عەبدولڕەحمان سۆفی
عەبدولڕەحمان کوڕی عومەر سۆفی ئەستێرەناسێکی ئێرانی بوو. بەرھەمەکەی (پەرتووکی ئەستێرە جێگیرەکان) بوو کە لە ساڵی ٣٤٢ی کۆچی (٩٦٤ز) نووسراوە، وەسفی دەق و وێناکردنی لەخۆگرتووە. پۆلیماتی فارسی بیروونی نووسیوویەتی کە کارەکەی عەبدولڕەحمان لەسەر خۆرگیران لە شیراز ئەنجامدراوە، عەبدولڕەحمان لە سەردەمی دەوڵەتی بوەیھی لە ئەسفەھان ژیاوە.[١][٢]
عەبدولڕەحمان سۆفی | |
|---|---|
عبدالرحمن صوفی | |
.jpg) لەلایەن ئەلبرێشت دویرەر | |
| لەدایکبوون | 7ی کانوونی یەکەمی 903 |
| مەرگ | ٢٥ی ئایاری ٩٨٦ (٨٢ ساڵ ژیاوە) |
| پیشە | فەلەکناسی |
| سەردەم | سەردەمی زێڕینی ئیسلام |
کارە ناودارەکان | کتێبی ئەستێرە جێگیرەکان |
ژیاننامە
دەستکاریعەبدولڕەحمان یەکێک بوو لە نۆ ئەستێرەناسە بەناوبانگەکانی موسڵمانان. کاری لەسەر وەرگێڕان و فراوانکردنی بەرھەمە ئەستێرەناسییە کۆنەکانی یۆنانی کردووە، بە تایبەت ئەلماگێستی بەتڵیمۆس. ئەو چاکسازییەکانی لە لیستی ئەستێرەکانی بەتڵیمۆسدا کرد و خەمڵاندنەکانی بۆ ڕووناکی و گەورەیی ئەستێرەکان لە خەمڵاندنەکانی بەتڵیمۆس لادا کەمێک زیاتر لە نیوەی گەورەییەکانی عەبدولڕەحمان ھاوشێوەی گەورەیی بەتڵیمۆسن. عەبدولڕەحمان بە زمانی عەرەبی نووسیوویەتی کە زمانی جیھانی موسڵمانانی زانستییە.
عەبدولڕەحمان بەشدارێکی سەرەکی بوو لە وەرگێڕانی ئەستێرەناسی ھێلینیستی بۆ زمانی عەرەبی کە ناوەندەکەی لە ئەسکەندەریەی میسر بوو. ئەو یەکەم کەس بوو کە ھەوڵیدا یۆنانییەکە بە ناوی ئەستێرە و ئەستێرە نەریتییە عەرەبییەکانەوە ببەستێتەوە، کە بە تەواوی پەیوەندییان بەیەکەوە نەبوو و بە شێوازی ئاڵۆز سەریەککەوتبوون.[٣][٤]
ئەستێرەناسی
دەستکاریعەبدولڕەحمان تێبینییە ئەستێرەناسییەکانی خۆی لە پانی ٣٢.٧ئێن° لە ئیسفەھان ئەنجامداوە. بانگەشە کراوە کە ئەو ھەوری گەورەی ماگێلانی ناساندووە، بەڵام پێدەچێت ئەمە تێنەگەیشتنێک بێت لە ئاماژەکردن بە ھەندێک ئەستێرە لە باشووری کانۆپوس کە دان بەوەدا دەنێت کە نەیبینیوە. ھەروەھا سەرەتاییترین چاودێری تۆمارکراوی گەلەئەستێرەی ئەندرۆمێدا لە ساڵی ٩٦٤ ئەنجامدا و کە عەبدولڕەحکان بە «ھەورێکی بچووک» وەسفی کردووە. ئەمە یەکەم گەلەئەستێرە بوو جگە لە ڕێگای شیری کە بە نووسراو باسی لێکرا.
ھەروەھا عەبدولڕەحمان لەبارەی ئیسترلابەوە نووسیوویەتی چەندین بەکارھێنانی زیادەی بۆ دۆزیوەتەوە زیاتر لە ١٠٠٠ بەکارھێنانی جیاوازی وەسف کردووە لە بوارگەلێکی ھەمەچەشنی وەک ئەستێرەناسی، کەلووەکان، کەشتیوانی، ڕووپێوی، کات دیاریکردن، ڕووگە و نوێژ.[٥]
سەرچاوەکان
دەستکاریسەرچاوەکان
دەستکاری- ^ مێژووی پیاوە فێربووەکە. ISBN 978-1-4419-8161-5.
- ^ Gent، R.H. van. «Al-Sufi's Star Atlas - Biography». webspace.science.uu.nl. لە ٢٩ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ Foundation، Encyclopaedia Iranica. «Welcome to Encyclopaedia Iranica». iranicaonline.org (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢٩ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ Studies in Intellectual History (بە English).
{{cite book}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر) - ^ Nizamoglu، Cem (١٠ی ئابی ٢٠٠٥). «Using an Astrolabe». Muslim Heritage. لە ٢٩ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە عەبدولڕەحمان سۆفی تێدایە. |
