ئاغاسی خنجیان
ئاغاسی خنجیان (بە ئەرمەنی: Աղասի Ղևոնդի Խանջյան، بە ڕووسی: Агаси Гевондович Ханджян؛ ٣٠ی کانوونی دووەمی ١٩٠١ – ٩ی تەممووزی ١٩٣٦) سکرتێری یەکەمی حیزبی شیوعی ئەرمەنستان بووە لە مانگی ئایاری ١٩٣٠ تا تەممووزی ١٩٣٦.[١]
| ئاغاسی خنجیان | |
|---|---|
| بە ئەرمەنی: Աղասի Ղևոնդի Խանջյան | |
 | |
| لەدایکبوون | ٣٠ی کانوونی دووەمی ١٩٠١ وان، تورکیا |
| مردن | ٩ی تەممووزی ١٩٣٦ (٣٥ ساڵ ژیاوە) تبلیس، گورجستان |
| شوێنی ناشتن | Tokhmakh cemetery |
| پیشە | party organizer، کەسایەتی دەوڵەت |
| پەروەردە | مەدرەسەی ئیلاهیاتی گێڤۆرکیان، Iakov Sverdlov Communist University |
| دانیشتووی | سەنت پیتەرزبورگ، کۆماری سۆسیالیستی سۆڤیەتی ئەرمەنستان |
| ئەندامی حیزبی | پارتی کۆمۆنیستی یەکێتیی سۆڤیەت |
| بەشداربووە لە | پازدەهەمین کۆنگرەی حزبی شیوعی سەرتاسەری، شانزەهەمین کۆنگرەی حزبی شیوعی سەرتاسەری، ١٧هەمین کۆنگرەی حزبی شیوعی سەرتاسەری |
| ئەندامی | Q16399985، کۆمیتەی ناوەندی بەڕێوەبەری یەکێتی سۆڤیەت |
| خەڵاتەکان | فەرمانی لینین |
ژیاننامە
دەستکاریخنجیان لە شاری وان لە ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی (ئەمڕۆ ڕۆژھەڵاتی تورکیا) لەدایکبووە.[٢] لەگەڵ ھێرشی جینۆسایدی ئەرمەنییەکان، خێزانەکەی لە ساڵی ١٩١٥ لە شارەکە کۆچیان کرد و لە ئەرمینیای ڕووسی نیشتەجێ بوون، لەوێ پەنایان بۆ کاتدراڵی ئێچمیادزین برد.[٣] خنجیان لە مەدرەسەی جیڤۆرگیان ناوی تۆمار کرد، بەڵام وردە وردە سیاسەتی مارکسی شۆڕشگێڕانە سەرنجی ڕاکێشا.[٣] لە ساڵەکانی ١٩١٧–١٩١٩ یەکێک بوو لە ڕێکخەرانی سپارتاک، یەکێتی خوێندکاری مارکسی ئەرمینیا. دواتر وەک سکرتێری کۆمیتەی ژێرزەمینیی بەلشەفی ئەرمەنی کاری کردووە.[٤] لە ئەیلوولی ١٩١٩ خنجیان بۆ کۆمیتەی ناوچەیی ترانسقاوقازی کۆمسۆمۆڵ ھەڵبژێردرا. لە ساڵی ١٩٢١ لە زانکۆی سڤێردلۆڤ ناوی تۆمار کرد. دوای تەواوکردنی خوێندن وەک بەرپرسێکی حزبی لە لێنینگراد کاری کرد، لەوێ پشتگیری لە جۆزێف ستالین کرد لە دژی سەرۆکی حیزبی شارەکە، گریگۆری زینۆڤیێڤ.[٤] ھەروەھا ھاوکارێکی نزیکی سێرگی کیرۆڤ بووە.[٣] خنجیان لە نیسانی ١٩٢٨ گەڕایەوە ئەرمینیا و لە ساڵانی ١٩٢٨–٢٩ وەک سکرتێری حزبی شیوعی ئەرمەنستان کاری کردووە، سکرتێری یەکەمی کۆمیتەی شاری یەریڤانی حیزبی شیوعی ئەرمینیا، (ئازار ١٩٢٩-ئایار ١٩٣٠)؛ و لە مانگی ئایاری ١٩٣٠دا، سکرتێری یەکەمی حزبی شیوعی ئەرمەنستان بوو.[٤]
خنجیان لەکاتێکدا سەرکردایەتی حیزبی ئەرمەنی گرتە دەست کە کۆڵبەرەکان ناچار دەبوون دەستبەرداری زەوییەکانیان بن و بە ڕێنمایی لە مۆسکۆ بە ئۆتۆمبێل دەبرێنە سەر کێڵگە بەکۆمەڵەکان. ئەمەش بەرخۆدانی بەرفراوانی لێکەوتەوە. چاپەمەنی سۆڤیەت لەو کاتەدا ئاشکرای کرد کە کۆمۆنیستەکان کۆنترۆڵی بەشێک لە ئەرمینیایان لەدەستداوە کە بۆ چەند ھەفتەیەک لە مانگی ئازار و نیسانی ١٩٢٠ لە دەستی یاخیبوواندا بوون.[٥] لە سەردەمی خانجیاندا، بەبێ ئەوەی ھیچ ڕاپۆرتێک لەبارەی پێکدادانی چەکداری لەنێوان یاخیبووان و دەزگا ئەمنییەکان بڵاوبکرێتەوە، پرۆسەکە تەواو بوو. سەلماندی کە سیاسەتمەدارێکی سۆڤیەتێکی کاریزماتیکە و لە نێو دانیشتووانی ئەرمەنستاندا زۆر بەناوبانگ بوو.[١]
لە ڕووی سیاسییەوە، خنجیان «ھێندەی ئەو کاتە کۆمۆنیستێک بە سەلامەتی دەیتوانی ناسیۆنالیستێک بوو - و ڕەنگە کەمێک زیاتریش بێت.» بۆ ئەو)، ئەکسێل باکونتس و گورگێن مەھاری (ھەر سێ کەسەکە دوای مردنی خنجیان تووشی سەرکوتی سیاسی بوون).[٤] لە نامەیەکی ساڵی ١٩٣٥دا کە ئاراستەی ستالین کراوە و ڕەخنەی لە خەنجیان گرتووە، ئارامیی یەرزنکیانی بەلشەفی ئەرمەنی پشتگیریی خنجیان بۆ یەکخستنی قەرس، ناگۆرنۆ-قەرەباغ و ناخیجەڤان لەگەڵ ئەرمەنستانی سۆڤیەت وەک بەڵگەیەک لەسەر «ناسیۆنالیزم»ی ئەم دووەمیان ھێناوەتە ئاراوە[٦]
مردن
دەستکاری
خنجیان لە ٩ی تەممووزی ١٩٣٦ لە شاری تفلیس (تبلیس) لە بارودۆخێکی ناڕووندا کۆچی دوایی کرد، بە فەرمی مردنەکەی بە خۆکوژی ناسێندرا بەڵام بەپێی زۆرێک لە گێڕانەوەکان لە ئەنجامی ململانێیەکی سیاسی لەگەڵ لاڤرێنتی بێریا کوژراوە.[٧] خەنجیان بە ئاشکرا دژایەتی بڕیاری ستالینی کردبوو بۆ بەرزکردنەوەی بێریا بۆ سەرکردایەتی کۆماری سۆڤیەت فیدراڵی سۆسیالیستی ترانسقەوقاز لە ساڵی ١٩٣١دا و بێریاش پێش مردنی خنجیان خەریکی گۆڕینی زۆرێک لە ھاوپەیمانەکانی خنجیان بوو لە ئەرمەنستان بە ھاوپەیمانەکانی خۆی[٦]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ئ ا Matossian، Mary Kilbourne (1975). «Armenia and the Armenians». لە Katz، Zev (ed.). Handbook of Major Soviet Nationalities. New York: Free Press. pp. 146-147. ISBN 978-0-02-917090-8.
- ^ Looking Toward Ararat: Armenia in Modern History. Indiana University Press. 1993. p. 156. ISBN 978-0-253-20773-9.
- ^ ئ ا ب Matossian، Mary Kilbourne (1962). The Impact of Soviet Policies in Armenia. Leiden: E.J. Brill. pp. 119–122.
- ^ ئ ا ب پ Ханджян Агаси Гевондовичt
- ^ The Harvest of Sorrow, Soviet Collectivisation and the Terror-Famine. London: Arrow. 1988. p. 156. ISBN 0-09-956960-4.
- ^ ئ ا Gyulmisaryan، Ruben (٩ی تەممووزی ٢٠٢١). «Մի սպանության պատմություն. Աղասի Խանջյան, 9 հուլիսի, 1936թ, Թիֆլիս» [History of a murder: Aghasi Khanjian, 9 July, 1936, Tiflis]. www.aniarc.am (بە ئەرمەنی). لە ١١ی تەممووزی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٢ی تەممووزی ٢٠٢١ ھێنراوە.
- ^ Barseghyan، Artak R. (٩ی تەممووزی ٢٠٢١). «Кто убил Агаси Ханджяна?» [Who killed Aghasi Khanjian?]. armradio.am (بە ڕووسی). Public Radio of Armenia. لە ٩ی تەممووزی ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٣ی تەممووزی ٢٠٢١ ھێنراوە.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئاغاسی خنجیان تێدایە. |