تەپە گەورە

تەپە گەورە
تەپە گەورە
شوێنەوار
	Tepe Gawra - تیبی غاورا
وڵات	کوردستان; عێراق
ھەرێم	ھەرێمی کوردستان
پارێزگا	نەینەوا
قەزا	مووسڵ
شوێن	باکووری مێزۆپۆتامیا
بەرواری ھەڵکۆڵین	١٩٢٧، ١٩٣١، ١٩٣٢
شوێنەوار ناسان	E.A. سپایزەر
بەرزایی	٣١٠ مەتر (١٬٠٢٠ پێ)

تەپە گەورە یا تەپە ڕیشوە (بە عەرەبی: تیبی غاورا، ئینگلیزی: Tepe Gawra) شوێنێکی شوێنەوارییە، و دەکەوێتە گوندی فازیلە لە پارێزگای نەینەوا لە دەشتی نەینەوا لە باشووری کوردستان لە عێراق. شارۆچکەیەکی کۆنی مێزۆپۆتامیایە لە ١٥ میل لە باکوور و باکووری ڕۆژاوای مووسڵە لە باکووری ڕۆژئاوای عێراق کە لە نێوان ٥٠٠٠ بۆ ١٥٠٠ پێش زایین داگیرکراوە. بە نزیکەیی یەک میل لە شوێنی نەینەوا دوورە و ٢ میل لە ڕۆژھەڵاتی شوێنی خورسابادەوە دوورە. پاشماوەی سەردەمی حەلەف و سەردەمی عوبەید و سەردەمی ئوروکی (٤٠٠٠-٣١٠٠ پێش زایین) لەخۆدەگرێت. تەپە گەورا بابەتی پەیوەست بە قۆناغی ئینتقالی حەلەف-عوبەید ٥٬٥٠٠-٥٬٠٠٠ پێش زایین لەخۆدەگرێت.

شوێنەوارناسی

گڵکاری باکووری سەردەمی عوبەید لە تەپە گەورە و شوێنەکانی ترەوە

تەپۆڵکە یان گردی نیشتەجێبوون لە تەپە گەورە تیرەکەی ١٢٠مەتر(٣٩٠ پێ) و بەرزییەکەی ٢٢مەتر(٧٢ پێ)ە.

ھەڵکەندنێکی کورتی گەڕان لەلایەن ئۆستن لایاردەوە پێش ساڵی ١٨٥٠ ئەنجامدرا.^[١] شوێنەکە بە فەرمی لە ساڵانی ١٩٢٧ و ١٩٣١ و ١٩٣٢ و ١٩٣٤-١٩٣٤-١٩٣٥ لەلایەن شوێنەوارناسانی گەشتێکی ھاوبەشی زانکۆی پێنسیلڤانیا و قوتابخانە ئەمریکییەکانی توێژینەوەی ڕۆژھەڵاتی ھەڵکەندراوە، کە لەلایەن ئیفرایم ئەڤیگدۆر سپایزەرەوە سەرپەرشتی کرا. لە ھەمان کاتدا ئەم زانایانە بەدواداچوونیان بۆ شوێنی کۆن و نزیکی پەیوەندیدار بە ناوی شیبانیبا کرد کە دەکەوێتە نزیکەی ٨کم(٥.٠ میل) باشووری ڕۆژئاوای تەپە گەورە. ^[٢]^[٣]^[٤]

لە ساڵی ٢٠٠١دا میچڵ ڕۆتمان شیکاری بۆ زانیارییەکانی ھەڵکۆڵینەکانی پێشووی کردەوە کە تەکنیکە وردەکانی چینایەتی بەکارنەھێنابوو. ئەو بە شێوەیەکی بەرچاو چینەسازیی شوێنەکەی ڕوون کردەوە. ^[٥]

تەل ئەرپاچیا شوێنێکی ھاوچەرخە لە سەردەمی بەردینی نوێ لە نزیکەوە. ^[٦]

مێژووی داگیرکاری

گڵکار سەرەتایی سەردەمی عوبەید، ٥١٠٠-٤٥٠٠ پێش زایین، تەپە گەورا. مۆزەخانەی لۆڤەر

ھەڵکۆڵینەکان لە تەپە گەورە ١٦ ئاستیان دەرخست کە دەریخستووە شوێنی تەپە گەورە لە نزیکەی ٥٠٠٠ پێش زایین تا ١٥٠٠ پێش زایین داگیرکراوە. لەوانە سەرەتاییترین پەرستگای ناسراو کە بە پایە و چەقۆ ڕازاوەتەوە. سەردەمی گەورە (٣٥٠٠-٢٩٠٠ پێش زایین) بۆ ئەو شوێنە ناونراوە.

زووترین بەکارھێنانی زێڕ

ملوانکەی توێکڵی مارمێلکەی کۆلۆمبێلا ڕوستیکا لە تەپە گەورە(عێراقی ئەمڕۆ) ٤٠٠٠ پێش زایین

بە گوێرەی دانیال پۆتس، سەرەتاییترین بەڵگە بۆ بەکارھێنانی زێڕ یان ئەلکترۆم(داڕشتەی زێڕ و زیوە) لە ڕۆژھەڵاتی نزیک لە ئوور و تەپە گەورا وەرگیراوە؛ چەند شوێنەوارێکی بچووکی وەک وایەر و دەنکۆڵە لەم شوێنانەدا دۆزراونەتەوە. لە تەپە گەورە، بەکارھێنانی زێڕ و ئەلکترۆم تا سەردەمی سەرەتای شانشینی بەردەوام بوو، نزیکەی ٢٩٠٠ پێش زایین دەستی پێکرد.^[٧]

چەندین شت لە ئاستی ١٢ تا ٨ (ناوەڕاستی چوارەم تا سەرەتای ھەزارەی سێیەمی پێش زایین) لە تەپە گەورە لە مسی ئارسنیکاڵ دروستکراون، کە بۆ مێزۆپۆتامیا زۆر زووە. ھەروەھا کەلوپەلی ھاوشێوە لە شاری مێژووی سۆمەری (شوروپپاک)دا دەبینرێت، ھەروەھا مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی جەمدەت نەسر.^[٨]

سەرچاوەکان

^ A. H. Layard, Nineveh and Its Remains, John Murray, 1849
^ E. A. Speiser, "Preliminary Excavations at Tepe Gawra", The Annual of the American Schools of Oriental Research, vol. 9, pp. 17-57+59-94, (1927 - 1928)
^ The Expedition to Tell Billa and Tepe Gawra, Bulletin of the University Museum, University of Pennsylvania, vol. 3(2), pp. 59-66, 1931
^ Charles Bache, "Tepe Gawra 1934–1935", American Journal of Archaeology, vol. 39, no. 2, pp. 185–188, April–June 1935
^ Excavations at Tell Billa and Tepe Gawra, Bulletin of the University Museum, University of Pennsylvania, vol. 3(5), pp. 126-130, 1932
^ Mitchell S. Rothman, Tepe Gawra: The Evolution of a Small, Prehistoric Center in Northern Iraq. University Museum Publications, 2001, ISBN 0-924171-89-8
^ «Northern Mesopotamia». A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East. Vol. 1. John Wiley & Sons, 2012. 15 August 2012. p. 297. ISBN 978-1-4443-6077-6. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
^ Daniel T. Potts, Mesopotamian Civilization: The Material Foundations. Cornell University Press, 1997 ISBN 0801433398 p167

دەروازەی عێراق

[1] A. H. Layard, Nineveh and Its Remains, John Murray, 1849

[2] E. A. Speiser, "Preliminary Excavations at Tepe Gawra", The Annual of the American Schools of Oriental Research, vol. 9, pp. 17-57+59-94, (1927 - 1928)

[3] The Expedition to Tell Billa and Tepe Gawra, Bulletin of the University Museum, University of Pennsylvania, vol. 3(2), pp. 59-66, 1931

[4] Charles Bache, "Tepe Gawra 1934–1935", American Journal of Archaeology, vol. 39, no. 2, pp. 185–188, April–June 1935

[5] Excavations at Tell Billa and Tepe Gawra, Bulletin of the University Museum, University of Pennsylvania, vol. 3(5), pp. 126-130, 1932

[6] Mitchell S. Rothman, Tepe Gawra: The Evolution of a Small, Prehistoric Center in Northern Iraq. University Museum Publications, 2001, ISBN 0-924171-89-8

[7] «Northern Mesopotamia». A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East. Vol. 1. John Wiley & Sons, 2012. 15 August 2012. p. 297. ISBN 978-1-4443-6077-6. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)

[8] Daniel T. Potts, Mesopotamian Civilization: The Material Foundations. Cornell University Press, 1997 ISBN 0801433398 p167

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]