29 March 2020 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  39. ^ ئ ا ب پ «Analysis: Quest to find Iran's next Supreme Leader»، BBC Monitoring، 5 December 2018، لە 29 March 2020 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 29 March 2020 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  40. ^ ئ ا ب Ganji، Akbar (4 August 2017)، «Khamenei's New Potential Hard-line Successor»، Radio Farda، لە 2 March 2020 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 30 December 2015 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  41. ^ ئ ا ب پ Bordbar، Behdad (15 July 2015)، «Who will be Iran's next supreme leader?»، Al-Monitor، لە 22 January 2016 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 30 December 2015 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  42. ^ ئ ا Sadjadpour، Karim (2009)، «Reading Khamenei: The World View of Iran's Most Powerful Leader» (PDF)، Carnegie Endowment for International Peace، لە 25 January 2016 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF)، لە 30 December 2015 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
  43. ^ Lim، Kevjn (10 January 2019)، «Iran's Next Supreme Leader Is Dead»، Foreign Policy، لە 11 January 2019 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 30 December 2015 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)
  44. ^ Bob، Yonah Jeremy (8 August 2019)، «Has Ebrahim Raisi been tagged as Iran's next Supreme Leader?»، The Jerusalem Post، لە 29 March 2020 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە، لە 29 March 2020 ھێنراوە {{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date=، |date=، و |archive-date= (یارمەتی)

بەستەرە دەرەکییەکان

دەستکاری