دانیشتووانی جوولەکە بەپێی وڵات
تا ساڵی ٢٠٢٣، ژمارەی دانیشتوانی جوولەکەکانی جیھان (ئەوانەی کە خۆیان وەک جوولەکە دەناسێنن لە سەرووی ھەموو شتێکەوە) بە ١٦ ملیۆن کەس مەزەندە کرا،[١] [٢] کە دەکاتە ٠.٢٪ی لە کۆی ٨ ملیار لە دانیشتووانی جیھان. ئەم ژمارەیە بە زیادکردنی دانیشتوانی جوولەکە «پەیوەندیدارەکان» بۆ ١٨ ملیۆن بەرز دەبێتەوە، ئەوانەی دەڵێن بەشێکیان جوولەکەن یان پێشینەیەکی جوولەکەیان ھەیە کە لایەنیکەم یان دایک یان باوکی جوولەکەن، ژمارەکە دیسان بەرز دەبێتەوە بۆ ٢١ ملیۆن بە زیادکردنی «گەورەکراوەکان» لە دانیشتووانی جوولەکە، ئەوانەی دەڵێن پێشینەیەکی جوولەکەیان ھەیە بەڵام دایک و باوکیان جوولەکە نین و ھەموو ئەندامانی ماڵەکەی جوولەکە نین کە لەگەڵ جوولەکەکاندا دەژین. بە ژماردنی ھەموو ئەو کەسانەی کە بەپێی یاسای گەڕاندنەوەی ئیسرائیل شایستەی ڕەگەزنامەی ئیسرائیلن، لەگەڵ جوولەکەکانی ئیسرائیل، کۆی گشتییان بۆ ٢٣.٨ ملیۆن کەس بەرزدەبێتەوە.[٣]
دانیشتووانی جوولەکە شایستەکان بەپێی وڵات (١٢ زۆرترین، ٢٠١٨)
██ 
ویلایەتە یەکگرتووەکان (51%)██ 
ئیسرائیل (30%)██ 
فەڕەنسا (3%)██ 
کەنەدا (3%)██ 
ڕووسیا (3%)██ 
شانشینی یەکگرتوو (2%)██ 
ئەرژەنتین (1%)██ 
ئەڵمانیا (1%)██ 
ئوسترالیا (1%)██ 
بەڕازیل (1%)██ Other (5%)
دوو وڵات ٨١٪ی لەو وڵاتانەن کە وەک جوولەکەی دانپێدانراون یان ڕەچەڵەکی جوولەکەی تەواویان ھەیە بۆ ئەوەی بەپێی یاسای گەڕانەوەی ئیسرائیل مافی ھاووڵاتیبوونیان ھەبێت لە ئیسرائیل: ئەمریکا بە ٥١٪ و ئیسرائیل بە ٣٠٪ (بە کەناری ڕۆژاواشەوە بە ٢٪). ١٦٪ی دیکەش لە نێوان فەڕەنسا (٣٪)، کەنەدا (٣٪)، ڕووسیا (٣٪)، شانشینی یەکگرتوو (٢٪)، ئەرژەنتین (١٪)، ئەڵمانیا (١٪)، ئۆکرانیا (١٪)، بەڕازیل (١٪)، ئوسترالیا (١٪)، و ھەنگاریا (١٪) دابەشکراون، لە کاتێکدا ٣٪ی دیکە لە دەوروبەری نزیکەی ٩٨ وڵات و خاکی دیکە بڵاوبوونەتەوە کە ھەریەکەیان کەمتر لە ٠.٥٪ دەبن. ئیسرائیل بە نزیکەی ٦.٨ ملیۆن جوولەکە، تاکە وڵاتە کە زۆرینەی جوولەکەکانی تێدایە و تاکە دەوڵەتە کە بە ئاشکرا جوولەکەن.[٤] لە ساڵی ١٩٣٩دا ژمارەی دانیشتووانی بنەڕەتی جوولەکەکان گەیشتە لوتکەی مێژوویی خۆی کە ١٧ ملیۆن کەس بوو. بەھۆی ھۆلۆکۆستەوە ئەم ژمارەیە تا ساڵی ١٩٤٥ بۆ ١١ ملیۆن کەس کەم بووەوە، تا ساڵانی حەفتاکانی سەدەی ڕابردوو ژمارەی دانیشتووان بۆ نزیکەی ١٣ ملیۆن کەس گەشەی کرد و دواتر تا نزیکەی ساڵی ٢٠٠٥ بە نزیکەیی ھیچ گەشەیەکی تۆمار نەکرد، ئەمەش بەھۆی کەمی ڕێژەی منداڵبوون و نەزانینی جوولەکەکان بۆ ئەم بابەتە. لە ساڵی ٢٠٠٥ تا ٢٠١٨ ژمارەی دانیشتووانی جوولەکەکانی جیھان بە تێکڕای ساڵانە بە ڕێژەی ٠.٦٣٪ زیادی کردووە، لە کاتێکدا ژمارەی دانیشتووانی جیھان بە گشتی ساڵانە لە ھەمان ماوەی ساڵدا بە ڕێژەی ١.١٪ زیادی کردووە. ئەم زیادبوونە بە پلەی یەکەم ڕەنگدانەوەی گەشەی خێرای ھەردییەکان و ھەندێک لە کەرتە ئۆرتۆدۆکسەکان بوو، کە تا ئێستاش ڕێژەیەکی گەشەسەندووی جوولەکەکانن.[٥][٦][٧][٦][٨]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «World Jewish population reaches pre-Holocaust level at 16.5 million, report says». www.thejc.com. لە ١ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ Eichner، Itamar (2015-06-26). «Jewish worldwide population in 2015 is nearly 16 million». Ynetnews (بە ئینگلیزی). لە 2023-05-01 ھێنراوە.
- ^ DellaPergola، Sergio (2022). «World Jewish Population, 2020». American Jewish Year Book 2020. American Jewish Year Book (بە ئینگلیزی). 120: 273–370. doi:10.1007/978-3-030-78706-6_7. ISBN 978-3-030-78705-9. لە 20 May 2022 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 20 May 2022 ھێنراوە.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|archive-date=(یارمەتی) - ^ «Israel's Population Crosses 9 Million Mark!». United With Israel. لە ١٢ی ئایاری ٢٠١٩ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی ئایاری ٢٠١٩ ھێنراوە.
- ^ «World Jewish Population - Latest Statistics». لە ٧ی نیسانی ٢٠١٢ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٤ی شوباتی ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «The continuing decline of Europe's Jewish population». ٩ی شوباتی ٢٠١٥. لە ١ی نیسانی ٢٠٢٠ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٥ی تەممووزی ٢٠١٦ ھێنراوە.
- ^ «Chart: The decline of Europe's Jewish population». Washington Post. لە 22 August 2016 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 25 July 2016 ھێنراوە.
{{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=و|archive-date=(یارمەتی) - ^ DellaPergola، Sergio (2019). «World Jewish Population, 2018». American Jewish Year Book 2018. American Jewish Year Book (بە ئینگلیزی). 118: 361–449. doi:10.1007/978-3-030-03907-3_8. ISBN 978-3-030-03906-6. S2CID 146549764.
