شەڕی جەعفەرئاباد
شەڕی جەعفەرئاباد بەشێک بوو لە ڕاپەڕینی سمکۆی شکاک کە لە ساڵی ١٩٢١ لە خۆراسان ڕوویدا. ڕەزا شا ١٥٠ ژەندرمەی نارد بە سەرۆکایەتی سەرھەنگ تەقی خان بۆ شکستپێھێنانی ھێزەکانی سمکۆ. بەڵام ژەندرمەکان چەک و کەرەستەیان تەواو بوو و لەلایەن کوردەکانەوە تێکشکێندران و ھەموو ژەندرمەکان کوژران بە سەرھەنگ تەقی خانیشەوە.[١][٢][٣][٤][٥][٦]
| شەڕی جەعفەرئاباد | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بەشێک لە ڕاپەڕینی سمکۆی شکاک (١٩١٨–١٩٢٢) | |||||||
| |||||||
| شەڕکەرەکان | |||||||
 ئێران خۆراسان | شکاکییەکان | ||||||
| فەرماندە و سەرکردەکان | |||||||
|
ڕەزا شا سەر. پسیان † |
سمکۆ سەردار موعەزیز بوژنۆردی | ||||||
| یەکە تێوەگڵاوەکان | |||||||
|
ژەندرمە | |||||||
| ھێز | |||||||
| ١٥٠ ژەندرمە | نەزانراو | ||||||
| زەرەر و زیانە گیانییەکان | |||||||
| چەندین ژەندرمە ھەڵھاتن، ھەندێکی تریش کوژران. | نەزانراو | ||||||
پێش شەڕ
دەستکاریمحەممەدتەقی پسیان لە ٣ی نیسانی ١٩٢١ لە کودەتایەکی سەربازیدا بە ھێزە بچووکەکەی کە تەنیا لە ٢٠٠ ژەندرمە پێکھاتبوو، ئەحمەد قەوام پارێزگاری گشتیی خۆراسانی دەستگیرکرد و ڕەوانەی تارانی کرد و لەوێ زیندانی کرد. پاشان بوو بە بەرپرسی حکوومەتی خۆسەری پارێزگاکانی خۆراسان. مانگی حوزەیران ئەحمەد قەوام لە زیندان ئازاد کرا و بوو بە سەرۆک وەزیرانی ئێران. بڕیاریدا تۆڵە بکاتەوە و پسیان سەرکوت بکات. ئەو کارەی کرد بە بەدەستھێنانی ڕەزامەندی ڕەزا خان و ڕەوانەکردنی ھێزە کۆزاکییەکان بۆ خۆراسان. قەوام پێشتر پارێزگاری ئەو پارێزگایە بووە، پەیوەندییەکی بەھێزی لەگەڵ سەرۆک عەشیرەتە ناوخۆیییەکان پەرەپێدابوو و ڕەوانەی کردبوون بۆ ئەوەی ڕووبەڕووی پسیان ببنەوە.
شەڕ
دەستکاریسەردار موعەزیز خان بوژنۆردی سەرکەوتوو بوو لە بەدەستھێنانی ھاوکاری سەرۆک عەشیرەتەکانی شیروان لە کۆکردنەوەی کورد لە قۆچان. بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەمە، پسیان ھێزە بچووکەکەی خۆی کۆکردەوە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی یاخیبوونەکە لە جەعفەرئاباد (نزیک قۆچان). لەو شەڕەی کە بەدوایدا ھات ھەندێک لە ژەندرمەکان مەیدانی شەڕیان بەجێھێشت. زۆرێک لە ھاوڕێیانی پسیان کوژران و لە کۆتاییدا گەمارۆدرا و سەر بڕدرا.
کاتێک عەشیرەتە کوردەکان ھێزە ژەندرمەکانیان ڕادەست کرد، تەقەیان لە سەری سەرھەنگ پسیان کرد و سەریان بڕی بۆ ئەوەی نیشانی حکوومەتی بدەن کە کوژراوە.[١] سەری ھێنرایەوە تاران تا کوشتنەکە پشتڕاست بکرێتەوە.[٢]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ئ ا https://www.iranicaonline.org/pages/chronology-2.
{{cite web}}: پارامەتری|title=ونە یانیش واڵایە (یارمەتی) ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی<ref>ی ھەڵە؛ ناوی «:0» زیاتر لە یەک جار پێناسە کراوە لەگەڵ ناوەڕۆکی جیاوازدا - ^ ئ ا https://www.iranicaonline.org/articles/pesyan-mohammad-taqi-khan.
{{cite web}}: پارامەتری|title=ونە یانیش واڵایە (یارمەتی) ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی<ref>ی ھەڵە؛ ناوی «:1» زیاتر لە یەک جار پێناسە کراوە لەگەڵ ناوەڕۆکی جیاوازدا - ^ . 19 January 2016 https://www.iichs.ir/en/gallery/3623/1/colonel-pessian.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوت=(یارمەتی); پارامەتری|title=ونە یانیش واڵایە (یارمەتی) - ^ Kia، Mehrdad (November 19, 2023). The Clash of Empires and the Rise of Kurdish Proto-Nationalism, 1905–1926. Springer Nature Switzerland: Palgrave Macmillan. ISBN 978-3-031-44973-4.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ Ward، Steven R. (15 January 2014). Immortal: A Military History of Iran and Its Armed Forces. Georgetown University Press. ISBN 978-1-62616-065-1.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ From Religious Empires to Secular States. Routledge. 2014. ISBN 978-0-415-74351-8.
