دەیەی ڕەشی جەزائیر

شەڕی ناوخۆیی جەزائیر یان دەیەی ڕەشی جەزائیر، ململانێیەکی چەکدارییە کە لە نێوان ڕژێمی جەزائیر و چەند لایەنێک کە بیرۆکەی دڵسۆزی بەرەی ڕزگاری ئیسلامی و ئیسلامی سیاسییان گرتەبەر، ململانێکان لە مانگی یەکی ساڵی ١٩٩٢ دوای ھەڵوەشاندنەوەی ئەنجامەکانی ساڵی ١٩٩١ی ھەڵبژاردنی پەرلەمانی لە جەزائیر، کە تیایدا بەرەی ڕزگاری ئیسلامی سەرکەوتنێکی دڵنیاکراوی بەدەستھێنا لە ھەڵبژاردنەکاندا و بەڵێنی دامەزراندنی دەوڵەتێکی ئیسلامی و جێبەجێکردنی شەریعەتی ئیسلامی لە ھەموو بوارەکاندا و ڕێگریکردن لە نەھێشتنی ژنان لە پۆست و دەسەڵاتی دادوەری و وەزارەتەکاندا. بەھۆی نەبوونی سەرپەرشتیکردنی ژنان بەسەر پیاوان و گرتنەبەری ڕێبازێکی ئیسلامی بۆ ئابووری و ڕەتکردنەوەی تێکەڵاوبوون لە دامەزراوەکان و سەرکۆنەکردنی گەندەڵی و داوای ئازادکردنی ئەو کەسانەی بەناھەق دەستبەسەرکراون، بەمەش دەنگی کەسانی ئایینی بەدەستھێنا، ئەمەش وایکرد سوپای جەزائیر دەستێوەردان بکات بۆ ھەڵوەشاندنەوەی ھەڵبژاردنی پەرلەمان لە وڵاتدا لە ترسی ئەوەی ئیسلامییەکان سەرکەوتن بەدەست بھێنن.

دەیەی ڕەشی جەزائیر
وڵات	جەزائیر
جێ	جەزائیر
کاتی ڕوودان	١١ی کانوونی دووەمی ١٩٩٢
ڕێکەوتی دەستپێکردن	١١ی کانوونی دووەمی ١٩٩٢
ڕێکەوتی کۆتاییھاتن	٨ی شوباتی ٢٠٠٢
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

لە ساڵی ١٩٩٩ سەرۆکێکی نوێ بۆ وڵات ھەڵبژێردرا، ژمارەیەکی زۆر لە چەکدارانیش دەستیان کرد بە کشانەوە و سوودمەندبوون لە یاسای نوێی لێبووردن، و گرووپەکان دەستیان کرد بە ھەڵوەشانەوە و تا ساڵی ٢٠٠٢ بەشێکیان نەمان و ئۆپەراسیۆنەکانی شەڕ وەستان، جگە لە گرووپێکی دابەشبوو بەناوی جەماعەتی سەلەفی بۆ دەعوە و شەڕ، کە دواتر لە تشرینی یەکەمی ٢٠٠٣ پەیوەندییان بە ئەلقاعیدەەوە کرد.

گرووپە ئۆپۆزسیۆنەکان

لە نێویاندا گرووپی ئیسلامی چەکدار، بزووتنەوەی ئیسلامی چەکدار، بەرەی ئیسلامی بۆ جیھادی چەکدار، سوپای ڕزگاری ئیسلامی کە باڵی چەکداری بەرەی ڕزگاری ئیسلامییە. ململانێکان لە مانگی یەکی ساڵی ١٩٩٢ دوای ھەڵوەشاندنەوەی ئەنجامی ھەڵبژاردنی یاسادانانی ساڵی ١٩٩١ لە جەزائیر دەستیپێکرد، کە تیایدا بەرەی ڕزگاری ئیسلامی سەرکەوتنێکی دیاریکراوی بەدەستھێنا، ئەمەش وای کرد سوپای جەزائیر دەستێوەردان بکات بۆ ھەڵوەشاندنەوەی ھەڵبژاردنی یاسادانان لەو وڵاتە لە ترسی ئەوەی ئیسلامییەکان دەیانبردەوە.

ھەرچەندە لە ساڵی ٢٠٠٢ەوە چڕی توندوتیژییەکان کەمبووەتەوە، بەڵام بەپێی وەزارەتی ناوخۆی جەزائیر، ھێشتا نزیکەی ھەزار کەس لەو کەسانە ھەن کە حکومەت بە "یاخیبووانی چەکدار" وەسفی دەکات و لە جەزائیردا چالاکن.

لە ئەیلوولی ٢٠٠٥دا زۆربەی جەزائیرییەکان پشتیوانییان لەو لێبووردنی بەشەکییەی حکوومەتی جەزائیر کرد کە بۆ سەدان چەکداری ئیسلامی دەریکردبوو لە چوارچێوەی ئەو لێبووردنانەی کە بە «پەیمانی ئاشتی و ئاشتەوایی نیشتمانی» ناسراوە بە ئامانجی کۆتاییھێنان بە دە ساڵ لە ململانێکان.

بەپێی یاسای ھاوسەنگی مەدەنی، کە لەلایەن سەرۆک عەبدولعەزیز بووتفلیقە پێشنیازکرابوو، ژمارەیەکی زۆر لەو کەسانەی دەستیان لە توندوتیژیدا ھەبووە، لێبووردنیان لێکرا، بەڵام نەیارانی میساقەکە وا دەزانن کە ئاشتەوایی بەبێ دادپەروەری ئەگەری نییە و داوا دەکەن دەوڵەت لێکۆڵینەوەیەک بۆ ھەزاران کەس بکاتەوە کە لە ساڵانی ڕابردوودا ون بوون و چارەنووسیان نازانرێت و ئەمەش بە مەلەفی ڕفێندراوەکان ناسراوە.