دەروازە:جوگرافیا

بەخێربێن بۆ دەروازەی وتارەکانی جوگرافیا! جوگرافیا چییە؟ زانستی جوگرافیا ( بە ئینگلیزی: Geography لە لاتینیەوە وەرگیراوە : γεωγραφία - geographia ) ئەو زانستەیە کە لە دیاردە سروشتی و مرۆییەکان دەکۆڵێتەوە لەشوێنێک بۆ شوێنێکی تر وە لەکاتێک بۆ کاتێکی تر . گەر مانای وشەی جوگرافیا لێکبدەینەوە ئەوا دەکاتە وەسفکردن یان نواندن و نەخشاندن یاخود نووسینەوەی زەوی. زیاتر... ھەنووکە ٧٬٠٧٩ وتار لە دەروازەی جوگرافیادا ھەیە. وتارێک لەوان بە ھەڵکەوت ببینە وتاری ھەڵبژێردراو سیستمی پۆتانە جوگرافیەکان بریتیە لە سیستمێکی پۆتانەکان تایبەت بە جوگرافیا کە وا ئەکات جێگایەک لەسەر زەوی دیاری بکرێت بە کۆمەڵێ ژمارە، پیت یان ھێما. پۆتانەکان پێکدێن لە ژمارەیەک کە ئاستی بەرزی دیاری ئەکات، دوو یان سیانی تریش کە ئاستی ئاسۆیی و شوێنی جوگرافیەکە دیاری ئەکات. سیستمێکی باوی پۆتانەکان بریتیە لە ھێڵەکانی درێژی، پانی و بەرزیی. بۆ ئەوەی بتوانی شوێنێک لەسەر نەخشەیەک دیاری بکەی بە دوو ڕەھەند شکاندنەوەی نەخشە پێویستە. ھێڵەکانی پانی بە φ (فای) یۆنانی، ھێڵەکانی درێژیش بە λ (لامدا) نیشانە ئەکرێن. ھێڵی کەمەرەیی زەوی بە ھێڵی سفری پانی دا ئەنرێ. ھێڵی گرینیچیش بە ھێڵی سفری درێژی دا ئەنرێ. ھێڵەکانی پانی ٩٠ ھێڵی باکوری ھێڵی کەمەرەیی (بەرەو ئەوروپا) و ٩٠یش بۆ خوارەوە - باشور- بەرەو ئەفریقا ئەژمێردرێن. ھێڵی درێژیش لە ڕۆژھەڵاتی لەندەنەوە ١٨٠ و لە ڕۆژاوای لەندەنیشەوە ١٨٠ ھێڵن. ھێڵەکانی درێژی کاتی سەرزەویان پێ دیاری ئەکرێت و ھێڵەکانی پانیش توانای نیشاندانی گەرمیان ھەیە لەسەر زەوی چونکە ھێڵی کەمەرەیی زۆرترین خۆرەتاوی بەر ئەکەوێت. لە نێوان ھێڵەکانیشدا لە ١ بۆ ١٠٠ جارێکی تر ورد ئەکرێنەوە. بەپێی شکانەوەی نەخشە دووری ھێڵێک نزیک ١١١کم'ە. دوو شێوازی دەربڕین باوە بۆ ھێڵەکان، دەیی و "پلە کاژێر، خولەک، چرکە" (پخچ) کە لە ئینگلیزیدا بە DMS کورتکراوەتەوە. لە شێوازیی دەییدا ڕۆژھەڵات موجەب و ڕۆژاوا سالب، باکور موجەب و باشور سالبن، لە "پخچ"یشدا ئەبێ دیاری بکرێ ئایا ڕۆژھەڵات، ڕۆژاوا، باکور یان باشورە. زیاتر... وێنەی ھەڵبژێردراو وێنەیەکی دەماخەی پەنسیلڤانیا کە مانگی دەستکرد گرتوویەتی ئایا زانیوتە؟ چیلی خاوەنی چەندەھا دوورگەی بچووکی دوورەدەستە، کە بەشێکی زۆریان کەوتونەتە قووڵایی زەریای ھێمن، وەک دوورگەکانی خۆراوا و خوان ڤێڕناندێز، دوورگەکانی خۆراوا شوێنێکی گەشتیاری بەناوبانگە و بە کۆمەڵێک پەیکەری بەردینی دێرین ناوبانگی دەرکردوە. جوگرافیناسی ھەڵبژێردراو یی. فو. توان (Traditional Chinese: 段義孚) جوگرافیناسی چینی-ئەمریکی، ٥ی دیسەمبەری١٩٣٠ لە بنەماڵەیەکی دەوڵەمەند لە وڵاتی چین لەدایک بووە. خوێندنی لە وڵاتانی چین، ئۆستراڵیا، فیلیپین و بەریتانیا تەواو کردووە و لە بواری جوگرافیای مرۆڤی و پەیوەندی و تێکەلاوکردنی لەگەڵ بابەتی فەلسەفە، ھونەر، دەروونناسی و دین پێشەنگە و ناوبانگی دەرکردووە. توان لە زانکۆی کۆلێجی لەندەن بوو، بەڵام بەکالوریوس و ماستەڕی لە ساڵانی ١٩٥١ و ١٩٥٥ لە زانکۆی ئەکسفۆڕد وەرگرتووە. لەوێ ڕا بۆ پەروەردەی جوگرافیایی دەچێتە کالیفۆرنیای ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و ساڵی١٩٥٧ دەتوانێ پلەی دکتوری لە زانکۆی کالیفۆرنیا، بێرکلەی بەدەست بێنێ. توان لە نێوان ساڵانی ١٩٦٨-١٩٦٦، بۆ وانە گوتنەوە یەکەم جار لە نیۆمەکزیکۆوە دەچێت بۆ زانکۆی تۆرێنتۆی کەنەدا. ساڵی ١٩٦٨ لە زانکۆی مینەسۆتا پلەی پڕۆفیسۆری پێ دەبەخشرێ و خوێندنەوە و توێژینەوەی خۆی لەسەر جوگرافیای مرۆڤی چڕ دەکاتەوە. ئەو لە نامەی ھاوڕێی(لەزانکۆ) ھێژا ٢٠٠٤( 2004 'Dear Colleague') باس لە جیاوازی نێوان جوگرافیای مرۆڤی و جوگرافیای مرۆڤخوازانە دەکات و دەڵێ: جوگرافیای مرۆڤی خوێندنەوەی پەیوەندییە مرۆڤییەکانە. گەشبینی جوگرافیای مرۆڤی لەم باوەڕەیدا قەتیس ماوە کە پەیوەندییە نایەکسانەکان و چەوساندنەوە دەتوانێ بسڕدرێتەوە یان بەپێچەوانەوە بێت. زیاتر... یارمەتیت پێویستە؟ ئایا پرسیارێکت سەبارەت بە جوگرافیاوە ھەیە و ناتوانیت وەڵامەکەی بدۆزیتەوە؟ سەیری مێزی زانیاری بکە و پرسیارەکەت لەوێ بپرسە. پۆلەکان جوگرافیا بیابانەکان تەکنۆلۆژیای جوگرافی جوگرافیا بەپێی جێگا جوگرافیاناسان جێگاکان جیۆدیسیا داتا و زانیاریی جوگرافی داڕێژەکانی جوگرافیا و جێگا زاراوەکانی جوگرافیا ڕووپێوی ڕێدۆزی قەزاکانی باشووری کوردستان قەزاکانی ھەرێمی کوردستان کۆلکەوتارەکانی جوگرافیا کەشفکردن لقەکانی جوگرافیا مێژووی جوگرافیا ناوچە کاتییەکان نەخشەکانی جیھان وێژەی جوگرافی وێنە جوگرافییەکان Infobox mapframe without OSM relation ID on Wikidata ویکیپرۆژەکان ویکیپرۆژەی جوگرافیای کوردستان ویکیپرۆژەی جیۆپۆلتیک پانۆڕامای ھەڵبژێردراو ناوچەی بازرگانی لێدفانس لە پاریس دەروازە پەیوەندیدارەکان ئاسیا ئەورووپا ئەفریقا ئەمریکای لاتین ئەمریکای باکوور ئۆقیانووسیا ئەتڵەس ئەو کارانەی دەتوانیت بیانکەیت داڕێژەی {{دەروازە|جوگرافیا}} لەسەر ئەو وتارانە دابنێ کە پەیوەندییان بە جوگرافیاوە ھەیە. داڕێژەی {{جوگرافیا-کۆلکە}} لەسەر ئەو وتارانەی جوگرافیا دابنێ کە کورتن. پەرە بە وتاری سەرەکی بدە. پەرە بە وتارەکانی ناو پۆلی جوگرافیا بدە. کۆلکەوتارەکانی جوگرافیا فراوان بکە بۆ ئەوەی وتارەکانی جوگرافیا دەوڵەمەندتر و بەسوودتر بن. لە ویکیپرۆژەی جوگرافیای کوردستاندا بەشدار بە. پڕۆژەکانی تری ویکیپیدیا ویکیپیدیا لەلایەن دەستکاریکەرانی خۆبەخشەوە نووسراوە و لەلایەن دامەزراوەی ویکیمیدیا ڕاژە کراوە، کە دامەزراوەیەکی قازانج نەویستە و پڕۆژەگەلێکی تری خۆبەخشانەش ڕاژە دەکات وەک: کۆمنز خەزێنەی ئازادی میدیا میدیاویکی پەرەپێدانی نەرمامێری ویکی مێتاویکی ڕێکخستنی پرۆژەکانی ویکیمیدیا ویکیکتێب کتێبی خوێندن و ڕێنمایینامەی ئازاد ویکیدراوە بنکەی زانیاریی ئازاد ویکیھەواڵ ھەواڵی ناوەڕۆک ئازاد ویکیوتە کۆکەرەوەی وتەکان ویکیسەرچاوە کتێبخانەی ناوەڕۆک ئازاد ویکیجۆر تۆماری جۆری ئاژەڵەکان ویکیزانکۆ سەرچاوەی ئازادی فێربوون ویکیگەشت ڕێنوێنی گەشتی ئازاد ویکیفەرھەنگ فەرھەنگ و زاراوەنامە دەروازەکان دەروازەکان چین؟ پێرستی دەروازەکان دەروازە ھەڵبژێردراوەکان