خەلافەتی عەباسی لە قاھیرە

خەلافەتی عەبباسی لە قاھیرە دامەزرا لە دوای ھەرەس ھێنانی دەوڵەتى عەبباسى لە بەغدا لەسەر دەستی مەغۆل و کوژرانی خەلیفە موستەعسیم بیلای دوایین خەلیفەی عەباسیەکان لە بەغدا, و دوای ئەوەی مەغۆل تێک شکان لە شەڕی عەین جاوت، سوڵتانی مەملوکی زاھیر بێبرس ویستی بنکەی خەلافەت بگوێزێتەوە بۆ قاھیرە تا دەسەڵاتێکی ئایینی بەدەست بھێنێت بۆ مەمالیکەکان و بڕیارەکانی دەردەچێت ئیمزای خەلیفەی عەباسی لەسەر بێت، بەڵام ئەم خەلافەتە تەنھا ڕەمزی بوو و بەم شێوەیە مایەوە تا سوڵتان سەلیمی یەکەمی عوسمانی میسری خستە پاڵ دەوڵەتی عوسمانی دوای ئەوەی دەستی گرت بەسەر دوا سوڵتانی مەمالیکەکاندا و خەلیفە متوەکیلی سێیەمی دوایین خەلیفەی عەبباسی لە قاھیرە بردەوە لەگەڵ خۆیدا بۆ پایتەختی دەوڵەتی عوسمانی و بەمەش خەلافەتی عەبباسی کۆتایی پێھات و خەلافەت گواسترایەوە بۆ دەستی عوسمانیەکان.

نەژادیان

نەژادی عەباسییەکان ئەگەڕێتەوە بۆ عەباسی کوڕی عەبدول موتەڵیب (کوڕی مامی پێغەمبەری ئیسلام)، بە یارمەتی لایەنگرانی بانگەوازی عەلەوی (شیعە)، ئەبو عەباس سەفاح بەڕێگەیەکی توند دەستی گرت بەسەر ئەمەوییەکاندا, ھەروەک خۆی و ئەبو جەعفەری برای ڕێگەی زۆر توندیان گرتە بەر بۆ بەھێزکردنی دەسەڵاتی عەباسیەکان، لە ساڵی ٧٦٢ شاری بەغدایان بنیاتنا و دەوڵەتەکە گەیشتە لوتکەی ھێز و زانستەکان گەشەیان سەند تیایدا لە سەردەمی ھارون ڕەشید پاشان لە سەردەمی مەئمونی کوڕیدا, کە بەغدای کردە ناوەندێک بۆ زانست و زانیاری.

لە ساڵی ٨٠٠ز وە چەند ناوچەیەک سەربەخۆیی خۆیان ڕاگەیاند لە دەوڵەتى عەبباسى و بوو بە چەند میرنشین و مەمالیکێک کە بنەماڵەی جیاواز حوکمیان ئەکردن, لە دوای کوژرانی متوەکیل لە ساڵی ٨٦١ز ھێزی دەوڵەتەگە گەڕایەوە بۆ دواوە تا لە کۆتاییدا عەباسیەکان کەوتنە ژێر کۆنتڕۆڵی ئەو بنەماڵانەی شێوەیەکی سەربازیان ھەبوو، وەک بوەیھیەکان و سەلجوقیەکان و شاکانی خواڕزم، و دەسەڵاتی خەلیفەکان تەنھا ڕەمزی بوو لەگەڵ لایەنە ئاینیەکەیدا بە تەنھا, دوایین خەلیفەی عەباسیەکان لە بەغدا موستەعسیم بیلا بووە قوربانی ھێرشەکانی مەغۆل, دوای ئەوە بە شێوەیەکی ڕەمزی خەلافەتی عەبباسی لە قاھیرە دامەزرایەوە لە ساڵان ١٢٦٠ تا ١٥١٧ز لەژێر چاودێری مەمالیکەکان.

دامەزرادن

خەلافەتی عەباسی لە قاھیرە سوڵتان زاھیر بێبرس دایمەزراندەوە لە میسر وەک جێگرتنەوەیەک بۆ خەلافەتی عەبباسی کە لە بەغدا کۆتایی پێھات دوای ڕوخانی بەغدا لەسەر دەستی مەغۆل, دوای ئەوەی مەمالیکەکان لە شەری عەین جالوتدا ڕووبەڕوی مەغۆل بوونەوە و تێکیان شکاندن، بێبرس کە سیاسیەکی زیرەک بوو ئامانجی لە مانەوەی خەلافەت لە میسر ئەوەبوو کە دەسەڵاتێکی ئایینی بدات بە حوکمی مەمالیکەکان کە لە ساڵی ١٢٥٠ دامەزرا لەسەر پاشماوەی دەوڵەتی ئەیوبی و لەبەر ئەوەی بارودۆخەکە ناجێگیر بوو و پێویستی بەوە بوو شەرعیەتێک وەربگرێت.

ژمارەی خەلیفەکانی قاھیرە ١٧ بوون لە ٢٢ ماوەی حوکمدا و ناودارترینیان موستەعین بیلا بوو ، وخەلافەت بەردەوام بوو لە قاھیرە تا سوڵتان سەلیمی یەکەمی عوسمانی دەستی گرت بەسەر مەمالیکەکان لە ساڵی ١٥١٧ز ودوایین خەلیفەی عەبباسی متوەکیلی سێیەمی لەگەڵ خۆی بردەوە بۆ پایتەختی دەوڵەتی عوسمانی و بەمەش خەلافەتی عەباسی لە قاھیرە کۆتایی پێھات.

لیستی ناوی خەلیفە عەباسیەکان لە قاھیرە

#	فەرمانڕەوا	ماوەی دەسەڵاتی
١	موستەنسیر بیلا ئەبو قاسم ئەحمەد	١٢٦١–١٢٦٢
٢	حاکم بیئەمرلا ئەحمەد	١٢٦٢–١٣٠٢
٣	موستەکفی بیلا سولەیمان	١٣٠٢–١٣٤٠
٤	واسیق بیلا ئیبراھیم	١٣٤٠–١٣٤١
٥	حاکم بیئەمرلا ئەحمەد کوڕی موستەکفی	١٣٤١–١٣٥٢
٦	موعتەزید بیلا ئەبوبەکر	١٣٥٢–١٣٦٢
٧	متوەکیل عەلاڵا ئەبو عەبدوڵڵا محەمەد	١٣٦٢–١٣٧٧
٨	موستەعسیم بیلای دووەم	١٣٧٧–١٣٧٧
٩	متوەکیل عەلاڵا ئەبو عەبدوڵڵا محەمەد	١٣٧٧–١٣٨٣
١٠	واسیق بیلا عومەر	١٣٨٣–١٣٨٦
١١	موستەعسیم بیلا زەکەریا	١٣٨٦–١٣٨٩
١٢	متوەکیل عەلاڵا ئەبو عەبدوڵڵا محەمەد	١٣٨٩–١٤٠٦
١٣	موستەعین بیلا عەباس	١٤٠٦–١٤١٤
١٤	موعتەزید بیلا ئەبو فەتح داود	١٤١٤–١٤٤١
١٥	موستەکفی بیلا ئەبوڕەبیع سولەیمان	١٤٤١–١٤٥١
١٦	قائیم بیئەمرلا ئەبوبەقا حەمزە	١٤٥١–١٤٥٥
١٧	موستەنجید بیلا	١٤٥٥–١٤٧٩
١٨	متوەکیل عەلاڵا ئەبوعیزعەبدول عەزیز	١٤٧٩–١٤٩٧
١٩	موستەمسیک بیلا ئەبوسەبڕ یەعقوب	١٤٩٧–١٥٠٨
٢٠	متوەکیل عەلاڵا ئەبوعەبدوڵڵا محەمەد	١٥٠٨–١٥١٦
٢١	موستەمسیک بیلا یەعقوب	١٥١٦–١٥١٧
٢٢	متوەکیل عەلاڵای سێیەم	١٥١٧–١٥١٧

سەیری ئەم بابەتەش بکە

دەوڵەتى عەبباسى

سەرچاوەکان

• الفنون والهندسة الإسلامية (Islam: Kunst und Architektur) لـ"ماركوس هاتشتاين" (Markus Hattstein)
• عەبباسیەکان لە قاهیرە