شیر شا سوری
فەریدخان شیر شا سوری (١٤٨٦ – ٢٢ی ئایاری ١٥٤٥)، ناسراو بە شیرخان، دامەزرێنەری شانشینی سوری تەمەن کورت بوو لە باکووری هیندستان. بە ڕەچەڵەک پشتون بووە و پایتەختی خۆی کردووە بە دەهلی.[٣][٤]
| شیر شا سوری | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| پاشا | |||||
 تابلۆی شێرشا | |||||
| سوڵتانی ئیمپراتۆریەتی سور. | |||||
| فەرمانڕەوایی | ١٥٣٧-٢٢ی ئایاری ١٥٤٥ | ||||
| تاج لەسەر نان | ١٨ی ئایاری ١٥٣٨ | ||||
| پێشوو | هومایوون | ||||
| جێگر | ئیسلام شا سوری | ||||
| ھاوسەر | ئوتمەدۆن نیسا بەنۆ بێگم رانی شا بێگم لالبای مەروار | ||||
| منداڵ(ەکان) | ئیسلام شا سوری (جەلال خان) عادل خان {جەواد خان سوری} نەوەى شێر شا سوری | ||||
| |||||
| خێزان | قەسری سور، ئیدیعاکار لە ڕزگاربووانی قەسر غور.[١] | ||||
| خانەدان | شانشینی سور. | ||||
| باوک | حەسەن خان سور | ||||
| لەدایکبوون | ١٤٧٢ یان ١٤٨٦ ساسارام، سوڵتانی دەلهی (ئێستا لە بیهار، هیندستان)[٢] | ||||
| مردن | ۲۲ می ۱۵۴۵ (سن ۷۳، یا ۵۹) پەیوەندیکەر | ||||
| ناشتن | گۆڕستانی شیر شا سوری، ساسارام | ||||
| ئایین | ئیسلامی سوننە | ||||
لە ساڵی ١٥٤٠دا بە شکستپێهێنانی گورکانییەکان هاتە سەر دەسەڵات و لە ساڵی ١٥٤٥ لەناکاو کۆچی دوایی کرد و ئیسلام شا سوری شوێنی گرتەوە. گۆرکانیەکان بە سەرهەڵدانەوەی شانشینی سوریا شکستیان هێنا.
باکگراوند
دەستکاریفەریدخان، نازناوی شیرخان، سەرەتا سەرباز بووە، پاشان لە سەردەمی بابوردا، گەیشتە پلەی فەرماندە لە سوپای گورکان، پاشان بووە بە والی بیهار. ساڵی ١٥٣٧ کاتێک هومایون کوڕی بابور لەگەڵ سوپاکەی لە پایتەخت دوور بوو، شیرخان کاتێکی گونجاوی بینی و لە ویلایەتی بەنگال دەستی بە یاخیبوون کرد و شانشینی شامی دامەزراند.
ناسر الدین هومایون، پادشای گورکان کە پاش شکستپێهێنانی شیرشا سوری بەرەو ئێران هەڵاتبوو، لەلایەن شا تەحماسب پاڵپشتی کرا و تەنانەت بە هاوکاری ئەو قەندەهاریشی کۆنترۆڵکردەوە.[٥] لە ماوەی پێنج ساڵی حوکمڕانیدا، لە ساڵی ١٥٤٠ تا ١٥٤٥، شیر شا چاکسازی جۆراوجۆری سەربازی و وڵاتی جێبەجێ کرد و سیستماتیزەکردنی لە هیندستان ڕێکخستەوە.
شەڕ لەگەڵ هومایون
دەستکاریڕکابەریی نێوان هومایون و براکەی کامران میرزا بووە هۆی لاوازبوونی هومایون و زۆری نەخایاند شیر شا و بەهادور شا هێرشیان کردە سەر هومایون. سوپای هومایون و سوپای شیرشا لە ساڵی ١٥٣٩/٩٤٥ی زایینی لە "بەگزار" تێکهەڵچوون. هومایون بە سوپا لاوازەکەیەوە ترساوە و نەیویستووە بچێتە ناو شەڕەکەوە و پێی باشتر بوو لەگەڵ شیرشادا بچێتە ئاشتی و حکومەتی بیهار و بەنگال ڕادەست بکات کاتێک ئەفغانییەکان لەناکاو لە پشتەوە هێرشیان کردە سەر سوپای هومایون. . گۆرکانیەکان سەریان سوڕما و هەڵاتن. زۆرێک لە سەربازەکانی سوپای هیندستان یان هومایون لە ڕووباری گەنگز خنکاون، بەڵام هومایون توانی لە ژیاندا بمێنێتەوە و شێرشا بە پاڵەوانێکی ئەفغانی دادەنرێت.[٦]هومایون جارێکی تر خۆی بۆ شەڕ ئامادە کرد و لە ساڵی ١٥٤٠ی زایینی/٩٤٧ی زایینی لەگەڵ سوپای شیرشا لە قەنووج شەڕی کرد و جارێکی تر شکستی هێنا و بۆ ڕزگارکردنی ژیانی ناچار بوو تەختی پاشایەتی ڕادەستی نەیارە سەرکەوتووەکەی بکاتەوە. بەڵام بەهۆی ئەوەی کامەرانی برای پەناگەی لە خاکەکەی نەدا، هەڵات بۆ سند و پاشان سەفەری ئێرانی کرد و پەنای بۆ دەرباری شا تەحمەساب برد.[٧]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ داڕێژە:یادکرد وب
- ^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی
<ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەریسەروانینەدراوە - ^ «Coinage -- Mughal Coinage». web.archive.org. ٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٢. لە ڕەسەنەکە لە ٥ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ Chaurasia، Radhey Shyam (2002). History of Medieval India: From 1000 A.D. to 1707 A.D. (بە ئینگلیزی). Atlantic Publishers & Dist. ISBN 978-81-269-0123-4.
- ^ «Shēr Shah of Sūr | Indian emperor | Britannica». www.britannica.com (بە ئینگلیزی). لە ٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ Rajadhyaksha، Ashish (1999). Encyclopaedia of Indian cinema. Internet Archive. London : British Film Institute. ISBN 978-0-85170-669-6.
- ^ Rajadhyaksha، Ashish (1999). Encyclopaedia of Indian cinema. Internet Archive. London : British Film Institute. ISBN 978-0-85170-669-6.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە شیر شا سوری تێدایە. |