حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست)
حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) (بە تورکی: Türkiye Komünist Partisi-Marksist-Leninist, TKP-ML) ناسراو بە تەکەپە-مەلە پارتێکی ماویستی سەربزێو لە تورکیایە کە دژ بە حکۆمەتی ئەو وڵاتە خەریکی شەڕی گەلە. ئەم پارتە لە ساڵی ١٩٧٢دا دامەزراوە و ئیبراھیم کایپاککایا دامەرێنەری بووە. دامەزرێنەرانی حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) ئەندامانی پێشووی پارتی شۆڕشگێڕی کرێکاران و وەرزێرانی تورکیا بوون کە بڕوایان بە خەباتی چەکدارانی بوو.
حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) تەکەپە-مەلە | |
---|---|
دامەزرێنەر | ئیبراھیم کایپاککایا |
سیکرێتێی گشتی | ١- ئیبراھیم کایپاککایا ٢- سلێمان جیھان ٣- کازیم چەلیک ٤- مەحمەت دەمیرداغ ٥- نەناسراو (ئێستاکە) |
دامەزراندن | ٢٤ی نیسانی ١٩٧٢ |
جیابووەتەوە لە | پارتی کرێکار و وەرزێرە شۆڕشگێڕەکانی تورکیا |
شوێنگەی سەرەکی | تورکیا، باکووری کوردستان |
ڕۆژنامە | کۆمۆنیست ڕزگاریی کرێکاران و وەرزێران |
باڵی سەربازی | ئەرتەشی ڕزگارکەری کرێکاران و وەرزێرانی تورکیا (تیککۆ) |
باڵی ژنان | ڕێکخراوەی ژنانی کۆمۆنیست |
باڵی لاوان | یەکێتیی لاوانی مارکسیست-لێنینیستی تورکیا |
ئایدۆلۆژیا | کۆمۆنیزم مارکسیزم-لێنینیزم-ماوئیزم |
شوێنی سیاسی | چەپگری ڕادیکال |
ئینتیمای نیشتمانی | بزۆتنەوەی شۆڕشی یەکگرتووی گەلان (جاران)[١][٢] |
ئینتیمای نێودەوڵەتی | کۆبوونەوەی ناونەتەوەییی پارتی و ڕێکخراوە مارکسیست-لێنینیستەکان (ھەواڵنامەی ناونەتەوەیی) لیوای ئازادیی ناونەتەوەیی |
ماڵپەر | |
tkpml.com | |
ئاڵای حیزب | |
حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) ئەندامی کۆبوونەوەی ناونەتەوەییی پارتی و ڕێکخراوە مارکسیست-لێنینیستەکان (ھەواڵنامەی ناونەتەوەیی)یە. حکۆمەتی تورکیا ئەم پارتیە لە پێڕستی ڕێکخراوە تێرۆریستییەکانی خۆی داناوە.
ڕێکخستن
دەستکاریتیککۆ TİKKO | |
---|---|
ئەرتەشی ڕزگارکەری کرێکاران و وەرزێرانی تورکیا بەشدار لە تۆندوتێژیی سیاسی لە تورکیا (٨٠-١٩٧٦)، سەربزێویی ماوئیستی لە تورکیا، شەڕی ناوخۆیی سووریا | |
ئایدۆلۆژیا | کۆمۆنیزم مارکسیزم-لێنینیزم-ماوئیزم |
سەرکردەکان | عەلی حەیدەر ییلدیز (سەرکردە) نووبار ئۆزانیان † |
ناوچەی ئۆپەراسیۆنەکان | تورکیا، ڕۆژاوای کوردستان |
بەشێکە لە | حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) |
ھاوپەیمانان | بزۆتنەوەی شۆڕشی یەکگرتووی گەلان |
دوژمنان | تورکیا سوپای ئازادی سووریا (پشتیوانیکراوی تورکیا) دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام |
جەنگەکان/شەڕەکان | سەربزێویی ماوئیستی لە تورکیا گەمارۆی کۆبانی شەڕی مەنبج ھێرشی ئەلھەول ٢٠١٥ ھێرشی شەددادێ ٢٠١٦ ھەڵمەتی ڕەققە ٢٠١٧-٢٠١٦ ھێرشی سەربازیی تورکیا بۆ سەر عەفرین |
باڵی چەکداری ئەم پارتیە ناوی ئەرتەشی ڕزگارکەری کرێکاران و وەرزێرانی تورکیا (بە تورکی: Türkiye İşci ve Köylü Kurtuluş Ordusu, TİKKO) یە.
ڕێکخراوەی لاوانی پارتیەکەیش یەکێتیی لاوانی مارکسیست-لێنینیستی تورکیا (بە تورکی: Türkiye Marksist Leninist Gençlik Birliği, TMLGB) یە.
مێژوو
دەستکاریبەدوای خۆتێوەردانی سەربازیی ساڵی ١٩٧١ لە تورکیا، حکۆمەتی تورکیا دەستیکرد بە سەرکوتکردنی بزووتنەوەی کۆمۆنیستی لە ئەو وڵاتەدا. کایپاککایا و چەند کەس لە ھاوکارانی دەستبەسەر کران. لە ساڵی ١٩٧١ کایپاککایا لە زیندانی ئامەد و لە ژێری ئەشکەنجەدا کوژراو و دەمودەزگای پارتیەکە لە کار کەوت.
حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) لە نێوان ساڵانی ١٩٧٣ تا ١٩٧٨ لەنوێ رێکخراو. یەکەمین کۆنگرەی تەکەپە-مەلە لە ساڵی ١٩٧٨ و دووھەمین کۆنگرەیش لە ساڵی ١٩٨١ بەستراو. بەدوای کۆنگرەی دووھەم پارتیەک بە ناوی پارتی بۆلشێڤیک (تورکیا و باکووری کوردستان) لقخواردنەوەی خۆی ڕایگەیاند.
ئەمە نە یەکەمین و نە دواھەمین لقخواردنەوە لەم پارتیە بوو. پارتی کۆمۆنیستی تورکیا/مارکسیست-لێنینیست - بزووتنەوە (تەکەپە/مەلە-بزووتنەوە) لە ساڵی ١٩٧٦ و لە دەورەی نوێسازی لەم پارتیە لقیخواردبوو. لقخواردنەوەکانی دیکە بەدوای کۆنگرەی دووھەم بریتین لە: پارتی کۆمۆنیستی تورکیا/مارکسیست-لێنینیست - پرۆلتاریای شۆڕشگێڕ (١٩٨٧)، پارتی کۆمۆنیستی تورکیا/مارکسیست-لێنینیست - ناوەندی پارتی ماویست (١٩٨٧)، و ھەروەھا پارتی کۆمۆنیستی ماویست (١٩٩٤).
لە ساڵی ٢٠٠٧دا، بەپێی فەرمانگەی ئۆپراسیۆنەکان و دژەتیرۆریسمی بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی ئاسایش، ناوی حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) لە پێڕستی ١٢ ڕێکخراوی تیرۆریست لە تورکیا زێدە کرا.[٣]
چالاکییەکان
دەستکاریحیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) لە ڕۆژی ١٧ی ئایاری ١٩٨٥ بەشی ھەواڵی ئێوارەی تلەڤیزیۆنی تورکیای لە کار خست و بە لەبریدانانی دەنگی ھەواڵەکە، پەیامێک بۆ ملیۆنان بینەرانی تلەڤیزیۆن بڵاو کرد.[٤]
لە ڕۆژی ٢٩ی حوزەیرانی ٢٠١٠، دوو گەریلای ئەرتەشی ڕزگارکەری کرێکاران و وەرزێرانی تورکیا (تیککۆ) لە چیاکانی دێرسم بە دەستی ھێزەکانی حکۆمەتی تورکیا کوژراون.
لە ڕۆژی ٢ی شوباتی ٢٠١١، پێنج گەریلای تیککۆ لە دێرسم لە ژێری ھەرەس ماون و کوژراون.[٥][٦]
لە ڕۆژی ٢٦ی تەممووزی ٢٠١٣ گەریلاکانی تیککۆ، باڵەخانەی سەرپەرشتیی کارخانەی ھیدرۆئێلیکتریکی کارەبایان لە پارێزگای دێرسم تەقاند.[٧]
لە ڕؤژی ١٤ی ئازاری ٢٠١٤، گەریلاکانی تیککۆ ھێرشیان برد بۆ وێستگەیەکی پۆلیس لە دێرسم. تەکەپە-مەلە ڕاگەیاند کە ھێرشەکە لە تۆڵەسەندنەوەی مردنی بەرکین ئەلڤان بووە.[٨][٩]
لە ساڵی ٢٠١٦، ڕێکخراوەکە کەسێک بە ناوی ئەرکان دۆغانی ڕفاند و کۆشت.[١٠]
شەڕ دژ بە داعش
دەستکاریحیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) لە ساڵی ٢٠١٤ گرووپێک لە شەروانانی خۆی ڕەوانەی ڕۆژاوای کوردستان کرد تا لە شەڕی دژ بە داعش لە کوردەکان و کەمینەکانی دیکە لە کۆبانی پاڵپشتی بکەن. لەو کاتە، گرووپەکە چالاکانە پەروەردە کراوە و لە کەمینەکان لە شەڕی دژ بە گرووپە توندڕۆەکان پشتیوانی کردووە.
لە ڕۆژی ٢٥ی ئازاری ٢٠١٦، بارەگای فەرماندەریی تەکەپە-مەلە لە سەریکانی بە مۆتۆرسیکلێتێکی بۆمبڕێژکراو تەقیندراو کە بوو بە ھۆکاری برینداربوونی ٢ کەس و زیانلێدان بە دوو بارەگا.[١١][١٢]
لە ڕؤژی ١٤ی ئابی ٢٠١٧، فەرماندەیەکی پارتیەکە بە ناوی نووبار ئۆزانیان لە شەڕی دژ بە داعش کوژراو. ئۆزانیان شەڕوانانی ئینتەرناسییۆنالیستی کورد، تورک، ئەرمەنی، عەرەب، فەلەستینی، یۆنانی، کەنەدایی، سەردینیایی، بەلجیکی و فەڕەنسی دژ بە داعش و گرووپە ئیسلامییەکانی دیکە پەروەردە دەکرد.
لە ساڵی ٢٠١٨، تیرۆریستەکانی داعش ھەوڵیان دا تا بە مینڕێژکردنی جادەکانی بارەگای فەرماندەریی حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست)، ئەندامانی پارتیەکە بکۆژن، بەڵام زیانێک بە کەسێک نەگەیشت.
بەپێی ھەواڵی چەند سەرچاوە، چەند فەرماندەری بەرجەستەی پارتیەکە لە شەڕی دژ بە داعش لە ساڵی ٢٠١٤ کوژراونەتەوە.
ئەندامەکانی
دەستکاریئەمانەش ببینە
دەستکاریسەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ئاژانسی ھەواڵی فرات: بزووتنەوەیەکی شۆڕشگێڕی گەلان لە پێناوی خەباتی ھاوبەش پێکھات (بە ئینگلیزی)، نووسراو لە ١٢ی ئازاری ٢٠١٦؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
- ^ ڕزگاریی کرێکاران و وەرزێران: ڕاگەیاندنامەی پارتی ئێمە حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) سەبارەت بە بۆچوونی پەسەندکراو لەبابەتی «بزۆتنەوەی شۆڕشی یەکگرتووی گەلان»، ڕووی قسە بە ڕێکخراوە و پارتیە برادەرانەی ناونەتەوەییە (بە ئینگلیزی)، نووسراو لە ١٦ی تشرینی دووەمی ٢٠١٧؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
- ^ پۆلیسی تورکیا: ڕێکخراوە تیرۆریستیانەیک کە چالاکیان بەردەوامە؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
- ^ جیھانێک بۆ سەرکەوتن، ١٩٨٥، تەکەپە-مەلە بەشی ھەواڵی ٨ی ئێوارەی بە ھەڵمەتی شەپۆلی ھەوایی لە کار خست.
- ^ بۆلتەنی میدیایی: ڕووی قسە بە میدیا و ھزری گشتییە: پێنج ئەندامی حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) لە دێرسم شەھید بوون، نووسراو لە نیسانی ٢٠١١؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
- ^ کاساما: تورکیا: پێنج شەڕوانی کۆمۆنیست لە ژێری ھەرەس ماون و کوژراون، نووسراو لە ٢٣ی نیسانی ٢٠١١؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
- ^ بیانێت: ڕێکخەری کارخانەی ھیدرۆئێلیکتریکی کارەبا بە بۆمبێک تەقیندراو (بە ئینگلیزی)، نووسراو لە ٢٣ی تەممووزی ٢٠١٣؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
- ^ بەستانووچە: تیککۆ بۆ بەرکین ئەلڤان تۆڵە دەسینێتەوە (بە تورکی)، نووسراو لە ١٧ی ئازاری ٢٠١٤؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
- ^ کایپاککایاھابەر: تەکەپە-مەلە و تیککۆ بۆ یەکێک لە گەریلاکانیان بە ناوی بەرکین ئەلڤان تۆڵە دەسیننەوە (بە تورکی)، نووسراو لە ١٧ی ئازاری ٢٠١٤؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
- ^ کارار: تیرۆریستەکانی تەکەپە-مەلە و تیککۆ ئەرکان دۆغان کەسەڕفێندراوەکەیان لە دێرسم کوشت (بە تورکی)، نووسراو لە ٢٢ی تەممووزی ٢٠١٦؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
- ^ سیگنال فایەر: دەوڵەتی ئیسلامی بە بۆمب ھێرشی کرد بە بارەگای فەرماندەریی تەکەپە-مەلە و تیککۆ لە سەریکانی (بە ئینگلیزی)، نووسراو لە ٢٨ی ئازاری ٢٠١٦؛ ٢٩ی ئابی ٢٠١٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
- ^ ھاوارنیوز: ھێرش بە بۆمب لەسەری تەکەپە-مەلە و تیککۆ (بە تورکی)، نووسراو لە ٢٦ی ئازاری ٢٠١٦؛ سەردان لە ١٦ی تەممووزی ٢٠١٩.
بەستەرە دەرەکییەکان
دەستکاریکۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە حیزبی کۆمۆنیستی تورکیا (مارکسیست-لێنینیست) تێدایە. |