گەلی دراڤیدی
Thumbnail|Left|270px|ناوچە دراڤیدییەکان لە باشووری ئاسیا. دراڤیدی (بە ئینگلیزی: Dravidian) ئاماژەیە بۆ خەڵکی باشووری ڕۆژئاوای کیشوەری هیندستان. ئەوان بە چەند زمانێک قسە دەکەن کە هەموویان لە یەک بنەماڵەی زمانی دراڤیدیدان. زمانی تامیل گرنگترین زمانە لەم زمانانە. ڕۆبێرت کاڵدوێڵ یەکەم کەس بوو کە وشەی دراڤیدی وەک ناوی بنەماڵەی زمان بەکارهێنا. ئەم وشەیە لە وشەی سانسکریتی drāviḍa وەرگیراوە کە لە ڕابردووەوە بۆ ناسینەوەی ئەو کەسانە بەکارهاتووە کە بە زمانی تامیل قسەیان کردووە و لە باشووری هیندستان دەژیا [١] بە پێی لێکۆڵینەوەکان، بنەچەیان ناوچەکانی ڕۆژئاوای ئێرانە و باشووری قەوقاز بریتییە لە... سنووری ئازەربایجان لە باکوور و باشووری شاخەکانی زاگرۆس لە ئێرانی ئێستادا، کە نزیکەی ١٠ هەزار ساڵ لەمەوبەر کۆچیان کردووە بۆ هیندستان [٢]جووتیارانی ناوچەکانی ڕۆژئاوای ئێران، وەک ئازەربایجان و ئیلام و ناوچەکانی دیکەی باکوور و باشوور لە زاگرۆسەکان، کۆچیان کرد بۆ هیندستان و پاکستان ئەم هۆزانە بوونە هۆی سەرهەڵدانی دراڤیدییەکان و شارستانیەتی دۆڵی ئیندوس [٣] لە ڕووی بۆماوەییەوە زۆربەی نەوەکانی دراڤیدییەکانی هیندستان دەگەڕێنەوە بۆ خەڵکی ڕەسەنی ناوچەکانی ڕۆژئاوا و باکووری ڕۆژئاوای ئێران،. کە لە شاخەکانی زاگرۆسەوە سەرچاوە دەگرن. [٤][٥][٦]
| ژمارەی سەرجەمی دانیشتووان | |
|---|---|
| نزیکەی ``245 ملیۆن | |
| زمانەکان | |
| زمانە دراڤیدییەکان | |
| ئایین | |
| زۆرتر هیندۆسی، و ئەوانی تر: جاینیزم، بودایی، ئیسلام، مەسیحیەت، جوولەکە. |
ئەمڕۆ ئەو کەسانەی سەر بەم ڕەگەزەن نزیکەی چارەکێکی دانیشتوانی هیندستان پێکدەهێنن و زۆربەیان لە باشووری هیندستان دەژین. سریلانکا، پاکستان، نیپاڵ و ماڵدیڤ ئەو وڵاتانەی دیکەن کە دراڤیدییەکان کەمینەیەکی بەرچاو پێکدەهێنن. بێگومان دوای کۆچی ئارییەکان بۆ کیشوەری هیندستان نزیکەی سێ بۆ چوار هەزار ساڵ لەمەوبەر، لە ناوچەیەکی گەورەی هیندستاندا زاوزێیەکی بەرفراوان لە نێوان ئارییە پێست سووکەکان و دراڤیدییە پێست ڕەشەکاندا ڕوویدا و ئەمڕۆ زۆربەی هیندییەکان بە ڕەچەڵەک تێکەڵاون لە... ئەم دوو ڕەگەزە.
دراڤیدییەکان نەوەی شاری سوتاوو و جیرۆفت کە سەرەتا بەدرێژایی ڕووباری ئیندوس لە پاکستان نیشتەجێ بوون و شارستانیەتی ئیندوسیان بنیاتنا، پاشان وردە وردە چوونەتە ناو کیشوەری هیندستانەوە.
دراڤیدییەکان نزیکەی شەش هەزار ساڵ لەمەوبەر لە باکوورەوە چوونەتە ناو کیشوەری هیندستانەوە. پێش ئەوەی بچنە باشوور، لقێکیان بەرەو ڕۆژئاوا ڕۆیشتن.
ئەم خەڵکە چەند هەزار ساڵ لەمەوبەر لە ڕۆژئاوای ئێرانەوە کۆچیان کردووە بۆ هیندستان و ڕەچەڵەکیشیان دەگەڕێتەوە بۆ جووتیارانی ئێرانی [٧](پێش ئارییەکان) کە لە ڕۆژئاوای ئێران دەژیا، وەک گردی حەسەنلوی ئازەربایجان ئەوان تێکەڵ بە خەڵکی ڕەسەنی دراڤیدی ڕەش پێست بوون[٨] و گرووپێکی نەتەوەیی بە ڕەچەڵەک تێکەڵاویان پێکهێنا [٣]کە پێیان دەگوترا هیندستان و پاکستان، و دراڤیدییەکان و شارستانیەتی دۆڵی ئیندوسیان لێکەوتەوە.[٤][٥][٦]
زمانناسان بۆ ئەوەی بتوانن دەربارەی کولتوری دراڤیدی بزانن، لێکۆڵینەوەیان لەو کۆمەڵە وشانە کردووە کە لە زمانەکانی دراڤیدیدا بەکارهێنراون بۆ ناونانی شت و چەمکە جیاوازەکان و بۆیان دەرکەوتووە کە لە کولتوری دراڤیدیدا پاشا یان ئاغا هەبوون کە فەرمانڕەوایی خەڵکیان کردووە. ئەوان لە کۆشکەکاندا دەژیان کە تاوەر و دیوار و سیاجیان تێدابوو و لە دەوری ئەم کۆشکانە کانییەکی پڕ لە ئاو هەبوو. خەڵک دەبوو باج یان باج بدەن.[٩]
زمانی براهویی ئەمڕۆ لە هەندێک ناوچەی بەلوچستان، ئێران و پاکستان قسە دەکرێت. لە ئێران گەلی براهوی بە ڕا میتۆڤان ناسراون.
گریمانەی ڕەگەزی دراڤیدی
دەستکاریپێویستە ئاماژە بەوە بکرێت کە دراڤیدیەکان خەڵکی هیندی پێست ڕەشن و تێکەڵ بە ڕەسەنەکانی ئوسترالیا بوون و هەر بۆیە ئەوانەی لە ئێران بوون دراڤیدی نەبوون (چونکە دراڤیدیەکان دواتر دەرکەوتن، لە باشووری هیندستان و پێش ئەوە نەبوو)، ئەوانەی لە... ئێران هەمان نەوەی ئەوانەن هەندێکیان چوونە هیندستان و دواتر ڕەگەزی دراڤیدییان دروست کرد. بە شێوەیەکی باو لەلایەن مرۆڤناسەکانەوە وەک کۆمەڵێک قەوقازی پۆلێن دەکرێن (و بە شێوەیەکی سروشتی وەک مرۆڤی سپی پێست، وەک خەڵکی سینهالی کە بە کۆمەڵێک هیندۆ-ئاریایی و ڕەگەزی سپی پێست دادەنرێت).[١٠][١١]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ داڕێژە:یادکرد کتاب
- ^ «Genetic study of Dravidian castes of Tamil Nadu». Journal of Genetics. 87 (2): 175–179. August 2008. doi:10.1007/s12041-008-0027-1. PMID 18776648. S2CID 31562710.
- ^ ئ ا داڕێژە:یادکرد وب
- ^ ئ ا Sylvester، Charles (2019-03). «Maternal genetic link of a south Dravidian tribe with native Iranians indicating bidirectional migration». Annals of Human Biology. 46 (2): 175–180. doi:10.1080/03014460.2019.1599067. ISSN 1464-5033. PMID 30909755.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ ئ ا داڕێژە:یادکرد وب
- ^ ئ ا داڕێژە:یادکرد وب
- ^ Ansumali Mukhopadhyay، Bahata (2021-08-03). «Ancestral Dravidian languages in Indus Civilization: ultraconserved Dravidian tooth-word reveals deep linguistic ancestry and supports genetics». Humanities and Social Sciences Communications (بە ئینگلیزی). 8 (1): 1–14. doi:10.1057/s41599-021-00868-w. ISSN 2662-9992.
- ^ داڕێژە:یادکرد وب
- ^ محمدرضا، عدلی، (2015-10-23). «سرچشمه‌های فرهنگ هندی: نگاهی به تمدن پیشاآریایی و آریایی نخستین». پژوهشنامه ادیان. 9 (1). ISSN 2008-0476. لە ڕەسەنەکە لە ٢٢ی ئابی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ۲۲ اوت ۲۰۱۸ ھێنراوە.
{{cite journal}}: زیاتر لە یەک دانە لە|ناونیشانی ئەرشیڤ=و|archive-url=دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) - ^ https://en.wikipedia.org/wiki/Historical_definitions_of_races_in_India
- ^ https://en.wikipedia.org/wiki/Sinhalese_people
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە گەلی دراڤیدی تێدایە. |
