ئێرلەندییەکان
ئێرلەندییەکان (ئێرلەندی: Muintir na hÉireann یان Na hÉireannaigh) نەتەوەیەکی سێلتیکن،[١][٢] و گرووپێکی نەتەوەیی کە لە دوورگەی ئێرلەندا نیشتەجێن، ڕەچەڵەک و ناسنامە و کولتوورێکی ھاوبەشی ئێرلەندییان ھەیە. ئێرلەندا نزیکەی ١٢٥٠٠ ساڵە بەپێی لێکۆڵینەوە شوێنەوارییەکان نیشتەجێیە و بۆ زۆربەی مێژووی تۆمارکراوی ئێرلەندا، ئێرلەندییەکان بە پلەی یەکەم گەیلیک بوون. ئینگلیز-نۆرمانەکان لە سەدەی دوازدەھەمدا بەشێک لە ئێرلەندایان داگیرکرد، لەکاتێکدا کۆنترۆڵی ئینگلتەرا لە سەدەی ١٦ و ١٧ و داگیرکردنی ئێرلەندا ژمارەیەکی زۆر لە ئینگلیز و سکۆتلەندییەکانی ھێنایە بەشێک لە دوورگەکە، بەتایبەتی لە باکوور. ئەمڕۆ ئێرلەندا لە کۆماری ئێرلەندا (وڵاتێکی سەربەخۆ) و ئێرلەندای باکووری بچووکتر (بەشێک لە شانشینی یەکگرتوو) پێکدێت. خەڵکی ئێرلەندای باکوور خاوەنی ناسنامەی نەتەوەیی جۆراوجۆرن کە بریتین لە شانشینی یەکگرتوو، ئێرلەندی، ئیرلەندی باکوور، یان تێکەڵەیەک لەم ناسنامانە.
ئێرلەندییەکان داب و نەریت و زمان و مۆسیقا و سەما و وەرزش و چێشتخانە و ئەفسانەی خۆیان ھەیە. ھەرچەندە زمانی ئێرلەندی لە ڕابردوودا زمانی سەرەکی ئەوان بووە، بەڵام زۆربەی ئێرلەندییەکان بە زمانی ئینگلیزی وەک زمانی دایکی قسە دەکەن. لە ڕووی مێژوویییەوە، نەتەوەی ئێرلەندی لە گرووپ یان خێڵ پێکھاتبوو، ئێرلەندییەکان ئایینی خۆیان ھەبوو، بڕگەی یاسایی خۆیان، ئەلفوبێ و شێوازی جل و بەرگیان. زۆربەی ئێرلەندییەکان ئایینی مەسیحی وەک ئایینێکی ڕۆمانی کاسۆلیکی لە باوەش دەگرن، لەگەڵ کەمینەیەکی پرۆتستانت (پرێسبیتێری، میتۆدیست و ئەنگلیکان).[٣]
بە درێژایی مێژوو زۆر کەسی بەرچاوی بە ڕەچەڵەک ئێرلەندی ھەبوون. دوای گۆڕینی ئێرلەندا بۆ ئایینی مەسیحی، میسیۆنێر و زانایانی ئێرلەندی کاریگەرییەکی زۆریان بەسەر ئەورووپای ڕۆژاوادا ھەبوو، ئێرلەندییەکان وەک نەتەوەیەکی «پیرۆز و زانا» سەریان ھەڵدا. کۆلۆمبانۆس بە یەکێک لە دیارترین ڕەبەن و میسیۆنەرە ئێرلەندییەکانی سەدەی شەشەم و یەکێک لە «باوکەکانی ئەووروپا» دادەنرێت،[٤] و لە دوای ئەویش دوو قەشە بە ناوەکانی سیلیان و ڤێرجیلیۆسی سالزبۆرگ دێن. زانا ڕۆبەرت بۆیل بە «باوکی کیمیا» دادەنرێت، ڕۆبەرت مالێت بە یەکێک لە «باوکەکانی بوومەلەرزەزانی» دادەنرێت. نووسەرانی بەناوبانگی ئێرلەندی بریتین لە ئۆسکار وایڵد، ویلیام باتلەر ییتس، ساموێل بێکێت، جۆرج بێرنارد شاو، برام ستۆکەر، جەیمس جۆیس، سی ئێس لویس.
ژمارەیان دەستکاری
ڕێژە: ٨٠ ملیۆن
ویلایەتە یەکگرتووەکان سەرووی ٤٠ ملیۆن
شانشینی یەکگرتوو ١٤ ملیۆن
ئوسترالیا ٧ ملیۆن
کەنەدا سەرووی ٤ ملیۆن و ٥٠٠ ھەزار
ئەرژەنتین یەک ملیۆن
سەرچاوەکان دەستکاری
- ^ One Europe, Many Nations: A Historical Dictionary of European National Groups. Greenwood Publishing Group. 2000. p. 179. ISBN 0-313-30984-1. Archived from the original on 2020-05-15.
The Cornish are related to the other Celtic peoples of Europe, the Bretons,* Irish,* Scots,* Manx,* Welsh,* and the Galicians* of northwestern Spain
"نسخة مؤرشفة". Retrieved 3 مارس 2019.{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help) - ^ One Europe, Many Nations: A Historical Dictionary of European National Groups. Greenwood Publishing Group. 2000. p. 766. ISBN 0-313-30984-1. Archived from the original on 2020-05-15.
Celts, 257, 278, 523, 533, 555, 643; Bretons, 129-33; Cornish, 178-81; Gali- cians, 277-80; Irish, 330-37; Manx, 452-55; Scots, 607-12; Welsh
"نسخة مؤرشفة". Retrieved 3 مارس 2019.{{cite web}}: Check date values in:|access-date=(help) - ^ "2011 Census Sample Form" (PDF). Central Statistics Office. Retrieved 15 October 2017.; "Census 2016 Sample Form" (PDF). Central Statistics Office. Retrieved 15 October 2017.
- ^ "Pope Calls Irish Monk a Father of Europe". Zenit News Agency. 2007-07-11. Retrieved 2007-07-15. ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٠٨ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئێرلەندییەکان تێدایە. |