ئیمپڕاتۆریەتی ئیسپانی

ئیمپراتۆریەتی ئیسپانی
ئیمپراتۆریەتی ئیسپانی
بە ئیسپانی: Imperio español
بەشێکە لە	یەکگرتویی ئێبیریا
دامەزران	١٢ی تشرینی یەکەمی ١٤٩٢
ناو بە زمانی فەرمی	Monarquía universal española(Monarquía hispánica /Monarquía de España /Monarquía española)
ئایین	Latin Church
بەشداربووە لە	Eighty Years' War
دامەزرێنەر	Catholic Monarchs
زمانی فەرمی	ئیسپانی
سروودی نیشتمانی	Marcha Real
کیشوەر	ئەمەریکاکان، ئاسیا، ئەورووپا، ئەفریقا، ئۆقیانووسیا
وڵات	ئیسپانیا
پایتەخت	Madrid city، Toledo city، Valladolid city
شێوەی بنەڕەتیی حکوومەت	polysynodal monarchy، personal union، absolute monarchy
دانیشتووان	٦٠٬٠٠٠٬٠٠٠
دراو	Spanish real، peseta، Spanish dollar
گۆڕدراوە لەلایەن	ئیسپانیا
جێگەی دەگرێتەوە	تاجی ئەراگۆن، Crown of Castile
زمانەکان	ئیسپانی
ڕووداوە بەرچاوەکان	dynastic union of Aragon and Castile
کۆتاییھاتن	٢ی حوزەیرانی ١٨٩٩
ڕووبەر	٢٠٬٠٠٠٬٠٠٠ کیلۆمەتر چوارگۆشە
ئایینی فەرمی	Latin Church، کاسۆلیکی
Patron saint	Immaculate Conception of Mary
Gregorian calendar start date	١٥ی تشرینی یەکەمی ١٥٨٢
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانیا (بە ئیسپانی: imperio dè españa) ھەندێکجار بە پاشایەتی ئیسپانی یان پاشایەتی کاسۆلیکی ناودەبرێت،^[١]^[٢]^[٣] ئیمپراتۆریەتێکی داگیرکاری ئیسپانی بوو، لە نێوان ساڵانی ١٤٩٢ز تا ١٩٧٦ز فەرمانڕەوایەتی کردووە؛ کە لە ١٧ی نیسانی ١٤٩٢ لەسەر دەستی ئیزابێلای یەکەم و فێردیناندی پێنجەم دامەزرا.^[٤]^[٥] بە ھاوبەشی لەگەڵ ئیمپراتۆریەتیی پورتوگالی، یەکەم ئیمپراتۆریەت بوون کە سەردەمی دۆزینەوە جوگرافییەکانی لە ئەورووپا دەستپێکرد،^[٦] بەشێکی بەرفراوانی ئەمریکاکان و ئەفریقا و دوورگە جیاوازەکانی ئاسیا و ئۆقیانووسەکانی کۆنترۆڵکرد، لەگەڵ ئەو خاکانە سەر بە ئەورووپا بوون.^[٧] یەکێک بوو لە بەھێزترین ئیمپراتۆریەتەکانی سەرەتای سەردەمی نوێ، بە «ئەو ئیمپراتۆریەتەی کە خۆر ھەرگیز لەسەری ئاوا نابێت» ناسرا بوو.^[٨] لە ساڵی ١٨١٠ خاکی ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانیا لە لووتکەی دەسەڵاتیدا گەیشتە زیاتر لە ١٣ ملیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشە (٥ ملیۆن میل چوارگۆشە)، ئەمەش وای کرد کە ببێتە یەکێک لە گەورەترین ئیمپراتۆریەتەکانی مێژوو.^[٩]

پێرستی پاشاکانی ئیمپڕاتۆریەتی ئیسپانیا دەستکاری

ناو	ماوەی دەسەڵات	مردن
ئیزابێلای یەکەم	١٤٧٤ ١٥٠٤	٢٦ی تشرینی دووەمی ١٥٠٤
چارلسی یەکەم	١٥١٩ ١٥٥٦	٢١ی ئەیلوولی ١٥٥٨
فلیپی دووەم	١٥٥٦ ١٥٩٨	١٣ی ئەیلوولی ١٥٩٨
فلیپی سێیەم	١٥٩٨ ١٦٢١	٣١ی مارسی ١٦٢١
فلیپی چوارەم	١٦٢١ ١٦٦٥	١٧ی ئەیلوولی ١٦٦٥
چاڕڵسی دووەم	١٦٦٥ ١٧٠٠	١ی تشرینی دووەمی ١٧٠٠
چاڕڵسی سێیەم	١٧٠٠ ١٧١٥	١٤ی کانوونی دووەمی ١٧٨٨
فلیپی پێنجەم(١)	١٧٠٠ ١٧٢٤	٩ی تەممووزی ١٧٤٦
لویسی یەکەم	١٤ی کانوونی دووەمی ١٧٢٤ ١٥ی ئابی ١٧٢٤	١٥ی ئابی ١٧٢٤
فلیپی پێنجەم(٢)	١٧٢٤ ١٧٤٦	٩ی تەممووزی ١٧٤٦

سەرچاوەکان دەستکاری

^ Fernández Álvarez, Manuel (1979). España y los españoles en los tiempos modernos (بە ئیسپانی). University of Salamanca. p. 128.
^ Schneider, Reinhold, 'El Rey de Dios', Belacqva (2002)
^ Hugh Thomas, 'World Without End: The Global Empire of Philip II', Penguin; first edition (2015)
^ Wright, Edmund, ed. (2015). A Dictionary of World History (2nd ed.). Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780192807007.001.0001. ISBN 978-0-19-172692-7.
^ Echávez-Solano, Nelsy; Dworkin y Méndez, Kenya C., eds. (2007). Spanish and Empire. Nashville, Tenn.: Vanderbilt University Press. pp. xi–xvi. doi:10.2307/j.ctv16755vb.3. ISBN 978-0-8265-1566-7.
^ Beaule, Christine; Douglass, John G., eds. (2020). The Global Spanish Empire: Five Hundred Years of Place Making and Pluralism. Amerind Studies in Anthropology. Tucson: University of Arizona Press. pp. 3–15. doi:10.2307/j.ctv105bb41. ISBN 978-0-8165-4571-1. JSTOR j.ctv105bb41. Archived from the original on 30 August 2021. Retrieved 6 August 2021 – via Open Research Library.
^ Gibson.
^ Márquez, Carlos E. (2016). "Plus Ultra and the Empire Upon Which the Sun Never Set". In Tarver, H. Micheal; Slape, Emily (eds.). The Spanish Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. p. 161. ISBN 978-1-61069-422-3. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 19 September 2022.
^ Taagepera, Rein (September 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia" (PDF). International Studies Quarterly. 41 (3): 492–502. doi:10.1111/0020-8833.00053. JSTOR 2600793. Archived (PDF) from the original on 2020-07-07. Retrieved 2020-07-07.

ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[1] Fernández Álvarez, Manuel (1979). España y los españoles en los tiempos modernos (بە ئیسپانی). University of Salamanca. p. 128.

[2] Schneider, Reinhold, 'El Rey de Dios', Belacqva (2002)

[3] Hugh Thomas, 'World Without End: The Global Empire of Philip II', Penguin; first edition (2015)

[4] Wright, Edmund, ed. (2015). A Dictionary of World History (2nd ed.). Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780192807007.001.0001. ISBN 978-0-19-172692-7.

[echavez-solano-5] Echávez-Solano, Nelsy; Dworkin y Méndez, Kenya C., eds. (2007). Spanish and Empire. Nashville, Tenn.: Vanderbilt University Press. pp. xi–xvi. doi:10.2307/j.ctv16755vb.3. ISBN 978-0-8265-1566-7.

[beaule_douglass-6] Beaule, Christine; Douglass, John G., eds. (2020). The Global Spanish Empire: Five Hundred Years of Place Making and Pluralism. Amerind Studies in Anthropology. Tucson: University of Arizona Press. pp. 3–15. doi:10.2307/j.ctv105bb41. ISBN 978-0-8165-4571-1. JSTOR j.ctv105bb41. Archived from the original on 30 August 2021. Retrieved 6 August 2021 – via Open Research Library.

[FOOTNOTEGibson-7] Gibson.

[Márquez2016-8] Márquez, Carlos E. (2016). "Plus Ultra and the Empire Upon Which the Sun Never Set". In Tarver, H. Micheal; Slape, Emily (eds.). The Spanish Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. p. 161. ISBN 978-1-61069-422-3. Archived from the original on 14 January 2023. Retrieved 19 September 2022.

[Taagepera1997-9] Taagepera, Rein (September 1997). "Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia" (PDF). International Studies Quarterly. 41 (3): 492–502. doi:10.1111/0020-8833.00053. JSTOR 2600793. Archived (PDF) from the original on 2020-07-07. Retrieved 2020-07-07.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]