ئەردەکان، فارس

ئەردەکان (بە فارسی: اردکان) شارێکە لە ڕۆژاوای پارێزگای فارس لە ئێران کە ناوەندی شارستانی سێپیدانە. ڕووبەری شارەکە نزیکەی ٣٧٥ ھەکتارە و دەکەوێتە حەفتا کیلۆمەتری باکووری ڕۆژاوای شیراز لەسەر ڕێگای شیراز–یاسووج. بەرزاییی ئەم شارە ٢٢٠٠ بۆ ٢٣٠٠ مەتر لە ئاستی دەریا دەبێت و لە دۆڵێکی نێوان چیای زاگرۆسی ناوەڕاستدا ھەڵکەوتووە. لە وەرزی زستاندا بەفراوییە و لە ھاویندا بەھۆی بارانبارینی ساڵانە پڕە لە ئاو. بۆیە لە وەرزی زستاندا بەھۆی وەرزشی زستانەوە و لە ھاویندا بەھۆی بوونی تاڤگە و ڕووباری سەرنجڕاکێشەوە سەرنجی خەڵکی باشووری ئێران و بەتایبەت خەڵکی شیراز بۆ لای خۆی ڕادەکێشێت.

ئەردەکان
شار
اردکان - Ardakan
وێنەی سەرەوە: شارۆچکەی ئەردەکان وێنەی خوارەوە: چلەگاھ
شاری ئەردەکان
وڵات	ئێران
پارێزگا	فارس
شارستان	سێپیدان
ناوچە	ناوەندی
بوون بە شار	١٩٥٣
دەسەڵات
• سەرۆکی شارەوانی	عەبدولموتەلیب ڕێنەما
بەرزایی	٢٢٣٥ مەتر (٧٬٣٣٣ پێ)
ژمارەی دانیشتووان  (٢٠١٦)
• سەرجەم	١٤٬٦٣٣
زمان و ئایین
• زمان	لوڕی
• ئایین	ئیسلام(شیعە)
کۆدی تەلەفۆن	٠٤٤
وێبگە	https://sepidanman.ir

زمان

خەڵکی ئەردەکان لوڕن و بە زمانی لوڕیی باشووری قسە دەکەن، ئەم زاراوەیە ھاوشێوەی زاری بەختیاریە.

زمان و شێوەزاری شارستانی سێپیدان بە شێوەیەکی سەرەکی ئەردەکانی. شارۆچکەی ئەردەکان و ژمارەیەک گوندی کۆنی ئەم شارستانە زمانێکی دێرینیان ھەیە بە ناوی "ئەردەکانی" کە لە سەردەمی ساسانییەکاندا لە بەشێکی زۆری پارێزگای فارس باو بووە. خەڵکی ئەم شارۆچکەیە زاراوەیەکی تایبەت و ناوازەیان ھەیە کە لە وڵاتدا بە سەختی دەدۆزرێتەوە. ئەو گوندانەی تر کە لە شارستانی سێپیدان بە شێوەزاری ئەردەکانی قسە دەکەن بریتین لە: بێھرغان، ئیبنو، دالین، خەلار، خوشمکان و ھتد جگە لە ناوچەی سێپیدان، شوێنی تریش ھەن کە بە شێوەزارێک و زمانێکی نزیک لە زاراوەی ئەردەکانی قسە دەکەن، وەک: گوندی دەشتەک لە کامفیروز، گوندی گاوشکێک و پاپون لە کازیرون، بێھبەھان. تێکەڵی ئەم زمانە لە ناوچەکانی پارێزگای فارس ڕەنگە ئاماژە بێت بۆ ئەوەی کە سەردەمانێک زمانێکی باوی ناوچەکە بووە.

زانکۆکان

• سەنتەری خوێندنی باڵای تەندروستی باقڕ لعلووم سێپیدان.
• زانکۆی ئازادی ئیسلامی لقی سێپیدان.
• زانکۆی پەیام نور سێپیدان.

گەشتیاری

شارۆچکەی ئەردەکان، چ لە ھاویندا بێت یان زستان، چەندین شوێنی گەشتیاری ھەیە. لە ھاویندا بە کەشوھەوای فێنک و چەندین باخ و ڕووبار و کانیاو پێشوازی لە گەشتیاران دەکات و لە وەرزی زستاندا بە بەفری سپی جوان و بازنەی خلیسکێنەی سەر بەفر، لەنێویاندا شوێنی خلیسکێنەی پۆڵاد کێف کە لە ڕیزبەندی دووھەم لە نێو بازنەی سکی ئێراندا ھەیە.

شوێنی گەشتیاری سەرنج ڕاکێش

شارستانی سێپیدان ناوچەیەکی شاخاوییە و ١٢ لوتکەی ھەیە لە سەرووی ٣٠٠٠ مەتر لە ئاستی دەریاوە. لە نێو شوێنە وەرزشییەکانی ئەم شارەدا بریتین لە:

• شاخەکان: چیای ڕەنج، چیای بەرم فیروز، چیای ئۆپتیمم.
• تاڤگە: تاڤگەی مارگۆن، تاڤگەی ئۆپتیمۆم، تاڤگەی چیکان، تاڤگەی مۆرزیان.
• دەربەندەکان: دەربەندی تیزاب، دەربەندی قوربانیدان، دەربەندی ئەبسارد، دەربەندی بەغدادون.
• چلەگاە(کۆشک).
• شوێنی خلیسکێنەی سەر بەفر: شوێنی خلیسکێنەی پلادکۆڤ، شوێنی خلیسکێنەی ڕاھێنانی جەستەیی.
• دەریاچە: بێرم فیروز، بێرم شێش پیر.
• ئیمام زادە: سوڵتان عەلی ئیمام زادە.
• کانی: شێشپیر.

کەش و ھەوا

وێستگەی کەشوھەوای سینۆپتیکی ئەردەکان لە ساڵی ٢٠٠٣ دامەزراوە و لەو کاتەوە بارودۆخی کەشوھەوای ئەم شارۆچکەیە بە شێوەیەکی ئۆتۆماتیکی تۆمار دەکرێت. یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی کەشوھەوای شارۆچکەی ئەردەکان بارانێکی زۆر بەخورە کە لە وەرزی بارانباریندا لە ماوەیەکی کەمدا ڕوودەدات و لە وەرزی زستاندا لە شێوەی بەفرێکی زۆر قورسدا ڕوودەدات. بۆ نموونە دەتوانین ئاماژە بە بارانبارینی ٢٠٠ ملمی ڕێبەندانی ٢٠١١ بکەین کە لە ١١ و ١٢ی ڕێبەندا لە ماوەی ٣٦ کاتژمێردا باریوە. لە ناوەندی شارۆچکەکە ٨٠ سم و لە ناوچە شاخاوییەکان ١٥٠ سم بەفر باریوە، بەو ھۆیەشەوە تۆڕی کارەبا ببڕدرێت و زۆرێک لە ڕێگا گوندنشینەکانی شارەکە دابخرێن. ھەروەھا لە کاتی بەھۆی گەورەی بەفر بارین لە ڕێبەندان ١٩٧٢، بەپێی رۆژنامەی زانیاری، شارۆچکەی ئەردەکان و گوندەکانی دەوروبەری (بە ناوچەی کەمھرەوە) لەو ناوچانە بوون کە زۆرترین زیانیان بەرکەوتووە بەھۆی زریانەکەوە و ھەزاران لە دانیشتووانیش لە ژێر ئەو بڕە زۆرەی بەفرەدا نێژراون.

لەم ماوەیەدا (٢٠٠٤ تا ٢٠١١) تایبەتمەندییەکانی کەشوھەوای شاری ئەردەکان بەم شێوەیە تۆمار کراوە:

پارامیتەر	خاکەلێوە	گوڵان	جۆزەردان	پوشپەڕ	گەلاوێژ	خەرمانان	ڕەزبەر	گەڵاڕێزان	سەرماوەرز	بەفرانبار	ڕێبەندان	ڕەشەمێ	ساڵانە
تێکڕای پلەی گەرمی ڕۆژانە	١١٫٣	١٧٫٤	٢٢٫٩	٢٦٫٢	٢٦٫١	٢٣٫٣	١٨٫٧	١١٫٩	٦٫١	٣	٣٫١	٨	١٤٫٨
تێکڕای کەمترین پلەی گەرمی	٦٫٣	١٢٫٢	١٧٫٢	٢٠٫٤	٢٠٫٦	١٧٫٧	١٣٫٢	٧٫٣	١٫٧	١٫٣-	١-	٣٫٢	٩٫٨
تێکڕای زۆرترین پلەی گەرمی	١٦٫٢	٢٢٫٧	٢٨٫٧	٣٢٫١	٣١٫٥	٢٨٫٩	٢٤٫٢	١٦٫٤	١٠٫٥	٧٫٣	٧٫٢	١٢٫٨	١٩٫٩
تۆماری کەمترین پلەی گەرمی	٢٫٨-	٢٫٤	١٠٫٢	١٤٫٢	١٧٫٢	١٢٫٤	٦٫٦	٢٫٢-	٨٫٦-	١٥٫٥-	١١٫٤-	٥٫٨-	١٥٫٥-
تۆماری زۆرترین پلەی گەرمی	٢٢٫٨	٣٠٫٦	٣٤٫٢	٣٦٫٤	٣٥٫٤	٣٢٫٤	٢٨٫٦	٢٤٫٨	٢٠٫٢	١٨٫٤	١٦٫٤	٢٣٫٨	٣٦٫٤
ژمارەی ڕۆژانی باراناوی	١٠	٢	٠	٠	٠	١	٠	٥	٦	٩	١٢	٨	٥٤. ٥٤
کۆی گشتی بارانبارین (ملم)	٨٨	٨٫٥	١	٠٫٢	٠٫٢	٢٫٧	٠٫٢	٦٩٫٢	١٢١٫٢	١٣٧٫٤	١٥٥٫٥	٩٤٫٤	٦٧٨٫٣
بەرزی بەفری کەڵەکەبوو (سم)	٠	٠	٠	٠	٠	٠	٠	٠	١	١٦	٧٥	٦	٩٧. ٩٧
تێکڕای شێی ڕێژەیی	٤٩	٣٧	٢٦	٢٦	٢٥	٢٧	٢٩	٤٦	٥٢	٥٤	٦٠	٤٨	٤٠. ٤٠
ژمارەی ڕۆژانی بەستەڵەک	١	٠	٠	٠	٠	٠	٠	١	١٠	٢١	١٩	٦	٥٨. ٥٨