ڕێکخراوەی موجاھیدینی خەلقی ئێران
ڕێکخراوەی موجاھیدینی خەلقی ئێران یان موجاھیدینی خەلق (بە فارسی: سازمان مجاھدين خلق ايران) ڕێکخراوێکی سیاسی و چەکداری ئێرانە.[٢٥][٢٦][٢٧] ڕێکخراوەکە پشتیوانی لە ڕووخاندنی حکوومەتی کۆماری ئیسلامی ئێران و دامەزراندنی حکوومەت بە سەرۆکایەتی خۆی دەکات.[٢٨][٢٩][٣٠] لێکدانەوەی شۆڕشگێڕانەی ڕێکخراوەکە بۆ ئیسلام لەگەڵ ئەو بیروباوەڕە کۆنەپەرستییەی حکوومەتی ئێران یەکناگرێتەوە لەگەڵ ئەو ئیسلامەی لەلایەن ڕووحوڵڵا خومەینییەوە بناغەی دانرا لە دەیەی ١٩٧٠یەکان.[٣١] ڕێکخراوەکە ھەروەھا بە گەورەترین و چالاکترین گرووپی ئۆپۆزیسیۆنی سیاسی لە ئێران دادەنرێت.[٣][٣٢]
ڕێکخراوەی موجاھیدینی خەلقی ئێران سازمان مجاهدین خلق ایران | |
---|---|
ڕێبەر | مریەم ڕەجەوی و مەسعوود ڕەجەوی[a] |
سکرتێری گشتی | زەھرا مەریخی |
دامەزرێنەران[٣]
| |
دامەزرا لە | ٥ی ئەیلوولی ١٩٦٥ |
ئینشعاب لە | تەڤگەری ئازادی ئێران |
پێگە سەرەکییەکان | |
ڕۆژنامە | موجاھید[٥] |
باڵی سەربازی | سوپای ئازادی نیشتیمانی (NLA) - ساڵی ٢٠٠٣ لە چەک داماڵدرا.[٦] |
باڵی سیاسی | ئەنجومەنی نیشتیمانی بەرخۆدان |
ئەندامێتی (٢٠١١) | ٥٫٠٠٠ بۆ ١٣٫٥٠٠ (خەمڵاندنی وەزارەتی بەرگری ئەمریکا) |
جێگای سیاسی | ئەوپەڕی چەپڕەو (تا ساڵی ٢٠٠٣) ڕاستڕەو (لە ساڵی ٢٠٠٣ەوە)[٧] |
ئایین | ئیسلامی شیعە |
ڕەنگە فەرمییەکان | سوور |
ماڵپەڕ | |
www.mojahedin.org | |
ئاڵای حیزب | |
باڵی سەربازی پێشووتری موجاھیدینی خەلق سوپای ئازادی نیشتیمانی ئێران[٨] | |
---|---|
بەشدار لە شەڕی ئێران و عێراق، ڕاپەڕین | |
ساڵانی چالاکیی | لە ٢٠ی حوزەیرانی ١٩٨٧ەوە - ساڵی ٢٠٠٣ چەک کرا[٦] |
سەرکردەکان |
|
ناوچەی ئۆپەراسیۆنەکان | ئێران و عێراق |
ھاوپەیمانان |
ھاوپەیمانانی دیکە
|
دوژمنان |
ویلایەتە یەکگرتووەکان (پێشتر) |
موجاھیدینی خەلق لە ٥ی ئەیلوولی ١٩٦٥ لەلایەن خوێندکارانی چەپڕەوی ئێرانی سەر بە تەڤگەری ئازادیی ئێرانەوە بۆ دژایەتیکردنی شا محەممەدڕەزا پەھلەوی، کە لەلایەن ئەمریکاوە پشتگیری دەکرا، دامەزرا.[٣][٣٢]
ڕێکخراوەکە لە دەیەی ١٩٧٠دا لەگەڵ دەسەڵاتی پەھلەویدا کەوتە ململانێی چەکداری[٣٣] و لە سەردەمی شۆڕشی ئێراندا بەشداری لە ڕووخاندنی ڕژێمی شادا کرد. ڕێکخراوەکە لە دوایدا ھەوڵی دامەزراندنی دیموکراسی لە ئێران دا و بە تایبەتی توانی پشتگیری لە چینی ھۆشمەندان و توێژەرانی ئێران کۆبکاتەوە.[٣٤][٣٥][٣٦] دوای ڕووخانی پەھلەوی، ڕێکخراوەکە ڕەتی کردەوە بەشداری لە ڕیفراندۆمی دەستووریی حکوومەتی نوێدا بکات کە بووە ھۆی ئەوەی کە مەسعوود ڕەجەوی و ئەندامانی دیکەی ڕێکخراوەکە لەلایەن خومەینییەوە ڕێگەیان پێنەدرا لە حکوومەتی نوێدا خۆیان بۆ بەڕێوەبردنی کار و بەڕێوەبردنی خۆیان کاندید بکەن.[٣٧] ئەمە ناکۆکی لەگەڵ ئایەتوڵا خومەینی دروست کرد و[١][٣٨] لە سەرەتای ساڵی ١٩٨١ دەسەڵاتدارانی ئێران چالاکی ڕێکخراوەکەیان قەدەغە کرد و ئەمەش سەرکوتکردنی ئەندامان و لایەنگرانی ڕێکخراوەکەی بەدوادا ھات و ناچاربوون دەست بە خۆحەشاردان بکەن.[٢٩][٣٩]
تێبینییەکان
دەستکاری- ^ Since 1993, they are "Co-equal Leader",[١] however, Massoud Rajavi disappeared in 2003 and leadership of the group has essentially passed to his wife Maryam Rajavi.[٢]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ئ ا O'Hern، Steven (2012). Iran's Revolutionary Guard: The Threat That Grows While America Sleeps. Potomac Books, Inc. p. 208. ISBN 978-1-59797-701-2.
- ^ Historical Dictionary of Terrorism. Historical Dictionaries of War, Revolution, and Civil Unrest (3rd ed.). Scarecrow Press. 2009. p. 454. ISBN 978-0-8108-6311-8.
- ^ ئ ا ب Chehabi، Houchang E. (1990). Iranian Politics and Religious Modernism: The Liberation Movement of Iran Under the Shah and Khomeini. I.B. Tauris. p. 211. ISBN 978-1-85043-198-5.
- ^ «Durrës locals protest MEK members' burial in local cemetery». Tirana Times. 9 May 2018. لە 29 June 2018 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ Zabih 1988, p. ٢٥٠.
- ^ ئ ا «Is Tehran spying on Southern California? Feds say O.C. waiter and 'Chubby' from Long Beach were agents of Iran». LA Times. 13 January 2019.
{{cite web}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
(یارمەتی) - ^ https://lobelog.com/europes-extreme-right-is-in-bed-with-mek/
- ^ Katzman 2001, p. ٩٧.
- ^ Seyyed Hossein Mousavian (2008). «Iran-Germany Relations». Iran-Europe Relations: Challenges and Opportunities. Routledge. ISBN 978-1-134-06219-5.
- ^ ئ ا Lansford، Tom (2015). «Iran». Political Handbook of the World 2015. CQ Press. ISBN 978-1-4833-7155-9.
- ^ «Honoring a Great Hero for Iran's Freedom, World Peace and Security: Hon. Edolphus Towns of New York in the House of Represetitives, 27 March 2003». United States of America Congressional Record. Government Printing Office. 2003. p. 7794.داڕێژە:Include-GPO
- ^ G. Bahgat, "United States-Iranian relations: the terrorism challenge" Parameters, 2008 – http://www.academia.edu/download/32838100/bahgat.pdf ٩ی ئابی ٢٠١٧ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ Clark، Mark Edmond (2016). «An Analysis of the Role of the Iranian Diaspora in the Financial Support System of the Mujahedin-e-Khalq». لە Gold، David (ed.). Terrornomics. Routledge. p. 65. ISBN 978-1-317-04590-8.
- ^ Tabrizy، Nilo (7 May 2018). «M.E.K. : The Group John Bolton Wants to Rule Iran». The New York Times.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
(یارمەتی) - ^ * Hersh, Seymour M. (5 April 2012). "Our Men in Iran?". The New Yorker. Retrieved 18 August 2016.
- Williams، Brian (9 February 2012). «Israel teams with terror group to kill Iran's nuclear scientists, U.S. officials tell NBC News». NBC News. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 18 August 2016 ھێنراوە.
{{cite news}}
: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=
و|archive-url=
دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - «Rudy Giuliani calls for Iran regime change at rally linked to extreme group». The Guardian. 30 June 2018. لە 30 June 2018 ھێنراوە.
Most observers of Iranian politics say the MeK has minimal support in Iran and is widely hated for its use of violence and close links to Israeli intelligence.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی)
- Williams، Brian (9 February 2012). «Israel teams with terror group to kill Iran's nuclear scientists, U.S. officials tell NBC News». NBC News. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 18 August 2016 ھێنراوە.
- ^ Karami، Arash (2 August 2016). «Were Saudis behind Abbas-MEK meeting?». Al-Monitor. لە 18 August 2016 ھێنراوە.
{{cite news}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
و|date=
(یارمەتی) - ^ «Liberals back Tory motion to end diplomatic talks with Iran». The Globe and Mail.
- ^ https://www.ncr-iran.org/en/news/iran-the-mek-in-albania/
- ^ https://www.nytimes.com/2019/09/04/magazine/iran-strike-israel-america.html
- ^ «Terrorism in Iran and Afghanistan: The Seeds of the Global Jihad». Middle Eastern Terrorism. Infobase Publishing. 2006. pp. 41–42. ISBN 978-1-4381-0719-6.
- ^ ئ ا Problems of Communism. Vol. 29. Documentary Studies Section, International Information Administration. 1980. p. 15.
There is evidence that as earlt as 1969 it received arms and training from the PLO, especially Yasir Arafat's Fatah group. Some of the earliest Mojahedin supporters took part in black september in 1970 in Jordan.
- ^ ئ ا ب Clark، Mark Edmond (2016). «An Analysis of the Role of the Iranian Diaspora in the Financial Support System of the Mujahedin-e-Khalq». لە David Gold (ed.). Terrornomics. Routledge. pp. 67–68. ISBN 978-1-317-04590-8.
- ^ مجاھدي خلق تتھم الجيش العراقي بالتوغل في مخيمھا شمال بغداد. البوابة (بە عەرەبی).[بەستەری مردوو]
- ^ Iran's Foreign Policy: From Khatami to Ahmadinejad. Sussex Academic Press. 2012. p. 135. ISBN 978-0-86372-415-2.
- ^ Iran's Political, Demographic, and Economic Vulnerabilities. Rand Corporation. 2008. ISBN 978-0-8330-4527-0. لە 11 September 2018 ھێنراوە.
{{cite book}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
(یارمەتی) - ^ Pike، John. «Mujahedin-e Khalq Organization (MEK or MKO)». www.globalsecurity.org. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە 5 October 2018 ھێنراوە.
...the largest and most militant group opposed to the Islamic Republic of Iran.
{{cite web}}
: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=
و|archive-url=
دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
(یارمەتی) - ^ «Mujahadeen-e-Khalq (MEK)». Council on Foreign Relations. لە 5 October 2018 ھێنراوە.
...the largest militant Iranian opposition group committed to the overthrow of the Islamic Republic,
{{cite web}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
(یارمەتی) - ^ Katzman 2001, p. 2.
- ^ ئ ا Abrahamian 1989, pp. 1–2.
- ^ Cohen 2009, p. ٢٣.
- ^ Abrahamian 1989, p. ١.
- ^ ئ ا {{cite b ook|author=Michael Newton|title=Famous Assassinations in World History: An Encyclopedia|volume=1|date=2014|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-61069-286-1|pages=28|entry=Bahonar, Mohammad-Javad (1933–1981)|quote=}}
- ^ Abrahamian 1989, pp. ١–٢.
- ^ «The People's Mojahedin: exiled Iranian opposition». France24. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی ئایاری ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە 24 September 2018 ھێنراوە.
{{cite news}}
: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=
و|archive-url=
دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=
(یارمەتی) - ^ Svensson، Isak (1 April 2013). Ending Holy Wars: Religion and Conflict Resolution in Civil Wars. Univ. of Queensland Press. ISBN 978-0-7022-4956-3.
{{cite book}}
: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=
(یارمەتی) - ^ Katzman 2001, p. ١٠٠.
- ^ Abrahamian 1989, p. ١٩٧.
- ^ Katzman 2001, p. ١٠١.
- ^ Abrahamian 1989, p. ٢٠٦.
بەستەرە دەرەکییەکان
دەستکاریکۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ڕێکخراوەی موجاھیدینی خەلقی ئێران تێدایە. |