بەربەرییەکان و ئیسلام
بەربەرەکان (یان ئەمازیغییەکان) گرووپێکی ڕەسەنی ناوچەی مەغریبن لە باکووری ئەفریقا. دوای داگیرکردنی موسڵمانان لە مەغریب، زۆربەی هۆزەکانی بەربەر بوون بە موسڵمان. لە ئێستادا نزیکەی یەک لەسەر شەشی دانیشتوانی مەغریب بە زمانی بەربەرەکان قسە دەکەن (زۆربەیان لە جەزائیر و مەغریبن)، بەڵام زۆربەیان جۆرێک لە زمانی عەرەبیش قسە دەکەن.[١] بەربەرەکان یەکەمین خەڵکی ناعەرەبن کە دەوڵەتی ئیسلامییان دامەزراندووە.[٢][٣]
| بەربەرییەکان و ئیسلام | |
|---|---|
| لقی | history of North Africa |
| بەشێکە لە | history of Algeria، history of Morocco، history of Tunisia |
کورتە
دەستکاریناوچەی باکووری ئەفریقا چەندین ئایینی پەیڕەو دەکرد لەوانە جۆرە جیاوازەکانی ڕێوڕەسمی بتپەرستان و ئایینی جوولەکە و ئایینی مەسیحی؛ یەکەم هێزی ئیسلام ڕووبەڕووی دژایەتییەکی توند بووەوە لەلایەن دەوڵەتە شارە جیاوازەکانەوە کە لە ئەنجامی ڕۆیشتنی بیزەنتینەکانەوە هاتنە دەسەڵاتیان بۆ ڕەخسا. لاوازترینیان لە بەشەکانی باشوور و باشووریی ڕۆژئاوای خاکی بەربەرەکان، بەربەرییەکان یەکەم کەس بوون کە کەوتنە دەست سەربازە ئیسلامییەکانی ژێر دەستەی خەلیفەی میسر. ئەمە یەکەم هەوڵە لە کۆتایی سەدەی حەوتەم (٦٦٠ ز) شکستی یەکلاکەرەوەی سەربازانی ئیسلامی لێکەوتەوە.[٤] شاژنی بەربەر دیحیا (یان کاهینا) سەرکردایەتی بەرخۆدانی گەلەکەی کرد بۆ داگیرکردنی موسڵمانانی مەغریب.[٥] بۆ ماوەی پێنج ساڵ حوکمڕانی دەوڵەتێکی ئازادی بەربەری کرد لە چیای ئاورێسەوە تا داگیرکارییەکانی گادامێس (٦٩٥-٧٠٠ی زایینی) بەڵام دواجار لە شەڕدا لە نزیک بیرێک کوژرا کە تا ئێستاش ناوی ئەوی لەسەرە (بیر ئەل کاهینا) لە ئاورێس.[٦][٧]
ئەمانەش ببینە
دەستکاریسەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «Maghrib | region, North Africa». Encyclopedia Britannica (بە ئینگلیزی).
- ^ «The Berbers of Morocco – Origin, Lifestyle, Cultures and Traditions». www.findtripinfo.com. لە ڕەسەنەکە لە ٢٧ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ Wester-Ebbinghaus، Reed. «Berbers». World History Encyclopedia (بە ئینگلیزی). لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ Budjaj، Aymane (2021-07-13). «Ethnozoology among the Berbers: pre-Islamic practices survive in the Rif (northwestern Africa)». Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine. 17 (1): 43. doi:10.1186/s13002-021-00466-9. ISSN 1746-4269. PMC 8278736. PMID 34256776.
{{cite journal}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: PMC format (بەستەر) ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: unflagged free DOI (بەستەر) - ^ Fromherz، Allen (2018-03-28)، «The Making of the Maghrib: 600–1060 CE»، Oxford Research Encyclopedia of African History (بە ئینگلیزی)، doi:10.1093/acrefore/9780190277734.001.0001/acrefore-9780190277734-e-321?print، ISBN 978-0-19-027773-4، لە 2023-12-31 ھێنراوە
- ^ «North Africa - Arab Conquest, Colonization, Decolonization | Britannica». www.britannica.com (بە ئینگلیزی). لە ٣١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ Charles André Julien (1970). Histoire de L'Afrique du Nord. Praeger. p. 13. ISBN 9780710066145.
