دەروازە:خەیاڵی زانستی/وتار
وتار ١
ئەڤەتار: ڕێگەی ئاو (بە ئینگلیزی: Avatar: The Way of Water) فیلمێکی خەیاڵی زانستیی ئەمریکییە، لە دەرھێنانی جەیمز کامێرۆنە لەساڵی ٢٠٢٢ نمایشکراوە. ئەم فیلمە درێژەی فیلمی ئەڤەتار ١ و بە بەشی دووەمی زنجیرەی فیلمی ئەڤەتار دادەنرێت. کامیرۆن و جۆن لانداو بەرھەمھێنەری فیلمەکەن و سیناریۆی فیلمەکە لەلایەن کامیرۆن و ڕیک یافا و ئاماندا سیلڤەر لەسەر بنەمای چیرۆکێک کە لەگەڵ جۆش فریدمان و شەین سالیرنۆ نووسراوە. کاستی فیلمەکە بریتین لە سام وۆرسینگتن، زۆی سالدانیا، ستیڤن لۆنگ، جوڵز دەیڤید مۆر، سی سی ئێچ پاوندەر، جیۆڤانی ڕیبیسی، دیلیپ ڕاو و مات جیراڵد ڕۆڵی خۆیان لە فیلمی یەکەمەوە دووبارە دەکەنەوە، سیگۆرنی ویڤەر لە ڕۆڵێکی جیاوازدا دەگەڕێتەوە. کەیت وینسلێت، کلیف کورتیس، ئیدی فالکۆ، جەیمین کلیمەنت و برێندان کاول ئەکتەری نوێی فیلمەکەن.
کامیرۆن لە ساڵی ٢٠٠٦ ڕایگەیاندبوو کە ئارەزووی دروستکردنی بەدواداچوونی فیلمی ئاڤاتاری ھەیە ئەگەر سەرکەوتوو بێت. دوای سەرکەوتنی گەورەی فیلمی یەکەم، لە ساڵی ٢٠١٠ دوو بەشی دیکەی لە فیلمەکە ڕاگەیاند، ئەو پلانی هەبوو کە لە ساڵی ٢٠١٤دا ڕێگای ئاوی بڵاوبکاتەوە. بەڵام ڕاگەیاندنی سێ بەشی نوێ، پێویستی بە پەرەپێدانی تەکنەلۆژیای نوێ تۆمارکردنی دیمەنی ژێر ئاو هەبوو کە پێشتر نەکرابوو، دەرەنجام ئەمەش بووە ھۆی دواکەوتنێکی زۆر لە پەرەپێدانی فیلمەکە، لە پێناو ئەوەی کە کاتێکی زیاتر بدرێت بە ستافەکە بۆ کارکردن لەسەر نووسینی سیناریۆ و پێش بەرھەمھێنان و کاریگەرییە بینراوەکان. وێنەگرتنی سەرەکی فیلمەکە لە ١٥ی ئابی ٢٠١٧ لە مانھاتن بیچ لە ویلایەتی کالیفۆرنیا دەستیپێکرد و وێنەگرتنی سەرەکیش ھاوکات لەگەڵ ئاڤاتاری ٣ لە ٢٥ی ئەیلولی ٢٠١٧ لە نیوزیلاند دەستیپێکرد. دوای سێ ساڵ لە وێنەگرتنی فیلم لە کۆتایی مانگی ئەیلولی ٢٠٢٠ کۆتایی ھات. ئەم فیلمە بە بودجەی ٣٥٠-٤٠٠ ملیۆن دۆلار دروستکراوە و یەکێکە لە گرانترین فیلمەکانی مێژوو.
فیلمی ئەڤەتار: ڕێگای ئاو لە ٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٢ لە نمایشێکی تایبەتدا بۆیەکەمینجار لە لەندەن نمایشکرا، لە ١٦ی کانوونی دووەمدا لە شاشەکانی سینەمای ئەمریکا نمایشکرا. بڵاوبوونەوەی فیلمەکە چەند جارێک دواکەوتووە، دوایین دواکەوتنی فیلمەکە لە ٢٣ی تەمموزی ٢٠٢٠ ڕوویدا. فیلمەکە داھاتی یەک ملیار و ٧٠٨ ملیۆن دۆلاری لە سەرانسەری جیھاندا بەدەستھێناوە و زۆرترین داھاتی ساڵی ٢٠٢٢ و حەوتەم فیلمە لە جیھاندا. بەگشتی لەلایەن ڕەخنەگرانەوە پێداچوونەوەی ئەرێنی وەرگرت، کە ستایشی کاریگەرییە بینراوەکانی و دەستکەوتە تەکنیکییەکانی دەکرد، بەڵام ھەندێک گێڕانەوەکەیان ڕەخنەیان لە درێژی ماوەی فیلمەکە و چیڕۆکەکەی گرت. سێ بەدواداچوونەکەی داھاتوو بە ڕێککەوت لە ساڵانی ٢٠٢٤، ٢٠٢٦ و ٢٠٢٨ بڵاودەکرێنەوە، ھەرچەندە بەرھەمھێنانی دوو فیلمی دووەم بەندە بە وەرگرتنی بازرگانیی ڕێگای ئاو. ئەڤەتار: ڕێگای ئاو لەلایەن دەستەی نیشتمانی پێداچوونەوەی فیلم و پەیمانگای فیلمی ئەمریکی وەک یەکێک لە باشترین فیلمەکانی ساڵی ٢٠٢٢ پاڵێوراو بوو. ئەم فیلمە پاڵێوراو بوو بۆ خەڵاتی باشترین فیلمی دراما و باشترین دەرھێنەر لە خەڵاتی گۆڵدن گڵۆب
وتار ٢
ژیان لە دەرەوەی زەوی (بە ئینگلیزی: Alien) پێکھاتوون لەو بوونەوەرانەی لە دەرەوەی گۆی زەوی لە ھەسارەکانی تر دەژین. ھەتاکو ئێستا ھەبوونی ژیانی تر لە دەرەوەی گۆی زەوی نەسەلمێندراوە، ھەرچەندە زاناکن چەند ھەسارەیەکییان دۆزیوەتەوە کە پێیان وایە ئەگەری ژیانی لەسەر ھەیە. پێشبینییەکان سەبارەت بە ئەگەری هەبوونی ژیانی ئەودیوی زەوی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی کۆن.
وتار ٣
مێژووی خەیاڵی زانستی (بە ئینگلیزی: History of Science fiction) ژانری زانستی خەیاڵی زۆر بەرفراوان و ھەمەچەشنە و تەنانەت بۆ شارەزا و ئارەزومەندانی ئەم ژانرەش ئاسان نییە پێناسەیەکی وردی بۆ بکرێت. ئەم نەبوونی یەکدەنگییە لە باسەکانی پەیوەست بە مێژووی ئەم ژانرەدا بە تایبەت لە دیاریکردنی سەرچاوەی وردی ئەو ژانرەدا دەبینرێت. دوو قوتابخانەی بیرکردنەوەی فراوان ھەیە، یەکێکیان ڕەگ و ڕیشەی ئەم ژانرە دەگەڕێنێتەوە بۆ بەرھەمە خەیاڵییە سەرەتایییەکانی وەک داستانی سۆمەری گیلگامێش (سەرەتاترین نوسخەی دەقی سۆمەری دەگەڕێتەوە بۆ نزیکەی ساڵانی ٢١٥٠–٢٠٠٠ پێش زایین). ڕژێمی دووەم باس لەوە دەکات کە چیرۆکی زانستی خەیاڵی لە نێوان سەدەی ١٧ و سەرەتای سەدەی نۆزدەھەمدا دەرکەوتووە و تەنھا دوای شۆڕشی زانستی و دۆزینەوە گرنگەکان لە بوارە زانستییە جیاوازەکاندا، لەوانە فەلەکناسی و فیزیا و بیرکاری.
وتار ٤
گۆڤاری فەنتازیا یان کۆواری فەنتازیا (بە ئینگلیزی: Fantasy Magazine) گۆڤارێکە کە بە پلەی یەکەم چیرۆکی خەیاڵی بڵاودەکاتەوە. بەگشتی گۆڤارەکانی منداڵان کە چیرۆکیان لەسەر کارەکتەرەکانی وەک بابا نوئێل ھەیە، لەم پۆلەدا نین. ھەروەھا گۆڤارە گەورەساڵانەکان سەبارەت بە فانتازیا ورووژێنەکان لەم بابەتەدا نین. زۆرێک لە گۆڤارەکانی فانتازیا، جگە لە چیرۆکە خەیاڵییەکان، تایبەتمەندی دیکەیان ھەیە وەک ھونەر، کارتۆن، پێداچوونەوە. ھەروەھا ھەندێک لە گۆڤارەکانی فانتازیا زانستی خەیاڵی و خەیاڵی ترسناک بڵاودەکەنەوە بۆیە ھەمیشە جیاوازییەکی ڕوون لە نێوان گۆڤاری فانتازیا و گۆڤاری زانستی خەیاڵیدا نییە.