بەرزایییەکانی جۆلان
بەرزایییەکانی جۆلان (بە عەرەبی: هضبة الجولان، بە عیبری: רמת הגולן) شوێنێکی شاخاوییە لە باشووری وڵاتی سووریا و باکووری ئیسرائیل؛ کە بە گوێرەی بەرپرسانی سووری لە لایەن ئیسڕائیلەوە داگیر کراوە.[١] بەرزاییەکی بازاڵتیکە لە گۆشەی باشووری ڕۆژاوای سووریا. لە باشوورەوە ھاوسنوورە لەگەڵ ڕووباری یەرمووک، لە ڕۆژاوا لەگەڵ دەریای جەلیل و دۆڵی حەولە، لە باکوورەوە لەگەڵ شاخەکانی لوبنان و جەبەل شێخ و وادی ڕەقاد لە ڕۆژھەڵاتەوە. سەرچاوە ئاوییە گرنگەکان لەخۆدەگرێت کە خۆراک دەدەن بە ڕووباری حەسبانی و ڕووباری ئوردن. دوو لەسەر سێی ناوچەکە لەلایەن ئیسرائیلەوە داگیرکرا دوای جەنگی شەش ڕۆژەی ساڵی ١٩٦٧ و دواتر بە شێوەیەکی فیعلی لە ساڵی ١٩٨١دا لکێندرا – کارێک کە لەلایەن کۆمەڵگەی نێونەتەوەیییەوە دانپێدانەنراوە، کە بە خاکێکی داگیرکراوی سووری دەزانێت لەلایەن ئیسرائیل. لە ساڵی ٢٠٢٤ ئیسرائیل یەک لەسەر سێی ئەو ناوچەیەی کە مابووەوە داگیریکرد.
| بەرزایییەکانی جۆلان | |
|---|---|
| بە عەرەبی: هضبة الجولان | |
 | |
| ناو بە زمانی فەرمی | هضبة الجولان، רמת הגולן |
| وڵات | ئیسرائیل، سووریا، Israel and The Occupied Territories |
| دابەشکاریی کارگێڕی | Golan Regional Council |
| ناوچەی جوگرافی | شام، Jordan Valley، Q123784442 |
| Territory claimed by | ئیسرائیل، سووریا |
| پۆتانی شوێن | ٣٣°٠′٠″N ٣٥°٤٥′٠″E |
| بەرزترین خاڵ | کێوی ھێرمۆن |
| بەرزی لە ئاستی دەریا | ١٬٢٢٦ مەتر |
| ڕووداوە بەرچاوەکان | Siege of Gamala |
| ڕووبەر | ١٬٨٠٠ کیلۆمەتر چوارگۆشە |
| وێبگە | https://www.golan.org.il/ramathagolan/ |
 | |
سەرەتاییترین بەڵگەکانی نیشتەجێبوونی مرۆڤ لەسەر جۆلان دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی بەردی کۆنی سەرەوە. شوێنی گێشووری ئینجیلی بووە، دواتر خرایە پاڵ ئارام-دیمەشقەوە، پێش ئەوەی لەلایەن چەندین زلھێزی بیانی و ناوخۆییەوە حوکمڕانی بکرێت، لەوانە ئاشوورییەکان، بابلییەکان، فارسەکان، ئیتورییەکان، هاسمۆنییەکان، ڕۆمانییەکان، غەسانییەکان، چەندین خەلافەت و سوڵتانییەتی مەملوکەکان. لە سەدەی ١٦ تا ڕووخانی لەلایەن ئیمپراتۆریەتیی عوسمانییەوە حوکمڕانی دەکرا، دواتر بووە بەشێک لە ژێرفەرمانی فەڕەنسا لە سووریا و ویلایەتی دیمەشق لە ساڵی ١٩٢٣. کاتێک ژێرفەرمانی لە ساڵی ١٩٤٦ کۆتایی ھات، بووە بەشێک لە کۆماری عەرەبی سووریای تازە سەربەخۆ، کە درێژی جۆلان نزیکەی ١٨٠٠ کم٢ (٦٩٠ میل چوارگۆشە)یە.[٢][٣][٤][٥][٦][٧][٨][٩][١٠][١١][١٢]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «وەشانی ئەرشیڤکراو». لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی شوباتی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١١ ھێنراوە. ٢٤ی شوباتی ٢٠١٢ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
- ^ https://www.aljazeera.com/news/2024/12/16/is-israels-trying-to-entrench-its-occupation-of-the-golan-heights
- ^ https://www.jstor.org/stable/27926133
- ^ Michael Avi-Yonah (1979). The Holy Land – from the Persian to the Arab Conquests (536 B.C. to A.D. 640) A Historical Geography, Grand Rapids, Michigan, p. 170 ISBN 978-0-8010-0010-2
- ^ HaReuveni, Immanuel (1999). Lexicon of the Land of Israel (in Hebrew). Miskal – Yedioth Ahronoth Books and Chemed Books. pp. 662–663 ISBN 978-965-448-413-8.
- ^ Vitto, Fanny, Ancient Synagogue at Rehov, Israel Antiquities Authority, Jerusalem 1974
- ^ Gevirtz, Gila (2008). Jewish History: The Big Picture. Behrman House, Inc. p. 25. ISBN 978-0-87441-838-5.
- ^ Avraham Negev; Shimon Gibson (2005). Archaeological Encyclopedia of the Holy Land (Paperback ed.). Continuum. p. 249. ISBN 978-0-8264-8571-7.
- ^ Syon, Danny (2015). "Chapter 1 Introduction: A History of Gamla". Gamla III: the Shmarya Gutmann excavations 1976-1989, finds and studies: part 1. Israel Antiquities Authority. doi:10.2307/j.ctt1fzhd4c.5. p. 4 "Scholarly consensus holds that the Golan became populated by Jews following the conquests of Jannaeus in c. 80 BCE and as a direct result of these conquests."
- ^ Butcher, Kevin (2003). Roman Syria and the Near East. Getty Publications. ISBN 978-0-89236-715-3.
- ^ Michael J. Cohen (1989). The Origins and Evolution of the Arab-Zionist Conflict. University of California Press. p. 21. ISBN 978-0-520-90914-4.
- ^ https://books.google.com/books?id=hEqF9pok6qIC&q=%22state+of+damascus%22+french+mandate&pg=PP1
