دەستپێک (فیلم)

دەستپێک فیلمێکی زانستی خەیاڵی و ھەستبزوێنە، لەنووسین و بەرھەمھێنان و دەرھێنانی کریستۆفەر نۆلانە. فیلمەکە لەنواندنی ئەکتەران لیۆناردۆ دی کاپریۆ، جۆسێف گۆردن-لێڤیت، ئێلن پەیج، ماریۆن کۆتیارد، کێن وەتانابی، تۆم ھاڕدی، کیلیان مەرفی و مایکڵ کەینە. دیکاپریۆ ڕۆڵی دزێکی پڕۆفیشناڵ دەبینێ کەوا کاری سیخووڕیکردنی پیشەسازیە لەڕێگای چوونە نێو بیری کەسە دەوڵەمەندەکان. دواتر ھەلی ئەوەی دەدرەتێ کەوا تاوانەکانی بسڕێنەوە ئەگەر ھاتوو سەرکەوتوو بێ لەچاندنی بیرۆکەیەک لەنێو مێشکی میراتگری یەکێک لەگەورەترین کۆمپانیاکان.

دەستپێک Inception
دەرھێنەر	کریستۆفەر نۆلان
بەرھەمھێنەر	کریستۆفەر نۆلان ئێمما تۆماس
نووسین	کریستۆفەر نۆلان
کاست	لیوناردۆ دیکاپریۆ کێن واتانابی جۆزێف گۆردۆن-لیڤیت ماریۆن کۆتیارد ئێلن پەیج تۆم ھاردی دیلییپ رائۆ کیلیان مۆرفی تۆم بێرێنگەر مایکڵ کەین
مۆسیقا	ھانس زیمەر
وێنەگری سینەمایی	واڵی فیستەر
دەستکاری	لی سمیس
ستۆدیۆ(کان)	لێجەندەری پیکچەرز سینکۆپی فیلمز
کۆمپانیای بڵاوکەرەوە	وارنەر برۆس پیکچەرز
ڕێکەوتی دەرچوون	٨ی تەممووزی ٢٠١٠ (لەندەن) ١٦ی تەممووزی ٢٠١٠ (ویلایەتە یەکگرتووەکان)
ماوەی فیلم	١٤٨ خولەک
وڵات	ویلایەتە یەکگرتووەکان
زمان	ئینگلیزی
تێچوون	١٦٠ میلیۆن $
داھات	٨٢٥٬٥٣٢٬٧٦٤ $

دوای ئەوەی لەساڵی ٢٠٠٠ فیلمی (Insomia) بەکۆتا ھات، نۆلان ھەستا بەنووسینی چیرۆکێکی ٨٠ لاپەڕەیی دەربارەی «خەون دزەکان» و ئەوکات بیرۆکەکەی بۆ فیلمێکی ترسێنەر دانابوو بیرۆکەکەی پێشکەشی کۆمپانیای وارنەر بردەرز کرد. کۆمپانیاکە پێیوابوو نۆلان پێویستی بەلێھاتوویی زیاتر ھەیە بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ ئەم فیلمە بودجە-زەبەلاحانە، بۆیە نۆلان لەپڕۆژەکە کشایەوە ھەستا بەکارکردنی لەسەر سیانەی فیلمی باتمان لەنێوان ساڵانی (٢٠٠٥–٢٠١٢) ھەروەھا فیلمی (The Prestige) لەساڵی ٢٠٠٦. لەم نێوانەدا و لەساڵی ٢٠٠٩ بۆ ماوەی شەش مانگ چاککاری بۆ سیناریۆکە کرد و پێشکەشی کرد. فیلمەکە لە شەش وڵاتی جیاواز و چوار کیشوەری جیاواز کاری وێنەگرتنی بۆ کراوە، و کاری وێنەگرتنەکەی لە ١٩ی تەممووزی ٢٠٠٩ دەستیپێکرد و لە ٢٢ی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩ بەکۆتا ھات. تێچووی فیلمەکە ١٦٠ میلیۆن دۆلار بوو و بڕەکەی لەنێوان کۆمپانیای وارنەر برۆس و لێجندەری پیکجەرز دابەش کرا، بەھۆی سەرکەوتنی نۆلان لەفیلمی (The Dark Knight) ھەوادارێکی زۆر لەسەرەتا چاوەڕوان بوون و ھەر زوو فیلمەکە نزیکەی ١٠٠ میلیۆن دۆلاری کۆکردەوە.

فیلمەکە لە ٨ی تەممووزی ٢٠١٠ لەشاری لەندەن نمایشکرا؛ و داھاتی فیلمەکەش گەیشت بە ٨٠٠ میلیۆن دۆلار و پلەی ٤٥ەمی گرت لەپڕداھاترین فیلمەکانی مێژوو، ھەروەھا فیلمەکە تەنھا لەڕێگای فرۆشتنی دیڤیدی و بلوڕەیەوە ٦٨ میلیۆن دۆلاری کۆکردەوە. لەڕوانگەی ڕەخەنگرانەوە فیلمەکە پێشوازیەکی سەرسورھێنەری لێکرا و ستیاشی سیناریۆ و کاستی فیلمەکە کرا و بەتایبەت دەرھێنەر کریستۆفەر نۆلان، ھەروەھا توانی چوار خەڵاتی ئۆسکار بباتەوە بۆ باشترین سینەماتۆگرافی، باشترین دەستکاری دەنگی، باشترین تێکەڵکردنی دەنگی و باشترین کاریگەریە ڤیدیۆیەکان، جگە لەوەش پاڵێوراو کرا بۆ چواری تر لەنێویاندا: باشترین فیلمی ساڵ، باشترین سیناریۆی نووسراو باشترین دەرھێنەر و باشترین مۆسیقا.

چیرۆک

دۆمنیک «دۆم» کۆب (لیۆناردۆ دی کاپریۆ) و ئارسەر (جۆسێپ گۆردۆن-لێڤیت) کەسانی «دەرھێنەر - ھێنانەدەر» ن، کە کاریان دەرھێنان و دزینی بیرۆکەی سەرۆک کۆمپانیا پیشەسازیەکانە بەھۆی بەکارھێنانی ئامێرێکی پێشکەوتوو بۆ چوونە نێو بیرکردنەوەی خەڵک و ھێنانەدەرەوەی زانیاری لەڕێاگای جیھانێکی کراوەی خەونەوە. دوایین ئامانجیان سایتۆ (کێن واتانابی)، پێیان دەڵێ کەوا ئەو ئەرکێکی بۆیان ھەیە ئەویش چاندنی بیرۆکەیەکە لەنێو میراتگری کۆمپانیا ڕکابەرەکەی.

بۆ ئەم کارەش دەبێ کوڕەکەی ماوریس فیشەر (پیت پۆستڵوەیت) بەناوی ڕۆبێرت فیشەر (کیلیان مەرفی) ڕازیبکات تاکو کۆمپانیاکەی باوکی تێکبدات، لەبەرامبەر ئەوەشدا سایتۆ ھەڵدەستێ بە سڕینەوەی حوکمی تاوانەکانی کۆب کەپێشتر تاوانی کوشتنی خرابووە پاڵ، ئەمەش ڕێگەدەدات کەوا کۆب بگەڕێتەوە ماڵەوە بۆلای منداڵەکانی. کۆب ئەم ئەرکەی پێ قبوڵە و ھەڵدەستێ بەپێکھێنانی تیمێک لە: ئیمس (تۆم ھاڕدی)، کە کەسێکی گرەوکەر و ساختەکاری ناسنامەیە، و یوسف (دیلیپ ڕائۆ)، کیمیاگەرێکە کەوا توانای درووستکردنی مادەیەکی کیمیاوی ھەیە بۆ درێژکردنەوەی کاتی خەونەکان، ئەدریان (ئێلن پەیج)، قوتابیەکی ئەندازیاریە کەوا داوای لێدەکرێ نەخشەسازی بۆ خەونەکان بکات، بە یارمەتی پرۆفیسۆر ستێفن مایڵس (مایکڵ کەین) کە لەھەمان کاتدا باوانی کۆبیشە. دوای ئەمە ئەدریان بۆی دەردەکەوێ کەوا لەنێو خەونەکانی کۆبدا، کۆب ھاوسەرەکەی خۆی بەناوی ماڵ دێتەوە بەرچاو کەزۆرجار کارەکانی لێ تێکدەدەن.

ماوریس فیشەری سەرۆک کۆمپانیا لە سیدنی دەمرێ، ڕۆبێرت فیشەری کوڕی و میراتگری لەفڕۆکەی گواستنەوەی تەرمەکە دەبێ و بۆ ماوەی دە کاتژمێریان دەبێ تاکو تەرمەکە دەگەینەوە شوێنی مەبەست، ھەربۆیەش سایتۆ ھەڵدەستێ بەکڕینەوەی فڕۆکەکە بەنھێنی و تیمەکەش دەباتە نێو ھەمان فڕۆکە. تیمەکەش ھەڵدەستن بە لەھۆشچواندی ڕۆبێرت و بردنی بۆ نێو خەونێکی ھاوبەش. لە ھەر قۆناغێکی خەونەکەدا، کەسێکی تیمەکە نابێ بچێتە نێو خەونێکی تر و بەڵکو دەبێت لە خەونەکە بمێنێتەوە بۆ ئەوەی بتوانێ «لەقە» یەک بکات کە ھاوتیمەکانی خۆی پێ لەخەونەکە بەئاگا بھێنێتەوە.

لەقۆناغی یەکەمی خەونەکە، یوسف خاوەنی خەونەکە دەبێ کە لەکەشێکی باراناوی لۆس ئەنجلس دەست پێ دەکات، تیمەکە ھەڵدەستن لەم قۆناغەی خەونەکەدا ڕۆبێرت فیشەر دەڕفێنن بەڵام لەلایەن سەربازە مێشکیەکانی فیشەرەوە بەرپەرچ دەدرێنەوە، ئەم سەربازانەش بەھۆی ئەوە پەیدابوونە کەوا ڕۆبێرت فیشەر لە جیھانی ڕاستیدا مێشکی ڕاھێنانی پێکراوە بۆ ئەوەی نەتوانرێ بیرۆکەی نێو مێشکی دەستکاری بکرێ، ھەربۆیەش ئەم سەربازانە درووست دەبن لەناو خەونەکەی یوسف، تیمەکە ڕۆبێرت دەبەنە شوێنێکی تایبەت و بۆشیان دەردەکەوێ کە سایتۆ برینداربووە، لەوێشدا کۆب ئاشکرای دەکات کەوا مردن لەنێو خەونەکەدا وادەکات کەسە مردووەکە بگەڕێتەوە جیھانی ڕاستەقینە، بەڵام بەھۆی بەھێزی ماددە کیمیاویە بێھۆشکەرەکان کە بۆ درێژکردنەوەی خەونەکە یوسف لەسەر ھەمووانی دانابوو، سایتۆ لەو حاڵەتەدا دەکەوێتە نێو جیھانی "لیمبۆ"، کە جیھانێکی گەورە و بێکۆتای خەونە و ھەلاتن لێی زۆر سەختە و زۆرجار لە وا لەکەسی خەونبین دەکات کە بیری بچێتەوە لەنێو جیھانی خەونە و جیھانە خەونەکەی لێ ببێتە ڕاستی، سەرەرای ئەمەش تیمەکە بەردەوام دەبن لە ئەرکەکەیان.

ئیمس شێوەی خۆی دەگۆڕێتە سەر شێوەی باوانی ڕۆبێرت فیشەر کە پیتەر یراونینگە، بۆ ئەوەی داوا لەڕۆبێرت بکات کە دووبارە پێداچوونەوە بۆ وەسیەتی باوکی بکات و ھەندێ زانیاری لێوەردەگرێ لەسەرشێوەی براونینگی باوانی. دوای ئەمە تیمەکە ھەموویان دەچنە نێو پاسێکەوە و فیشەریش دەبەن بۆ ئەوەی ھەموو تیمەکە بچنە نێو خەونێکی تر جگە لەیوسف کە ئەو دەمێنێتەوە بۆ ئەوەی بتوانێ لەکاتی پێویست «لەقە» کە لەتیمەکانی بدات و لەخەوەکە بەئاگایان بھێنێتەوە.

لەقۆناغی دووەمی خەونەکەدا، ھوتێلێک دێتە بەرچاو و خەوبینەکەش ئارسەرە، کۆبیش وا لەڕۆبێرت دەکات کە وا بیربکاتەوە ڕفێندرابێت لەلایەن بڕاونینگی باوانیەوە و کۆب خۆی وەک پاسەوانی ڕۆبێرت دەناسێنێت. کۆب دوای گفتوگۆیەک ڕۆبێرت ڕازیدەکات کەوا بچێتە نێو قۆناغێکی تر خەون بۆ ئەوەی لەوڕێگایەوە ڕۆبێرت بچێتە نێو بیرکردنەوەی براونینگی باوانی تاکو بزانێ براونینگ نیازی چی بووە، بەڵام لەڕاستیدا تیمەکە فێڵی لێدەکەن و دەچنە نێو بیرکردنەوەی خودی ڕۆبێرت و ئیمسیش دەکەنە خاوەن خەونەکە و ئارسەر بەجێدەھڵێدرێ بۆ ئەنجامدانی «لەقە» ەکە.

سێیەم قۆناغ بریتیە لە بینایەکی سەربازی لەنێو چیایەکی بەفراویە و خەونبیەنەکەش ئیمسە. تیمەکە دەبێ سەربازەکانی ئەو قۆناغە بوەستێنن لەوکاتەی کەوا کۆب ڕۆبێرت دەباتە ھاوتای خەونەکەی خۆی (بریتیە لەقاسەیەک کەوا بەکردنەوەی ڕۆبێرت بیرۆکەکەی لەمێشکیدا دەچەسپێ).

یوسف، لەبەردەم ھێرشی بەردەوامی سەربازە بیریەکانی ڕۆبێرتە لەقۆناغی یەکەمی خەونەکەدا، بەوھۆیەشەوە لەوێ دەکەوێتە نێو ڕووبارێکەوە و ئەمەش "لەقە"ەکەی ئەو زۆر زوو چالاک دەکات. بۆیە ھێزی کێشکردنی زەوی لەقۆناغی ئارسەر ناھێڵێت، ئارسەریس دەبێ ھەڵسێ بە ڕێکخستنی لەقەیەک بەرلەوەی پاسەکە بگاتە ئاوی ڕووبارەکە لەقۆناغی یەکەمدا و ببێتە ھۆی دروستبونی ھەرەسی بەفر لەقۆناغی خەونەکەی ئیمس تاکو ئاگاداریان بکاتەوە. کۆب ڕۆبێرت دەگەیێنێتە لای قاسەکە، بەلام بەھۆی بیرەوەریەکانی ھاوسەرەکەی، "ماڵ"ی ھاوسەری لەوێدا لێی پەیدا دەبێت و ڕۆبێرت دەکوژێ بەرلەوەی بگاتە قاسەکە، کۆبیش "ماڵ" دەکوژێتەوە و لەلایەکی تر "سایتۆ"ی برینداریش دەمرێ: ھەرسێکیان دەچنە نێو جیھانی لیمبۆ، لەوکاتەشدا ئیمس خەریکی درووستکردنی لەقەیەکە لەڕێگای دانانەوەی تەقەمەنیەوە لەچواردەوری بینایەکە، کۆب و ئەدریان دەچنە نێو جیھانی لیمبۆ لەپێناوی ڕزگارکردنی ڕۆبێرت و سایتۆ.

کۆب ئەوە بۆ ئەدریان ئاشکرا دەکات کەوا ئەو "ماڵ"ی ھاوسەری لەوکاتەی ئامێری خەونبینەکەیان تاقیدەکردەوە ھاتبوونە نێو جیھانی لیمبۆ، و بەکاتی جیھانی ڕاستەقینە چەند کاتژمێرێکی خایاندبوو بەڵام لەڕاستیدا ٥٠ ساڵیان لەجیھانی لیمبۆ بەسەربردبوو و جیھانێکیان لەبیرەوەریەکانی نێوان خۆی و ماڵ درووست کردبوو، و کاتێکیش ماڵ بیری چۆبەوە کەوا لەنێو خەونە ڕەتی کردبەوە بگەڕێتەوە جیھانی ڕاستی، بۆیە کۆب ھەڵسابوو بەچاندنی بیرۆکەیەک لەڕێگای مزراعێکەوە (کەوا تایبەتە بەوەی خەونبینەکان لەڕێگای سوڕاندنی دەزانن کەوا لەجیھانی خەونن یان راستی) و ئەوەی بیرخستبەوە کەوا ئەوان لەجیھانی لیمبۆن نەوەک ڕاستی. دوای ئەوە ماڵ و کۆب گەڕابوونەوە جیھانی ڕاستی، ماڵ ھەر پێیوابووە کەوا جیھانەکەیان ڕاستی نییە ئەمەش بەھۆی کاریگەری چاندنی بیرۆکەکە لەمێشکی، بۆیە ماڵ ھەستا و خۆی کوشت چونکە پێیوابوو بەو خۆکوشتنەی دەگەڕیتەوە جیھانی ڕاستی، نەیدەزانی کەوا خۆکوشتنەکەی ھەتا ھەتاییە و لەجیھانی ڕاستیە، بەمشێوەیە کۆبیش بەکوشتنی ئەو تاوانبار کرابوو و ئەمەریکای جێھێشت و منداڵەکانیشی لای پرۆفیسەر مایڵس، ئەم چیرۆکە کاریگەری زۆر دەکاتە سەر ئەدریان و پێیوایە کۆب تاوانی نەبووە.

دوای ئەم گفتوگۆیە، کۆب دەگاتە ئەو ئەنجامەی کەوا ئەو بێتاوان بوو لەمردنی ماڵ. کۆب و ئەدریان بەردەوامن بەگەڕان لەنێو جیھانی لیمبۆ، کاتێ دەگەنە لای ماڵ، ئەدریان ماڵ دەکوژێ و ڕۆبێرتیش لەجیھانەکە ڕزگار دەکات لەڕێگای لەقەیەکەوە، بەم ھۆیەشەوە ڕۆبێرت دەگەڕێتەوە قۆناغی سێیەمی خەونەکە کەتیایدا چیایە بەفراویەکە بوو و قاسەکە دەکاتەوە و بیرۆکە چێندراوەکە دەچێتە ناو مێشکی. کۆب ھەر لەجیھانی لیمبۆ دەمێنێتەوە بۆ ڕزگارکردنی سایتۆ، بەڵام ئەندامانی تری تیمەکە لەقەکە ئەنجامدەدەن دەگەڕێنەوە جیھانی ڕاستی. کۆب لەناکاو سایتۆ دەدۆزێتەوە بە تەمەنێکی پیرەوە و بیریدەخاتەوە کەوا بەیەکەوە کاریان کردووە و ڕێکەوتنیان لەنێواندا ھەبووە. بەمشێوەیەش ھەموو خەونیبنەکان بەئاگا دێنەوە و دەگەڕێنەوە جیھانی ڕاستەقینە بۆنێو فڕۆکەکە و لەوێشدا ڕاستەوخۆ سایتۆ پەیوەندیەک دەکات بۆ ئەوەی تاوانەکانی کۆب بسڕێنەوە.

دوای گەیشتنی بە فڕۆکەخانەی لۆس ئەنجلس، کۆب وەک ھاوڵاتیەکی ئاسایی ڕێگەی پێدەدرێ بروات و پڕۆفیسۆر مایڵس دەیباتەوە ماڵەکەی و بۆلای منداڵەکانی، کۆب دەیەوێ لەڕێگای مزراعەکەوە ئەوە تاقی بکاتەوە کەوا لەجیھانی ڕاستیە یان خەون، کاتی مزراعەکە دەسوڕێنێ (گەر ھەر بەردەوام بێ لەسوڕان ئەوا جیھانی خەونە، گەر بوەستێ ئەوا مانای ئەوەیە جیھانی ڕاستیە)، بەڵام چاوەڕێی تەوابوونی سوڕانەکە ناکات و دەچێتە لای منداڵەکان و پڕۆفیسۆر مایلس لەنێو باخچەکەدا دادەنیشن.

ئەکتەران و ڕۆڵەکانیان

کاستی فیلمەکە لە تەممووزی ٢٠١٠ لەلای چەپەوە: کیلیان مەرفی، ماریۆن کۆتیارد، جۆسێپ گۆردن لێڤیت، ئێلن پەیج و کێن وەتانابی، مایکڵ کەین و لیۆناردۆ دیکاپریۆ.

• لیۆناردۆ دیکاپریۆ لەڕۆلی دۆمنیک کۆب، دزێکی پڕۆفیشناڵە کەوا شارەزای فێڵەکانی دزینە و دەچێتە نێو خەونی قوربانیەکانی و نھێنیەکانیان دەدزێ. دیکاپریۆ یەکەم ئەکتەر بوو کە بۆ ڕۆڵبینین لەفیلمەکەدا ڕازی بووە. نۆلان دەمێک بوو ویستی کارکردنی لەگەڵ دیکاپریۆ ھەبووە، بەڵام بەھۆی نەبوونی فیلمێکی گونجاو نەیانتوانیبوو بەیەکەوە کاربکەن تاکو فیلمی دەستپێک کاتی خۆی ھات. بەپێی وێبسایتی باوەڕپێکراوی (The Hollywood Reporter) ھەردوو ئەکتەران بڕاد پیت و ویل سمیتیش نزیک بوونە لەوەرگرتنی ئەم ڕۆڵە.
• جۆسێف گۆردۆن لێڤیت لەڕۆلی ئارسەر، ھاوبەشی کۆبە و یارمەتی کۆب دەدات لەئەرکەکانی. گۆردۆن-لێڤیت ڕۆلی ئارسەر بە بەرھەمھێنەری کارەکانی کۆب وەسفکرد. گۆردۆن تەواوی دیمەنە ئاکشنیەکانی خۆی ئەنجامیداوە. جەیمس فڕانکۆ لەسەرەتادا قسەی لەگەڵ کریستۆفەر نۆلان کردبوو بۆ ئەم ڕۆڵە، بەڵام بەھۆی کاری وێنەگرتنی فیلمێکی دیکەی نەیتوانی ئەم ڕۆڵە بگێڕێ.
• ئێلن پەیج لەڕۆلی ئەدریان، قوتابیەکی زانکۆی ئەندازیاریە کەوا کۆب دەیھێنێ تا خەونەکان دیزانی بکات، کە بەشێوەی پێچ و پەنان. ناوی ئەدریان بۆیە ھەڵبژێردرابوو ڕۆلی ئەم ئەکتەرە چونکە لە ئەدەبی یۆنانی کۆندا ئەدریان ئەو کەسە بوو کە یارمەتی پاڵەوانانی یۆنانی داوە لە زیندانیەکاندا ھەڵبێن. ھەریەکە لە ئێمیلی بڵەنت، ڕەیچل مەکادەمس، تەیلۆر سویفت، لەسەرەتا نزیکبوون لەوەرگرتنی ئەم ڕۆڵە.
• تۆم ھاڕدی لەڕۆڵی ئیمس، ھاوڕێیەکی زیرەکی کۆبە. کاری سەرەکی ساختەکاری و گۆڕینی شێوەی خۆیەتی لەنێو خەونەکاندا.
• کێن وەتانابی لەڕۆلی بەڕێز سایتۆ، ئەو کەسەی کە گرەنتی بە کۆب دەدا بڕیاری لێخۆشبوونی بۆ دەربکات گەر ھاتوو بتوانێ بیرۆکەکە لەمێشکی ڕۆبێرت فیشەر بچێنێت.
• دیلێپ ڕائو لەڕۆلی یوسف، کیمیاگەرێکی بەتوانایە کەوا لەنێو خەونەکاندا بەھۆی ماددە کیمیاویەکان ماوەی خەونەکە درێژ دەکاتەوە.
• کیلیان مەرفی لەڕۆلی ڕۆبێرت فیشەر، میراتگری ئەو کۆمپانیایەی کەوا تیمەکەی کۆب دەیانەوێ لەناوی ببەن و ئەو کەسەشە کە دەبێ بیرۆکەکەی لەناو مێشکی بچێندرێ.
• ماریۆن کۆتیارد لەڕۆلی ماڵ، ھاوسەری مردووی کۆب. کەوا کۆب بەھۆی ئەوەوە تاوانی کوشتنی درابووە پاڵ و بەھۆی ئەوەی وایزانیبوو لەجیھانی خەونە خۆی کوشتبوو.
• مایکڵ کەین لەڕۆلی پرۆفیسەر مایڵس، مامۆستای کۆب و باوانیەتی، کەوا ھەر ئەویش ئەدریان دەخاتە تیمەکەوە.

بەرھەمھێنانی فیلمەکە

گەشەپێدان

ئێما تۆماس و کریستۆفەر نۆلان لەکاتی وەڵامدانەوەی پرسیاری ڕۆژنامەنووسان، ئەم دوو ھاوسەرە ھەستاون بە بەرھەمھێنانی زۆربەی فیلمەکانیان بەیەکەوە.

نۆلان بەشێوەیەکی سەرەتایی ٨٠ لاپەڕەی دەربارەی چیرۆکی خەون دزەکان نووسیبوو لەساڵی ٢٠٠٢. لەبنچینەدا نۆلان فیلمەکەی وەک فیلمێکی ترسناک نووسیبەوە، بەڵام دواتر کردیە فیلمێکی دزین و ئاکشنی. لەکاتی پێداچوونەوەی بۆ چیرۆکەکە نۆلان چەند گۆڕانکاریەکی گەورەی لەچیرۆکەکە کرد لەساڵی ٢٠٠٧. نۆلان بۆ ماوەی نۆ ساڵ کاری لەسەر چیرۆکەکە کردبوو، ھەروەھا چیرۆکەکەشی ئیلھامی لەفیلمە مەزنەکانی وەک (The Matrix), (Dark City), (Memento) و (The 13th Floor)ەوە وەرگرتبوو، ئەمەش بەھۆی ئەوەی چیرۆکەکانی ئەو فیلمانە باسی لەوە دەکرد کە جیھانی زەوی ڕاستەقینە نین و فیلمەکان خەیاڵیەکی زۆریان تێدابووە.

نۆلان لەساڵی ٢٠٠١ قسەی لەگەڵ کۆمپانیای وارنەر بڕۆس کردبوو، بەڵام دواتر ھەستی کرد پێویستی بەلێھاتوویی زیاتر لە بەرھەمھێنانی فیلمێک بەبودجەیەکی گەورەوە، بۆیە پڕۆژەکەی دواخت و ھەستا بە بەرھەمھێنانی سیانەی فیلمی باتمان. دوای ئەمانە نۆلان درکی بەوەکرد کە فیلمەکە پێویستی بە بودجەیەکی گەورە ھەیە، بەھۆی باسکردنی خەون و جیھانی تر.

دیکاپریۆ یەکەم ئەکتەر بوو کە بۆ ڕۆڵبینین لەفیلمەکەدا ڕازی بووە. نۆلان دەمێک بوو ویستی کارکردنی لەگەڵ دیکاپریۆ ھەبووە، بەڵام بەھۆی نەبوونی فیلمێکی گونجاو نەیانتوانیبوو بەیەکەوە کاربکەن تاکو فیلمی دەستپێک کاتی خۆی ھات. بەپێی وێبسایتی باوەڕپێکراوی (The Hollywood Reporter) ھەردوو ئەکتەران بڕاد پیت و ویل سمیتیش نزیک بوونە لەوەرگرتنی ئەم ڕۆڵە.

شوێنی وێنەگرتن

کاری وێنەگرتنی فیلمەکە لە ١٩ی حوزەیرانی ٢٠٠٩ دەستی پێکرد لەو دیمەنەی کەوا سایتۆ و کۆب لەنێو ھەلیکۆپتەرێکن.

دواتر کاری وێنەگرتنەکە گوازریەوە بەڕیتانیا و لەنێو ستۆدیۆکانیش وێنەگرتنی لەوێ بۆ کرا. ھەروەھا ھەر لەوێش دیزاینی دیمەنی ھوتێلەکە کرابوو و بەیارمەتی تیمی کاریگەریەکانی فیلم توانیان دیمەنەکە ئەوێش وێنەبگرن.

دواتر کاری وێنەگرتنەکە گوازرایەوە فەڕەنسا لەو دیمەنەی کەوا کۆب دەچێتە کۆلێژی ئەندازیاری و دیمەنەکانی کۆب و ئەدریان لەوێ وێنەگیرا. بۆ دیمەنی تەقینەوەکان پۆلیسی فەڕەنسا ڕێگەی بە تیمی فیلمەکە نەدا کەوا تەقەمەنی ڕاستەقینە بەکاربھێندرێ، ھەربۆیەش تیمەکە لەڕێگای نایترۆجینی پەستان بەرزەوە و بەیارمەتی کاریگەریە ڤیدیۆیەکان توانیان تەقینەوەکان بەھۆی شەش کامێرای جیاواز و شەش گۆشەی جیاواز دیمەنەکە وێنەبگرن.

دواتریش کاری وێنەگرتنەکە گوازرایەوە شاری تەنجڕی وڵاتی مەغریب، کە لەفیلمەکەدا بە شاری مومباسای کینیا ناودەھێنرێ، کە تێیدا کۆب و ئیمس دەچن بۆ ئەوەی یوسف بھێننە نێو تیمەکە.

کاری وێنەگرتنی فیلمە دووبارە گوازرایەوە ئەمجارەیان بۆ لۆس ئەنجلس لەستۆدیۆکانی کۆمپانیای وارنەر بڕۆس، لەنێویاندا دیمەنی قەڵاکەی سایتۆ وێنەگیرا لەوێدا.

دوایین قۆناغی وێنەگرتن لەپارێزگای ئەلبێرتای وڵاتی کەنەدا بوو لە مانگی تشرینی دووەمی ٢٠٠٩، لەوێدا دیمەنی قۆناغی سێیەمی خەونەکە لەلای چیایە بەفراویەکان وێنەگیرا. تیمی بەرھەمھێنانی فیلمەکە نزیکەی دوو ھەفتە وەستان بۆ بەفر بارینێکی بەھێز بۆ وێنەگرتنەکە.

کاریگەریە ڤیدیۆیەکان

بۆ دیمەنی خەونەکان، نۆلان پشتی بە کاریگەریە ڤیدیۆیەکان دەبەست بەشێوەیەکی بەردەوام، ھەروەھا گوتی:"ھەمیشە ئەم کاریگەریانە ئەو دیمانەنەت بۆ ڕێکدەخەن کەوا بەشێوەیەکی ئاسایی وێنەت گرتوون. سەرپەرشتیاری کاریگەریە ڤیدیۆیەکان پاول فرانکلین بوو، کەوا بودجەیەکی باشی لەبەردەست دانرابوو بۆ بەرھەمھێنانی ئەو دیمەنانەی پێویستیان بە کاریگەریەکانە، وەک دیمەنی تەقینەوەی بینای نێو چیایە بەفراویەکە و دیمەنی جیھانی لیمبۆ و دیمەنی نەمانی ھێزی کێشکردنی زەوی لەلای ئارسەر.

مۆسیقا

مۆسیقای فیلمەکە لەلایەن ھانس زیمەرەوە نووسرابوو و دارێژرابوو، ھانس کارە مۆسیقاییەکەی بە مۆسیقایەکی ئەکشنی و پڕ لەھەست و سۆزەکانی کۆب وەسفکرد. بۆ ئەم کارەی ھانس پاڵێوراو کرا بۆ خەڵاتی ئۆسکاری باشترین مۆسیقای فیلم.

شێوازی فیلمەکە لەنێوان ڕاستی و خەون

پەیژە سێ لایەکان یەکێکن لەو شتانەی کە لەفیلمەکەدا لەنێو خەونەکەدا درووست دەکرێ.

نۆلان دەیویست لەم فیلمەدا بیرۆکەی خەڵک نیشانبدات لەنێو خەونێکی ھاوبەشدا، کە ڕێگەت پێدەدات بچیتە نێو ئەقڵی کەسێکی ھۆشمەند. ھەروەھا فیلمەکە بەزۆری لەنێو خەونەکاندایە وەک نۆلان دەیویست، ھەروەھا نۆلان دەربارەی خەونەکان ڕایگەیاند "خەونەکان ھەمیشە گەشە دەکەن لە ھەر قۆناغێکدا و تا ئەوکاتەی کەسەکە لەنێویدا دەگەڕێ". نۆلان پەیوەندی بە تیمی نووسەرانی فیلمی ماتریکسیش کردبوو بۆ وەرگرتنی بیرۆکە دەربارەی درووستکردنی جیھانێکی خەیاڵی کە پێکھاتبوونی لە مایکڵ فۆکاڵت و ژۆن باودیلارد.

دیدێ بارێت، توێژەرەوەیەکی خەون لەزانکۆی ھارڤارد گوتی کەوا نۆلان ھەموو وردەکاریەکانی بینینی خەونی بەتەواوی باسنەکردبوو، بەڵام ئامرازە خەیاڵیەکان توانی قەرەبووی ئەمە بکاتەوە، جگە لەوە ئەو دیمەنەی کەوا کۆب دەکەوێتە نێو بانیۆیەکی پڕ ئاو و ئاوەکە دەکەوێتە نێو خەونەکە ئەمەیان دیمەنێکی سەرنجڕاکێشە چونکە کاتێک مرۆڤ خەون دەبینێ ھەمیشە بەھۆی شتێکی نەخوازراوە بەھۆش خۆی دێتەوە، ئەم دیمەنەش ھەمان ڕاستی دەسەلمێنێت.

تەکنیکی سینەمایی

جۆری فیلمەکە

ماریۆن کۆتیارد لەڕۆلی ماڵ، ئەو کەسەی لەخەونەکاندا دەبێتە بەربەستی کۆب، بەھۆی ئەوەی یادەوەریەکی زۆریان بەیەکەوە ھەیە. نۆلان ئەم ڕۆڵەی بەڕۆلی ئافرەتێکی چاونەترس وەسف کرد.

نۆلان چەندەھا ئامرازی خەیاڵی و زانستی و ئاکشنی تێکەڵکردبوو لەفیلمەکەدا. ماڵیش بەشێک بوو لەزۆربەیان، وەک شەڕانگێزی فیلمەکە زۆرجار لەخەونەکانی کۆبدا دەردەکەوت و کارەکانی لێی تێکدەدا و کۆبیش نەیدەتوانی کۆنتڕۆلی بکات. دیکاپریۆ ستایشتی ڕۆڵەکەی کۆتیاردی کرد و بە نواندنێکی شازی وەسفکرد کە تێیدا لەیەک کاتدا ئافرەتێکی چاونەترس و شەڕانگێزە و ھەندێکجار دڵی بینەران بۆلای خۆی دەبات.

کۆتایی فیلمەکە

دیمەنی کۆتایی فیلمەکە پرسیاری ئەوەی دوای خۆی جێھێشت کە ئاخۆ ھێشتا کۆب لەنێو خەونە یاخود جیھانی ڕاستی، ئەمەش بەھۆی تەواونەبوونی سوڕانی مزراعەکە لەدیمەنەکەدا. نۆلان ڕایگەیاند کەوا پرسیاری ئەم دیمەنەی زۆر لێکراوە و گوتی ئەوەی بەلامەوە پێکەنیناویە ئەوەیە کە خەڵکی دەیانەوێ وەڵامێکیان بدەمێ بۆ ئەم دیمەنە. لە سکریپتی فیلمەکە دیمەنەکە بەمشێوەیە دارێژڕابوو «لەپشت ئەودا، لەسەر مێزەکە، مزراعەکە ھەر بەردەوامە لەسوڕان و فیلمەکە بەکۆتا دێت». ھەروەھا مایکڵ کەین کە لەدیمەنی کۆتاییدا دەردەکەوێ گوتی «گەر من لەنێویدا بم ئەوا ڕاستیە، چونکە من ھەرگیز لەنێو خەونەکاندا نەبوومە، من ئەو کەسەم کە خەونەکەم داھێناوە».

کاردانەوەکان

کاردانەوەی ڕەخنەگران

وێبسایتی Rotten Tomatoes ڕێژەی ٨٦٪ بە فیلمەکەدا لەنێوان ٣٢٥ ڕەخنەگردا و بەشتێکی زیرەکانەی وەسفکرد، ھەروەھا وێبسایتی Metacrtic 74 لە ١٠٠ بەفیلمەکدا و وێبسایتی IMDBیش ٨٫٨/١٠ بە فیلمەکەدا و لەپلەی ١٤ھەمی باشترین فیلمی مێژووی جێگیر کرد.

خەڵاتەکان

ئینسێپشن لەلایەن ٢٧٣ ڕەخنەگرەوە بە یەکێک لە باشترین فیلمەکانی ٢٠١٠ ھەڵبژێردرا، و لەنێویاندا ٥٥یان بەباشترین فیلمی ساڵ ھەڵیانبژارد، و زۆربەشیان بەپلەی دووەم ھەڵیانبژاردبوو دوای فیلمی (The Social Network). فیلمەکە لەبەشەکانی تەکنیکاری خەڵاتی زۆری بردەوە، وەک خەڵاتی ئۆسکار بۆ باشترین سینەماتۆگرافی، باشترین کاریگەریە دەنگیەکان، باشترین تێکەڵکردنی دەنگی و باشترین کاریگەریە ڤیدیۆیەکان، ھەروەھا خەڵاتی بافتا بۆ باشترین کاریگەریە ڤیدیۆیەکان و باشترین دەنگ و باشترین دیزاینی بەرھەمھێنان.

بەشەکانی داھاتوو

کاتێ پرسیار لەنۆلان کرا دەربارەی بەشێکی تری فیلمەکە، نۆلان گوتی «ئەمە شتێک نییە کە بڵێم نەخێر بۆی، بەلام شتێکیش نییە کەزۆر بیرم لێکردبێتەوە». تۆم ھاڕدی گوتی «تەواوی ئەکتەران بۆ بەشێکی تر ئامادەن، بەڵام جارێ دیارنییە کە بەشێکی تر دەبێت یاخود نا».

بەستەرە دەرەکییەکان

• وێبگەی فەرمی
• دەستپێک لە بنکەدراوەی ئینتەرنێتیی فیلمەکان
• دەستپێک لە ئۆڵمووڤی
• دەستپێک لە ڕاتن تۆمەیتۆز