گەلی مەدیەن

گەلی مەدیەن یان گەلی شوعەیب یان ئەسحابولئەیکە (بە عەرەبی: قوم مَديَن يان أصحاب الأيکة) ناوی هۆزێکە لە عەرەبە کۆنەکان لە باکووری ڕۆژئاوای نیمچە دوورگەی عەرەبی شوێنەواری نیشتنگەکانیان دەکەوێتە نزیک شاری ئەلبەدع (البدع) سەربە ناوچەی تەببوک لە باکووری خۆرئاوای سعودیە، خەڵکی مەدیەن شوان و بازرگان بوون، فێڵیان لە تەرازوو دا دەکرد و پەرستشیان بۆ داری (الأیک) ئەنجامدەدا. بەپێی قورئانی پیرۆز خوای گەورە پێغەمبەرێکی بۆیان نارد بۆئەوەی هانیانبدات بۆ بازرگانی دادوەرانە و پەرستنی خوای گەورە، جا ڕەتیان کردەوە کە خوا بپەرستن و سەرپێچی نەکەن، جا خوای گەورە سزای دان. وە پێغەمبەر مووساش هاتووە بۆ ئەم شوێنە دوای هەڵاتنی لە میسڕ لەبەر فیرعەون.

شوێنەورای گەلی مەدیەن

گەلی مەدیەن لە تەورات

ناوی گەلی مەدیەن زۆرجار هاتووە لە تەورات کەوا گەلی مەدیەن تیشتەجێی نەقەب بوون لە پێرستی ئەو گەلانەی کە لە فەڵەستین دەژین. و هەروەها ئەمانەش باسکراون:

• کە مەدیەن کوڕی ئیبراهیمە
• کە پێغەمبەر یوسف براکانی فرۆشتوویانە بە مەدییەنیەکان
• کە مەدیەن شوێنی کۆچکردنی چل ساڵەی مووسایە کە دوورکەوەتەوە دوای کوشتنی میسڕیەک
• موسا هاوسەرگیری لەگەڵ یەکێک لە کچەکانی مەدیەن کردووە
• کە مەدیەنیەکان لە فەڵەستین لەگەڵ عەمالیقەکان ڕێککەوتن و چەند هێرشێکیان کردە سەر هۆزەکانی نەوەی ئیسرائیل کە ئیسرائیلیەکانی زۆر بێزارکرد

قورئانی پیرۆز

لە قورئانی پیرۆز دا باسکراوە کە پێغەمبەر مووسا کۆچیکردووە بۆ ناویان، وە نیشتنگەکانیان نزیکە لە نیشنگەکانی گەلی سەمود وە خوای گەورە پێغەمبەرێکی بۆ ناردوون لەناو خۆیان کە ناوی شوعەیبە.

مەدیەن لە قورئان

خوای بەرز و پایەدار دەفەرموێ: ﴿وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ وَلَا تَنْقُصُوا الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ إِنِّي أَرَاكُمْ بِخَيْرٍ وَإِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ مُحِيطٍ ۝٨٤﴾ [ھوود:٨٤] واتە: {وە ناردمان بۆ (خەڵکی) مەدیەن برایان شوعەیب وتی ئەی گەلەکەم خوا بپەرستن هیچ پەرستراوێکتان نیە بێجگە لە ئەو، کەموکوڕی لە پێوانە و کێشان مەکەن بەڕاستی من دەتان بینم بە ماڵ و سامانی زۆرەوە بەڕاستی من لەسەرتان دەترسم کە سزای ڕۆژی گشتگیر ئەوقەتان بگرێت} بەمانای ئەوەی کە خوای گەورە پێغەمبەر شوعەیبی نارد بۆ گەلی مەدیەن بۆئەوەی بانگیان بکات بۆ پەرستنی خوای تاک و بێ هاوبەش و ڕێگریان لێبکات لە فێڵکردن و تەرازووبازی جا ئەگەر کردیان ئەوە خوای گەورە نیعمەتیان پێدەبەخشێ بە ژیان و ڕزق و ڕۆزیان، ئەگەرنا ڕزق و ڕۆزیان لەدەست دەدەن و توشی سزا دەبن لە ڕۆژی دواییدا.

مەدیەن و (الأیکة)

خوای بەرز و پایەبەرز ناوی لە گەلی شوعەیب ناوە (أصحاب الأیکة) واتە (خاوەن بێشەکان یان باخاتەکان) لەچەند حاڵەتێک، خوای پاک و بێگەرد دەفەرموێ :

• ﴿وَإِنْ كَانَ أَصْحَابُ الْأَيْكَةِ لَظَالِمِينَ ۝٧٨﴾ [حیجر:٧٨] واتە: بەڕاستی خاوەن بێشەکان لە ستەمکاران بوون.
• ﴿كَذَّبَ أَصْحَابُ الْأَيْكَةِ الْمُرْسَلِينَ ۝١٧٦﴾ [شەعەرا:١٧٦] واتە: خاوەن باخاتەکان پێغەمبەرانیان بە درۆزن دانا.
• ﴿وَثَمُودُ وَقَوْمُ لُوطٍ وَأَصْحَابُ الْأَيْكَةِ أُولَئِكَ الْأَحْزَابُ ۝١٣﴾ [ساد:١٣] واتە: وە (گەلی) سەموود و گەلی لووت (لوط) و خاوەن باخاتەکانیش ئەوانە تاقم و کۆمەڵانێک بوون.
• ﴿وَأَصْحَابُ الْأَيْكَةِ وَقَوْمُ تُبَّعٍ كُلٌّ كَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ وَعِيدِ ۝١٤﴾ [قاف:١٤] واتە: وە خاوەن باخاتەکان و گەلی توببەعیش ئەوانە هەموو پێغەمبەرانیان بە درۆزن دانا و باوەڕیان پێ نەکردن جا هەڕەشەکەم بەدیهات،بۆ دابەزاندنی سزا لەسەریان.

زۆربەی شیکەرەوەکان ڕێک کەوتوون لەسەر ئەوەی کە (أصحاب الأیکة) گەلی شوعەیبن، (الأیک) داری دەورەدراوە (یان داپۆشراوە).

وە هاتووە کە (أصحاب الأيکة) یان (خاوەن باخاتەکان) گەلی مەدیەنن و گەلێکی تر نین کە شوعەیبی بۆ نێردرابێ هەروەک ئیبن کەسیر باسی کردووە ئەمەش لەبەر دوو هۆکار:

• سیفەتەکانیان هەمان سیفەتی مەدیەنن لە کەم و کوڕی کردن و فێڵکردن لە پێوان و کێشاندا
• ئەو حەدیسەی کە لە (عبدالله کوڕی عمرو) خوا لێی ڕازی بێ گێڕدراوەتەوە (موقوف)ـە و (مرفوع) نیە بۆ پێغەمبەر (دروود و سەلامی خوای لەسەر).
• ﴿وَيَا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ ۝٨٥ بَقِيَّةُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ وَمَا أَنَا عَلَيْكُمْ بِحَفِيظٍ ۝٨٦﴾ [ھوود:٨٥–٨٦] واتە: ئەی گەلەکەم با پێوان و کێشانتان تێر و تەواو بێت و بە دادپەروەرانە ئەنجامی بدەن، وە شتومەکی خەڵکی کەم نرخ مەکەن (فێڵیان لێمەکەن) و خراپەکاری لە زەویدا بڵاو مەکەنەوە (٨٥) ڕزق و ڕۆزی کە خوا بۆتان دێڵێتەوە چاکترە (لەو سامانەی کە بە فێڵکرن و بە حەرام دەستتان دەکەوێ) ئەگەر بڕوادار بن، وە من پارێزەر نیم بەسەرتانەوە (٨٦) .

یەکەمجار ڕێگری لێکردوون لە کەم وکوڕی پێوان و کێشان کاتێک دایان بە خەڵکی، پاشان فەرمانی پێکردوون بە دادوەری کردن لە پێوان و کێشاندا، وە بڵاو کردنەوەی خراپەکاری لە زەویدا لەسەریان قەدەغەکرد، وە ڕێگایان دەبڕی، خوای گەورە دەفەرموێ: (بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَّکمْ) واتە: (ئەوەی کە خوا بۆتان دێڵێتەوە چاکترە) بە (فەتح) کردنی پیتی (تاء) هەروەک لە (نوسینی عوسمانی) دا هاتووە، (ئیبن عەباس) وتویەتی: ڕسق و ڕۆزی خوا چاکترە بۆ ئێوە، وە (حەسەن) وتویەتی: ڕسقی خوا باشترە لە فێڵکردنتان لە خەڵک، وە (الربیع) وتویەتی ڕاسپاردە یان میراتی خوا چاکترە بۆتان، وە (موجاهید) وتویەتی: گوێڕأیەڵی کردنی خودا، وە (قوتادە) وتویەتی: سامانی ئێوە لە خوداوە چاکترە. وە (ئیبن جەریر) وتویەتی: یانی ئەوەی کە بەدەستی دێنن بە حەڵاڵی و دادوەری کردن لە پیوان و کێشان دا چاکترە لە بردنی حەرامی پارەی خەڵک، وتم: وە بەقسەی قورئان دەچێ کە دەفەرموێ: (قُل لَّا يَسْتَوِي الْخَبِيثُ وَالطَّيِّبُ وَلَوْ أَعْجَبَک کثْرَةُ الْخَبِيثِ) واتە: ( (ئەی موحەممەد) پێیان بڵێ پیس و پاک یەکسان نین ئەگەرچی زۆریەتی پیسەکە سەرسامت بکات) ، وە دەفەرموێ (وَمَا أَنَا عَلَيْکمْ بِحَفِيظٍ) واتە: ( وە من پارێزەر نیم بەسەرتانەوە) مەبەستی ئەوەیە کە من چاودێر نیم یانی بۆ ئەوە مەیکەن کە خەڵک بتان بینێ بەڵکو بۆ ئەوەی خوا پاک و بێگەرد بتان بینێ.

• ﴿قَالُوا يَا شُعَيْبُ أَصَلَاتُكَ تَأْمُرُكَ أَنْ نَتْرُكَ مَا يَعْبُدُ آبَاؤُنَا أَوْ أَنْ نَفْعَلَ فِي أَمْوَالِنَا مَا نَشَاءُ إِنَّكَ لَأَنْتَ الْحَلِيمُ الرَّشِيدُ ۝٨٧﴾ [ھوود:٨٧]واتە: (وتیان ئەی شوعەیب ئایا نوێژەکەت ‏فەرمانت پێ دەکات کە دەست هەڵگرین و واز لەو پەرستراوانە بهێنین کە باو و باپیرانمان دەیانپەرست، یان ڕێمان لێبگری کە بە ئارەزووی خۆمان چیمان بوێت لە ماڵ و سامانی خۆمان ئەنجامی بدەین ؟ خۆ بەڕاستی تۆ پیاوێکی هێمن و ژیریت).

پێی دەڵێن بۆ گاڵتە پێکردن - خوای گەورە ناشرینیان بکات - {أصلاتک} یانی نوێژەکەت،

(تأمرک ان نترک ما یعبد اباؤنا) (فەرمانت پێدەکات کە واز لەو پەرستراوانە بهێنین کە باو و باپیرانمان دەیپەرستن) یانی بتەکان (أو أن نفعل في اموالنا ما نشاء) (یان ڕێگریمان لێبکات لەوەی کە هەرچی بمانەوێ لە ماڵ وسامانمان ئەنجامی بدەین) وە ئێمە هەرچیەکی بمانەوێ لە ماڵ و سامانمان دەیکەین، (الحسن) لەم ئایەتەدا وتویەتی: بەڵی سوێند بەخوا نوێژەکەی فەرمانیان پێدەکات کە واز لەوە بێنن کە باو و باپیرانیان دەیانپەرست، وە (الثوري) وتویەتی: لە قسەی مەدیەن کە وتویانە (یان هەرچیەکی بمانەوێ ئەنجامی بدەین لە ماڵ و سامانمان) مەبەستیان زەکات و بەخشینە، (إنک لأنت الحلیم الرشید( (بەڕاستی تۆ هێمن و خاوەن ژیریت) دوژمنانی خودا لێرەدا مەبەستیان گاڵتە پێکردنە -خوا ناشرینیان بکات- .

• ﴿قَالَ يَا قَوْمِ أَرَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ عَلَى بَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّي وَرَزَقَنِي مِنْهُ رِزْقًا حَسَنًا وَمَا أُرِيدُ أَنْ أُخَالِفَكُمْ إِلَى مَا أَنْهَاكُمْ عَنْهُ إِنْ أُرِيدُ إِلَّا الْإِصْلَاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَمَا تَوْفِيقِي إِلَّا بِاللَّهِ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَإِلَيْهِ أُنِيبُ ۝٨٨﴾ [ھوود:٨٨] واتە: (شوعەیب) وتی ئەی گەلەکەم ئەگەر من بەڵگەیەکی ڕوون و ئاشکرام لە پەروەردگارمەوە بۆ هێنابن و ڕزق و ڕۆزیەکی چاک و حەڵاڵی پێ بەخشیبم (چ مەبەستێکم هەیە درۆ بکەم؟) ، وە ناشمەوێ شتێ لە ئێوە قەدەغە بکەم و خۆشم بیکەم، وە هیچ مەبەستێکم نیە تەنها چاککردن و چاکسازیی نەبێت ئەوەندەی بتوانم و ڕێکخستن و تەوفیقی کارم بەدەستی کەس نیە تەنها خوا نەبێت، پشتم بەو بەستووە و گەڕانەوە هەر بۆ لای ئەوە.

شوعەیب پێیان دەڵێت (ئەی گەلەکەم ئەگەر من بەڵگەیەکی ڕوون و ئاشکرام لە لای پەروەدگارم بۆ هێنابن) یانی ئەوە دەبینن کەمن بانگەوازی بۆ دەکەم، (وە ڕزق و ڕۆزیەکی چاک وحەڵاڵێ پێبەخشیم) گووتراوە: مەبەستی پێغەمبەرایەتیە، وە گووتراوە: مەبەستی ڕسق وڕۆزی حەڵاڵە و هەردووکیان پێشبین دەکرێ، (وە ناشمەوێ ئەوە بکەم کە لە ئێوەی قەدەغە دەکەم) یانی شتێکتان لێ قەدەغە ناکەم و خۆم بە نهێنی بیکەم و ئێوە ئاگاتان لێێ نەبێت، (قوتادە) وتویەتی: یانی ڕێگریتان لێناکەم لە شتێک کە خۆم بیکەم، (هیچم ناوێ تەنها دەمەوێ چاکسازی بکەم ئەوەندەی بتوانم) یانی مەبەستم لەو فەرمان و ڕێگریانەی کە من دەیکەم هیچ مەبەستێکم نیە تەنها دەمەوێ چاکتان بکەم ئەوەندەی توانام هەبێ، (وە ڕێکخستنی کارەکانم و تەوفیفم کەس نیە تەنیا خودا نەبێت پشتم بەو بەست) یانی لە هەموو کارەکانم، (گەڕانەوە هەر بۆ لای ئەوە) (موجاهید) دەڵێ یانی دەگەڕێمەوە.

• ﴿وَيَا قَوْمِ لَا يَجْرِمَنَّكُمْ شِقَاقِي أَنْ يُصِيبَكُمْ مِثْلُ مَا أَصَابَ قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ أَوْ قَوْمَ صَالِحٍ وَمَا قَوْمُ لُوطٍ مِنْكُمْ بِبَعِيدٍ ۝٨٩ وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٌ وَدُودٌ ۝٩٠﴾ [ھوود:٨٩–٩٠] واتە: ئەی گەلەکەم با دژایەتیتان لەگەڵم نەبێتە هۆی ئەوەی توشتان ببێ وێنەی ئەوەی (سزا) کە بەسەر گەلی نووح یان گەلی هود یان گەلی ساڵح دا هات، خۆ گەلی لووتیش ڵێتان دوور نین (٨٩) وە لە پەروەردگارتان بخوازن لێتان ببورێت پاشانیش تەوبە بکەن و بگەڕێنەوە بۆ لای، بەڕاستی پەروەردگارم زۆر بە بەزەیی و میهرەبانە، زۆر بە سۆز و دلۆڤانە (٩٠) .

پێیان دەڵێت: (وە ئەی گەلەکەم با دژایەتیتان لەگەڵم) یانی با هەڵتان نەگرێ دوژمنایەتی و بوغزتان لەمن بۆ سوور بوون لەسەر خراپەکاری و فەساد، ئەگەرنا سزاتان تووش دەبێ وەک چۆن توشی گەلی نووح و گەلی لووت و گەلی ساڵح بوو، وە (السدي) وتویەتی: دوژمنایەتی مەبەستی ئەوەیە، کە بچنە ناو گومڕایی و غافل بوون و سەرپێچی کردن ئەگەرنا وەکو ئەم گەلانەتان لێدێت، وە کاتێک خەڵک عوسمانی کوڕی عەففانیان گرت ئەم ئایەتەی پێیوتن (وَيَا قَوْمِ لَا يَجْرِمَنَّکمْ شِقَاقِي أَن يُصِيبَکم مِّثْلُ مَا أَصَابَ قَوْمَ نُوحٍ أَوْ قَوْمَ هُودٍ أَوْ قَوْمَ صَالِحٍ) و وتی: ئەی گەلەکەم مەمکوژن ئەگینا ئێوە ئاوان (هەردوو دەستی تێک ئاڵاند) (ابی حاتەم) گێڕاویەتیەوە. (وە هۆزی لووتیش لە ئێوە دوور نین) گووتراوە کە مەبەست لە کاتە، وە گووتراوە: مەبەست لە شوێنە و هەردووکیان پێشبین دەکرێت،(وە لە پەروەردگار بخوازن لێتان خۆشبێت) لەبەر ئەو تاوانانەی ئەنجامتان داوە، (پاشان بگەڕێنەوە بۆلای) لەو تاوان و سەرپێچیانەی ئەنجامی دەدەن، (بەڕاستی پەروەردگارم بەبەزەیی و میهرەبانە و دلۆڤانە) بۆ ئەو کەسەی کە دەگەڕێتەوە بۆلای.

• ﴿قَالُوا يَا شُعَيْبُ مَا نَفْقَهُ كَثِيرًا مِمَّا تَقُولُ وَإِنَّا لَنَرَاكَ فِينَا ضَعِيفًا وَلَوْلَا رَهْطُكَ لَرَجَمْنَاكَ وَمَا أَنْتَ عَلَيْنَا بِعَزِيزٍ ۝٩١ قَالَ يَا قَوْمِ أَرَهْطِي أَعَزُّ عَلَيْكُمْ مِنَ اللَّهِ وَاتَّخَذْتُمُوهُ وَرَاءَكُمْ ظِهْرِيًّا إِنَّ رَبِّي بِمَا تَعْمَلُونَ مُحِيطٌ ۝٩٢﴾ [ھوود:٩١–٩٢] واتە: وتیان (گەلی شوعەیب) ئەی شوعەیب ئێمە لە زۆربەی قسەکانت تێناگەین وە بێگومان ئێمە بە مرۆڤێکی لاوازت دەزانین لە ناومان، خۆ ئەگەر (لەبەر) دەستە و خزمەکانت نەبوایە ئێستا بەردبارانمان دەکردیت، وە بەڕاستی تۆ لای ئێمە لاوازی و خاوەن توانا و دەسەڵات نیت (٩١) وتی (شوعەیب) ئەی هۆزی من، ئاخۆ دەستە وخزمەکانی منتان پێ بە دەسەڵاتترە لە خودا؟ وە خواتان پشت گوێ خستووە، بەڕاستی پەروەردگارم ئاگادارە بەوەی دەیکەن (٩٢).

ماڵێکی هەڵکەنراو لە چیایەکدا لە شارەکانی شوعەیب

دەڵێن (هۆزی شوعەیب): (ئەی شوعەیب تێناگەین) یانی تێناگەین (لە زۆربەی) لە قسەکانت، ((وە ئێمە بە لاوازت دەزانین لە ناوماندا)) گێڕدراوەتەوە لە (سعیدی کوڕی جبیر) و (الثوري) گوتویانە: شوعەیب کوێر بوو (بۆیە وایان پێ وتووە) ، (السدي) وتویەتی: تۆ یەک کەسی، (أبو روق) وتویەتی: مەبەستیان گاڵتە پێکردن بوو، چونکە عەشیرەتەکەت لەسەر ئایینی تۆ نین، ((خۆ ئەگەر دەستە و خزمانت نەبوایە ئەوا بەردبارانمان دەکردیت)) یانی بەردبارانمان دەکردی (وە بەڕاستی تۆ لای ئێمە دەسەڵات و توانات نیە) یانی تۆ دەسەڵات و توانات نیە لای ئێمە ((وتی ئەی گەلەکەم ئاخۆ دەستە و خزمانی منتان پێ بە دەسەڵاتترە لە خودا)) دەڵێ: ئایا وازم لێدێنن لەبەر خاتری عەشیرەتەکەم و وازم لێناهێنن

• ﴿وَيَا قَوْمِ اعْمَلُوا عَلَى مَكَانَتِكُمْ إِنِّي عَامِلٌ سَوْفَ تَعْلَمُونَ مَنْ يَأْتِيهِ عَذَابٌ يُخْزِيهِ وَمَنْ هُوَ كَاذِبٌ وَارْتَقِبُوا إِنِّي مَعَكُمْ رَقِيبٌ ۝٩٣ وَلَمَّا جَاءَ أَمْرُنَا نَجَّيْنَا شُعَيْبًا وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ بِرَحْمَةٍ مِنَّا وَأَخَذَتِ الَّذِينَ ظَلَمُوا الصَّيْحَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دِيَارِهِمْ جَاثِمِينَ ۝٩٤ كَأَنْ لَمْ يَغْنَوْا فِيهَا أَلَا بُعْدًا لِمَدْيَنَ كَمَا بَعِدَتْ ثَمُودُ ۝٩٥﴾ [ھوود:٩٣–٩٥] واتە: ئەی گەل و هۆزی من، (هەر بەو شێوەیە کارتان دەکرد جا) هەر ئاوا بەردەوام بن، وە منیش کردەوە دەکەم، جا لەمەولاش ئەزانن کێ سزای بۆ دێت و ڕیسوا و سەرشۆڕ دەبێت و کێ درۆزنە، جا چاوەڕوان بن منیش لەگەڵ ئێوە چاوەڕوانم (٩٣) جا کاتێک فەرمانی ئێمە هات (بۆ سزا دانیان) شوعەیب و ئەوانەی کە بڕوایان پێی هێنابوو ڕزگار کرد بەبەزەیی و دلۆڤانی خۆمان، وە ئەوانەی کە ستەمیان کردبوو دەنگ و شریخە (یەکی توند) گرتنی ئینجا هەموویان لە شوێنەکانی خۆیاندا دەمەو ڕوو کەوتن (٩٤) بەشێوەک وەک ئەوەی بڵێی کە هەرگیز لەوێدا نیشتەجێ نەبووبن، بێداربن، دووری و تیاچوون بە خەڵکی مەدیەن هەروەک چۆن گەلی سەموود تیاچوون و دووربوون (لە ڕەحمی خوا) (٩٥) .

جا کاتێ شوعەیبی پێەمبەری خودا نائومێد بوو لە وەڵامەکانیان وتی: ((ئەی گەلەکەم، هەروا بەردەوام بن لە کردەوەکانتان)) یانی ڕێچکە و ڕێگاتان، وە ئەوە هەڕەشەیەکی توندە، ((وە منیش کردەوە دەکەم)) لەسەر ڕێچکە و ڕێبازی خۆم، ((جا لەمەولاش دەزانن کێ سزای بۆ دێت و کێ ڕسوا و سەرشۆڕ دەبێ و کێ درۆزنە)) یانی لە من و لە ئێوە، ((وە چاوەڕێبن)) یانی چاوەڕێبکەن (چاوەڕێی ئەنجام بکەن) ، ((هەروا منیش لەگەڵ ئێوە چاوەڕێم)) ، جا دەفەرموێ خوای بەرز و پایەدار: ((جا کاتێ فەرمانی ئێمەیان بۆ هات، شوعەیب و ئەوانەی بڕوایان پێی هێنابوو ڕزگار کرد بە بەزەیی و دلۆڤانی خۆمان، وە ئەوانەی کە ستەمیان کردبوو دەنگ و شریخە (یەکی توند) گرتنی ئینجا هەموویان لە شوێنەکانی خۆیاندا دەمەو ڕوو کەوتن} لە فەرموودەی پایەبەر {جاثمین} یان {دەمەوڕوو} یانی نەبزۆک و وەستاو و بێ جووڵە، وە دەفەرموێ ((بەشێوەک وەک ئەوەی بڵێی کە هەرگیز لەوێدا نیشتەجێ نەبووبن)) یانی لە ماڵەکانیان بژین پێش ئەمە، ((بێداربن، دووری و تیاچوون بە خەڵکی مەدیەن هەروەک چۆن گەلی سەموود تیاچوون و دووربوون (لە ڕەحمی خوا) )) وە گەلی سەموودیش دراوسێیان بوون ماڵ و نیشتنگەیان نزیک بوون لە یەکتر، وەهەروەها هاوشێوەیان لە سەرپێچی دا و وەهەروەها هەردوو هۆز عەرەب بوون.

وە خوای گەورە پێغەمبەر شوعەیب و ئەوانەی کە بڕوایان هێنابوو ڕزگار کرد.

مەدیەن لە فەرموودە دا

لە فەرموودەی ئەبوو زەر دا کە لە سەحیحی (إبن قحبان) لە باسکردنی پێغەمبەران و نێردراواندا وتویەتی: (چواریان عەرەبن: هوود و ساڵح و شوعەیب و پێغەمبەرەکەت ئەی ئەبا زەر) وە پێغەمبەر محەممەد (دروود و سەلامی خوای لەسەر) ئەگەر باسی شوعەیبی بکردایە دەیفەرموو: (ئەوە وتاربێژی پێغەمبەرانە) .

سەرچاوە

• ویکیپیدیای عەرەبی
• قورئان: سوورەتی هود - سوورەتی ساد - سوورەتی قاف - سوورەتی حیجر
• تەفسیری ڕامانی قورئانی پیرۆز
• تەفسیری ئاسانی قورئانی پیرۆز

بڕوانە ئەمانەش

• شارەکانی شوعەیب