مێژووی سەما لە ئێران

سەما لە ئێران مێژوویەکی دوور و درێژی هەیە. سەما و مۆسیقا هەمیشە بۆ خۆشی و شادی ئێواران و هاندانی هەستی جەنگی و هەستیاری لای ئێرانییەکان لە ھەموو سەردەمەکاندا جێی بایەخ بووە. سەما لەم وڵاتەدا لە ئاھەنگەکانی ساڵنامە و بۆنە نیشتمانی و سیاسی و ئایینی و کشتوکاڵییەکان و لە ڕێوڕەسمی خێڵەکی و ھەروەھا لە ڕێوڕەسمەکانی دیکەی وەک خەتەنەکردن و ئاهەنگی هاوسەرگیریدا ئەنجام دەدرێت .

مێژووی سەما لە ئێراندا دەگاتە ھەزارەی پێنجەم و شەشەمی پێش زایین. ئێران یەکێک بوو لەو ئیمپراتۆریەتە کۆنانەی کە سەمای بڵاوکردەوە. لە ئێرانی کۆن سەماکردن لە دەرباری پاشاکانی ماد لە نووسینە مێژووییەکانی یۆنانیدا باسکراوە. یەکەم جار لە نێو فارسەکاندا باسی سەما لە کتێبەکانی زینۆفۆن, مێژوونووسێکی یۆنانی بووە. لە سەردەمی ئیمپراتۆریەتی هەخامەنەکاندا، لە ئێوارانی چین و توێژە جیاجیاکانی خەڵکی ئێراندا هەڵپەڕکێ و گۆرانی و مۆسیقا بۆ خۆشی و شادی هەبووە و لەم قۆناغەدا جگە لە فێربوونی خوێندنەوە، بنەماکانی ھەڵپەڕکێ لە ئێرانیشدا فێر دەکران . دوای لەشکرکێشی ئەسکەندەر بۆ سەر ئێران، شارستانیەتی یۆنانی لە سەرتاسەری خاکەکانی ھەخامەکاندا بڵاوبووەوە و کاریگەری لەسەر سەما لە ئیمپراتۆریەتەکەدا هەبوو. ساسانیەکان زۆر ڕێزیان لە مۆسیقا و هاوەڵەکانی دەگرت. پاشاکانی ئەم سەردەمە حەزیان لە مۆسیقا بوو، ئەمەش بووە ھۆی ئەوەی گرنگی بە سەماش بدرێت. تابلۆی دیواری سەدەی شەشەمی پەنجکەنت بەڵگەی دەرکەوتنی ڕێوڕەسمی سەما لە ڕۆژهەڵاتی ئێران دەدەن . قەدەغەکردنی سەمای ئایینی لە ئێراندا لەگەڵ بڵاوبوونەوەی ئیسلام هاتە ئاراوە و بەهۆی ڕووداوە مێژووییە جۆراوجۆرەکانەوە هاندەری بوو. لە سەردەمی سەفەویدا قەدەغەکردنی مۆسیقا ڕێگری لە پێشکەوتنی ئەم هونەرە دەکرد، بەڵام بە شێوەیەکی سنووردار گرنگی بە مۆسیقا و سەما دەدرا. لە سەردەمی قاجار و سەفەویدا کوڕان جلوبەرگی کچانیان لەبەر دەکرد و بۆ هەڵپەڕکێ و گۆرانی بەکاریان دەهێنا.

لە سەرەتای سەردەمی پەهلەویدا جۆرێک لە سەمای ئێرانی سەریهەڵدا و لەگەڵ پەرەسەندنی سینەمای بازرگانی ئێرانی ، بەربڵاو بوو بۆ دابینکردنی بنەمای دروستکردنی ژانرە جۆراوجۆرەکانی وەک ڕوحودزی ، مەترابی، بابا کەرەم ، تاھرونی و شاتری. لە ماوەی شەستەکانی سەدەی ڕابردوودا ڕێوشوێنی لێکۆڵینەوەی جددی سەما لە ئێران ئەنجامدرا. ڕێکخراوی بەناوبانگی بالێی نیشتمانی ئێران لە ساڵی 1967 لە هۆڵی ڕۆداکی کرایەوە . تاران بووە میوانداری بەرهەمە ئاست بەرزەکان و بە بەدەستهێنانی پێگەیەکی بەناوبانگی نێودەوڵەتی، هونەرمەندانی بەناوبانگی بیانی بۆ نمایشکردن هاتنە ئێران. سەمای پیشەیی لەم وڵاتەدا لە سەردەمی محەمەد ڕەزا شادا ڕێز و جەماوەری خۆی وەرگرتەوە . نمایشی سەمای ناتەقلیدی لەسەر بنەمای نموونەی ئەوروپی لە شانۆکانی ئەم قۆناغەدا پێشکەش دەکرا. جگە لە سەمای غەیرە ڕەسەن، بەرنامەی زۆر بۆ سەمای ڕەسەن و نەریتی ئێران هەبووە و سەمای نەریتیش زیندوو کرایەوە. ئەو سیستمە نوێیە پەروەردەییەی لەو ماوەیەدا بنیات نراوە، خزمەتی سەمای ئێرانی دەکرد و ڕێکخراو و گرووپی جۆراوجۆری هەڵپەڕکێی گشتی و تایبەت دروست بوون. ژێرخانی هاوچەرخی ئەم خولە هاوکات لەگەڵ لێکۆڵینەوەکان توانی خولێکی سەرکەوتوو بۆ سەمای ئێرانی دروست بکات.

سەرچاوەکان

بەشداربووانی ویکیپیدیا، «تاریخ رقص در ایران»، ویکیپیدیای فارسی. سەردان لە ١٧ی شوباتی ٢٠٢٣.