سواستیکا

سواستیکا یان خاچی چەماوە (卐 یان 卍) هێمایەکی کۆنی کولتوری و ئایینییە بە زۆری لە ئەوراسیا و کولتوری ئەفریقا و ئەمریکەکان بەکاردەهێنرا. ئێستا بە شێوەیەکی بەرفراوان لەلایەن پارتی نازی و لەلایەن نیۆ نازییەکانەوە ناسراوە.^[١]^[٢]^[٣] ئایینە کۆنەکانی سەردەمانی کۆن ئەو ھێمایەیان لەسەر دیواری پەرستگاکان و گۆزەکان و پەیکەرەکان دا ناوە.

ووشە

ووشەی سواستیکا ووشەیەکی سانسکریتیە بە مانای کەسێکی پارێزراو یاخود بەختێکی باش دێت زۆر ناوی تریشی ھەیە، لەم سەردەمەی ئێستاماندا بەزۆری ھیندۆس و جاینئیەکان(جانینیزم) و ‌بودیەکان بەکاری دێنن.^[٤]^[٥]^[٦]

مێژوو

ھەندێک سەرچاوە باس لەوە دەکەن کۆنترین ھێمای سواستیکا لە ئۆکرانیا دۆزرابێتەوە و دەڵێن کە مێژوەکەی دەگرێتەوە بۆ دەھەزار ساڵ پێش زاین و ھەروەھا لە پاشماوەی سۆمەریەکان لە سامەڕا و فینیقیەکان و یۆنانیە کۆنەکان و ھیندیە سورەکانی ئەمریکا دۆزراوەتەوە بابەتی سواستیکا بابه‌تێکی دوور و درێژو فەلسەفەیەکی قووڵی ھەیە ھەندێکیان بۆ بابەتە رۆحیانیەکان و سۆفییەکان وسیۆسۆفیەکان لەسەری دەنووسن کە وەک بازنەیەکی دانەخراوی ژیان و گەردوون وایە کە دەستپێک و کۆتای نیە بەدەوری خالێکدا خول دەخۆن ئەویش چ جا چەقی خۆر بێت یان چەقی گەردوون بێت. بە ھەمان شێوە ھەندێک لە مەسیحیەکان و ئیسلامییەکانیش ئەم ھێمایە بەکاردێن ھەر گەلەو بەجۆرێک باسی دەکەن و ساحیرەکان گرنگی باشیان بەم ھێمایە داوە و لە بوارەکانی گەردونی دا بەکاری دێنن.

لە ئاسیا، هێمای سواستیکا بۆ یەکەمجار لە تۆماری شوێنەوارناسیدا لە دەوروبەری 3000 پێش زایین لە شارستانیەتی دۆڵی ئیندوسدا دەردەکەوێت. هەروەها لە کولتوورەکانی سەردەمی برۆنزی و سەردەمی ئاسن لە دەوروبەری دەریای ڕەش و دەریای قەزوین دەردەکەوێت. لە هەموو ئەم کولتوورانەدا، پێناچێت هێمای سواستیکا هیچ پێگە و گرنگییەکی دیاریکراوی داگیربکات، تەنیا وەک فۆرمێک لە زنجیرەیەک هێمای هاوشێوەی ئاڵۆزیی جیاواز دەردەکەوێت. لە ئایینی زەردەشتی فارسدا، سواستیکا هێمای خۆری سووڕاوە، بێکۆتایی، یان دروستبوونێکی بەردەوام بووە.^[٧] هەروەها یەکێکە لە هێما باوەکانی سەر دراوەکانی مێزۆپۆتامیا.^[٨]

سەرچاوەکان

^ «Swastika | Description & Images | Britannica». www.britannica.com (بە ئینگلیزی). لە ١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «How the world loved the swastika - until Hitler stole it». BBC News (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 2014-10-23. لە 2023-06-18 ھێنراوە.
^ «The Swastika Symbol in Native American Art - ProQuest». www.proquest.com (بە ئینگلیزی). لە ١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ Cort، John E. (2001-03-22). Jains in the World: Religious Values and Ideology in India (بە ئینگلیزی). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-803037-9.
^ Snodgrass، Adrian (1992). The Symbolism of the Stupa (بە ئینگلیزی). Motilal Banarsidass Publishe. ISBN 978-81-208-0781-5.
^ The Handbook of Tibetan Buddhist Symbols (بە ئینگلیزی). Serindia Publications, Inc. 2003. ISBN 978-1-932476-03-3.
^ https://archive.today/20130419073535/http://www.websters-dictionary-online.com/definitions/swastika?cx=partner-pub-0939450753529744:v0qd01-tdlq&cof=FORID:9&ie=UTF-8&q=swastika&sa=Search%23906
^ Jonathan H. X. Lee (2011). Encyclopedia of Asian American folklore and folklife. Internet Archive. ABC-CLIO. ISBN 978-0-313-35066-5.

[1] «Swastika | Description & Images | Britannica». www.britannica.com (بە ئینگلیزی). لە ١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[2] «How the world loved the swastika - until Hitler stole it». BBC News (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). 2014-10-23. لە 2023-06-18 ھێنراوە.

[3] «The Swastika Symbol in Native American Art - ProQuest». www.proquest.com (بە ئینگلیزی). لە ١٨ی حوزەیرانی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[4] Cort، John E. (2001-03-22). Jains in the World: Religious Values and Ideology in India (بە ئینگلیزی). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-803037-9.

[5] Snodgrass، Adrian (1992). The Symbolism of the Stupa (بە ئینگلیزی). Motilal Banarsidass Publishe. ISBN 978-81-208-0781-5.

[6] The Handbook of Tibetan Buddhist Symbols (بە ئینگلیزی). Serindia Publications, Inc. 2003. ISBN 978-1-932476-03-3.

[7] ttps://archive.today/20130419073535/http://www.websters-dictionary-online.com/definitions/swastika?cx=partner-pub-0939450753529744:v0qd01-tdlq&cof=FORID:9&ie=UTF-8&q=swastika&sa=Search%23906

[8] Jonathan H. X. Lee (2011). Encyclopedia of Asian American folklore and folklife. Internet Archive. ABC-CLIO. ISBN 978-0-313-35066-5.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]