دەوڵەتی حەسەنوەیھییەکان
دەوڵەتی حەسەنوەیھییەکان یان حەسەنوویییەکان خانەدانێکی کوردی یارسان بوو کە لە ساڵانی ٩٦١ ھەتا ١٠١٥ لە ناوچەی دینەوەر (لە باکووری ڕۆژھەڵاتی کرماشان) دامەزرا و دەسەڵاتداریی ناوچەیەک لە ڕۆژاوای ئێران ھەتا باکووری مێزۆپۆتامیا بووە. دامەزرێنەری ئەم میرنشینە کەسێک بووە بە ناوی ئەوڵفەوارسی حەسەنوەیھ، کە لە ھۆزی کوردی بەرزیکانی بووە. ئەو بە پیرۆزمەندی بەرگریی شالان کوڕی موسافیر حاکیمی بوەیھیی ھەمەدان و ئیبن ئەلعەمید وەزیری بوەیھییەکانی بەجەر کرد و لە ساڵی ٩٧٠ لەگەڵ ئیبن ئەلعەمید ساچاو و بەھۆی ئەمە حەکوومەتە سەربەخۆیەکەی دەوامی ھێنا. حەسەنوەیھ لە ساڵی ٩٧٩ لە گوندی سەرمای لە نزیکی شاری ھەرسین لە باشووری بێستووندا کۆچی دوایی کرد.[١]
بە دوای مردنی حەسەنوەیھ لە سەری جێنشینیی ئەو لە نێوی کوڕەکانی بوو بە شەڕ و پێکدادان. دەستەژیکردنی موئەییەدۆددەوڵە بوو بە سەبەبی داشکانی فەخرەددەوڵە یەکێک لە کۆڕەکانی حەسەنوەیھ. بەدر کوڕی حەسەنوەیھ (ھەروەھا ناسراو بە ئەوڵنەجم و ناسرەددەوڵە) بوو بە ڕێبەری کوردەکانی بەرزیکانی و شازایەنشینیش بوو بە یەکێک لە ڤسالەکانی بوەیھییەکان. لە سەردەمی بەدر، حەسەنوەیھییەکان وڵاتەکانی دێکە وەکوو شاپوورخواست، دینەوەر، نەھاوەند، ئەسەیاوا، ورووگڕ، ئەھواز، ئیلام، حوڵوان و شارەزوور (کەرکووک)یشیان گرت.
لە دەوروبەری ساڵی ١٠٠٦ شەڕێک لە ناوینی حەسەنوەیھییەکان و تایفەی کوردی بەنی عەییاران بوو و لە ساڵی ١٠١٤ بەدر لە ئەم شەڕانە کوژرا. لە ئەنجام شازایەنشین لە ئەم شەڕەکان بە دەستی ئەوڵشەوک ڕێبەری بەنی عەییاران داگێڕدرا، بەڵام حکۆمەتی حەسەنوەیھییەکان ھەتا ھەڵمەتی ئیبراھیم ئینالی سەلجۆقی لە ساڵی ١٠٤٧ لە گوندی سەرمای بەردەوام بوو.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ Kennedy، Hugh (2015-12-14). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the Sixth to the Eleventh Century (بە ئینگلیزی). Routledge. ISBN 978-1-317-37639-2.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە دەوڵەتی حەسەنوەیھییەکان تێدایە. |