ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانی

ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانی
ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانی
بە ئیسپانی: Imperio español
بەشێکە لە	یەکگرتویی ئێبیریا
دامەزران	١٢ی تشرینی یەکەمی ١٤٩٢
ناو بە زمانی فەرمی	Monarquía universal española(Monarquía hispánica /Monarquía de España /Monarquía española)
ئایین	Latin Church
بەشداربووە لە	Eighty Years' War
دامەزرێنەر	Catholic Monarchs
زمانی فەرمی	زمانی ئیسپانی
سروودی نیشتمانی	Marcha Real
کیشوەر	ئەمریکاکان، ئاسیا، ئەورووپا، ئەفریقا، ئۆقیانووسیا
وڵات	ئیسپانیا
پایتەخت	Madrid city، Toledo city، Valladolid city
پۆتانی شوێن	٤٠°٢٥′٠″N ٣°٤١′٠″W
شێوەی بنەڕەتیی حکوومەت	polysynodal monarchy، personal union، absolute monarchy
Diplomatic relation	Mosquitia
دانیشتووان	٦٠٬٠٠٠٬٠٠٠
دراو	Spanish real، پێزێتای ئیسپانی، Spanish dollar
گۆڕدراوە لەلایەن	ئیسپانیا
جێگەی دەگرێتەوە	تاجی ئەراگۆن، Crown of Castile
زمانەکان	زمانی ئیسپانی
ڕووداوە بەرچاوەکان	dynastic union of Aragon and Castile
کۆتاییھاتن	٢ی حوزەیرانی ١٨٩٩
ڕووبەر	٢٠٬٠٠٠٬٠٠٠ کیلۆمەتر چوارگۆشە
ئایینی فەرمی	Latin Church، کاسۆلیکی
Patron saint	Immaculate Conception of Mary
Gregorian calendar start date	١٥ی تشرینی یەکەمی ١٥٨٢
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانیا (بە ئیسپانی: imperio dè españa) ھەندێکجار بە پاشایەتیی ئیسپانی یان پاشایەتیی کاسۆلیکی ناودەبرێت،^[١]^[٢]^[٣] ئیمپراتۆریەتێکی داگیرکاری ئیسپانی بوو، لە نێوان ساڵانی ١٤٩٢ز تا ١٩٧٦ز فەرمانڕەوایەتی کردووە؛ کە لە ١٧ی نیسانی ١٤٩٢ لەسەر دەستی ئیزابێلای یەکەم و فێردیناندی پێنجەم دامەزرا.^[٤]^[٥] بە ھاوبەشی لەگەڵ ئیمپراتۆریەتیی پورتوگالی، یەکەم ئیمپراتۆریەت بوون کە سەردەمی دۆزینەوە جوگرافییەکانی لە ئەورووپا دەستپێکرد،^[٦] بەشێکی بەرفراوانی ئەمریکاکان و ئەفریقا و دوورگە جیاوازەکانی ئاسیا و ئۆقیانووسەکانی کۆنترۆڵکرد، لەگەڵ ئەو خاکانە سەر بە ئەورووپا بوون.^[٧] یەکێک بوو لە بەھێزترین ئیمپراتۆریەتەکانی سەرەتای سەردەمی نوێ، بە «ئەو ئیمپراتۆریەتەی کە خۆر ھەرگیز لەسەری ئاوا نابێت» ناسرا بوو.^[٨] لە ساڵی ١٨١٠ خاکی ئیمپراتۆریەتیی ئیسپانیا لە لووتکەی دەسەڵاتیدا گەیشتە زیاتر لە ١٣ ملیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشە (٥ ملیۆن میل چوارگۆشە)، ئەمەش وای کرد کە ببێتە یەکێک لە گەورەترین ئیمپراتۆریەتەکانی مێژوو.^[٩]

پێڕستی پاشاکان

ناو	ماوەی دەسەڵات	وێنە
ئیزابێلای یەکەم	١٤٧٤ ١٥٠٤
چارلسی یەکەم	١٥١٩ ١٥٥٦
فلیپی دووەم	١٥٥٦ ١٥٩٨
فلیپی سێیەم	١٥٩٨ ١٦٢١
فلیپی چوارەم	١٦٢١ ١٦٦٥
چاڕڵسی دووەم	١٦٦٥ ١٧٠٠
چاڕڵسی سێیەم	١٧٠٠ ١٧١٥
فلیپی پێنجەم(١)	١٧٠٠ ١٧٢٤
لویسی یەکەم	١٤ی کانوونی دووەمی ١٧٢٤ ١٥ی ئابی ١٧٢٤
فلیپی پێنجەم(٢)	١٧٢٤ ١٧٤٦
فێردیناندی شەشەم	١٧٤٦ ١٧٥٩
چاڕڵزی سێیەم	١٠ی ئابی ١٧٥٩ ١٤ی کانوونی یەکەمی ١٧٨٨
چاڕلزی چوارەم	١٤ی کانوونی دووەمی ١٧٨٨ ١٩ی ئاداری ١٨٠٨
فێردیناندی حەوتەم	١٩ی ئاداری ١٨٠٨ ٦ی ئایاری ١٨٠٨

سەرچاوەکان

^ Fernández Álvarez، Manuel (1979). España y los españoles en los tiempos modernos (بە ئیسپانی). University of Salamanca. p. 128.
^ Schneider, Reinhold, 'El Rey de Dios', Belacqva (2002)
^ Hugh Thomas, 'World Without End: The Global Empire of Philip II', Penguin; first edition (2015)
^ Wright، Edmund، ed. (2015). A Dictionary of World History (2nd ed.). Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780192807007.001.0001. ISBN 978-0-19-172692-7.
^ Echávez-Solano، Nelsy، ed. (2007). Spanish and Empire. Nashville, Tenn.: Vanderbilt University Press. pp. xi–xvi. doi:10.2307/j.ctv16755vb.3. ISBN 978-0-8265-1566-7.
^ Beaule، Christine، ed. (2020). The Global Spanish Empire: Five Hundred Years of Place Making and Pluralism. Amerind Studies in Anthropology. Tucson: University of Arizona Press. pp. 3–15. doi:10.2307/j.ctv105bb41. ISBN 978-0-8165-4571-1. JSTOR j.ctv105bb41. لە 30 August 2021 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 6 August 2021 ھێنراوە – via Open Research Library. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
^ Gibson.
^ Márquez، Carlos E. (2016). «Plus Ultra and the Empire Upon Which the Sun Never Set». لە Tarver، H. Micheal (ed.). The Spanish Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. p. 161. ISBN 978-1-61069-422-3. لە 14 January 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 19 September 2022 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
^ Taagepera، Rein (September 1997). «Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia» (PDF). International Studies Quarterly. 41 (3): 492–502. doi:10.1111/0020-8833.00053. JSTOR 2600793. لە 2020-07-07 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF). لە 2020-07-07 ھێنراوە.

ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[1] Fernández Álvarez، Manuel (1979). España y los españoles en los tiempos modernos (بە ئیسپانی). University of Salamanca. p. 128.

[2] Schneider, Reinhold, 'El Rey de Dios', Belacqva (2002)

[3] Hugh Thomas, 'World Without End: The Global Empire of Philip II', Penguin; first edition (2015)

[4] Wright، Edmund، ed. (2015). A Dictionary of World History (2nd ed.). Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780192807007.001.0001. ISBN 978-0-19-172692-7.

[echavez-solano-5] Echávez-Solano، Nelsy، ed. (2007). Spanish and Empire. Nashville, Tenn.: Vanderbilt University Press. pp. xi–xvi. doi:10.2307/j.ctv16755vb.3. ISBN 978-0-8265-1566-7.

[beaule_douglass-6] Beaule، Christine، ed. (2020). The Global Spanish Empire: Five Hundred Years of Place Making and Pluralism. Amerind Studies in Anthropology. Tucson: University of Arizona Press. pp. 3–15. doi:10.2307/j.ctv105bb41. ISBN 978-0-8165-4571-1. JSTOR j.ctv105bb41. لە 30 August 2021 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 6 August 2021 ھێنراوە – via Open Research Library. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[FOOTNOTEGibson-7] Gibson.

[Márquez2016-8] Márquez، Carlos E. (2016). «Plus Ultra and the Empire Upon Which the Sun Never Set». لە Tarver، H. Micheal (ed.). The Spanish Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. p. 161. ISBN 978-1-61069-422-3. لە 14 January 2023 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 19 September 2022 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[Taagepera1997-9] Taagepera، Rein (September 1997). «Expansion and Contraction Patterns of Large Polities: Context for Russia» (PDF). International Studies Quarterly. 41 (3): 492–502. doi:10.1111/0020-8833.00053. JSTOR 2600793. لە 2020-07-07 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە (PDF). لە 2020-07-07 ھێنراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]