کارەساتی مەکۆکی فڕینی بۆشاییی چاڵنجەر

کارەساتی مەکۆکی فڕینی بۆشاییی چاڵنجەر
کارەساتی مەکۆکی فڕینی بۆشاییی چاڵنجەر
بەشێکە لە	STS-51-L
وڵات	ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
جێ	کیپ کانیڤیرال
پۆتانی شوێن	٢٨°٣٨′٢٤″N ٨٠°١٦′٤٨″W
کاتی ڕوودان	٢٨ی کانوونی دووەمی ١٩٨٦
Destroyed	Challenger
ھۆکار	faulty O-ring design
Has immediate cause	cold weather، structural failure of external tank، O-ring seal failure
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

کارەساتی مەکۆکی فڕینی بۆشاییی چاڵنجەر (بە ئینگلیزی: Space Shuttle Challenger disaster) (لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ١٩٨٦ ڕوویدا)، کاتێک کەشتییە ئاسمانییەکە ٧٣ چرکە دوای بەرزبوونەوەی لەیەکتر جیابووەوە و لە ئەنجامدا ھەر حەوت ئەندامی تیمی فڕۆکەوانییەکە گیانیان لەدەستدا. کەسانی تیمەکە بریتی بوون لە مامۆستا کریستا مەک ئۆلیف کە وەک یەکەم کەسی مەدەنی لە بۆشایی ئاسمان ھەڵبژێردرا وەک بەشێک لە پڕۆژەی مامۆستا لە بۆشاییی ئاسمانی ناسا. کارەساتەکە بەھۆی لەکارکەوتنی مۆری ئەڵقەی O لە یەکێک لە ئامێرە ڕەقەکانی گەورەکردنی موشەکەکاندا بووە، کە ڕێگەی بە گازە گەرمەکان داوە دەربچن و تانکی سووتەمەنی دەرەکی بگرن. تەقینەوەکە بووە ھۆی تێکچوونی مەکۆکەکە و لەدەستدانی کارەساتبارانەی تیمەکەی. کارەساتی چاڵنجەر کارەساتێکی قووڵ بوو کە میللەتی تووشی شۆک کرد و بووە ھۆی ھەڵسەنگاندنەوەی پرۆتۆکۆڵی سەلامەتی و پرۆسەکانی بڕیاردانی ناسا.^[١]^[٢] ھەروەھا کاریگەرییەکی درێژخایەنی لەسەر بەرنامەی بۆشایی ئاسمان ھەبوو، لە ئەنجامدا بەرنامەی مەکۆکەکان بۆ ماوەیەکی کاتی ڕاگیرا و گۆڕانکاری لە دیزاین و کارپێکردنی مەکۆکە بۆشایییەکان لە داھاتوودا ئەنجامدرا. کارەساتی چاڵنجەر وەک بیرھێنانەوەی مەترسی و دژایەتی گەڕان بەدوای بۆشایی ئاسماندا کاردەکات و تا ئێستاش وەک لاپەڕەیەکی تاریک لە مێژووی فڕینی مرۆڤ بۆ بۆشایی ئاسمان ماوەتەوە. کارەساتی چاڵنجەر کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر بەرنامەی بۆشایی ئاسمان و تێڕوانینی گشتی بۆ گەڕان بەدوای بۆشایی ئاسمان ھەبوو. بیرخستنەوەیەکی توند بوو بۆ مەترسییە سروشتییەکانی فڕینی مرۆڤ بۆ بۆشایی ئاسمان و گرنگی یەکەمایەتیدان بە سەلامەتی لە ھەموو لایەنەکانی ئەرکەکانی بۆشایی ئاسمان.^[٣]

دوابەدوای کارەساتی چاڵنجەر، ناسا لێکۆڵینەوەیەکی وردی ئەنجامدا بۆ دیاریکردنی ھۆکاری کارەساتەکە و گۆڕانکارییەکانی جێبەجێکرد بۆ ڕێگریکردن لە ڕووداوی ھاوشێوە لە داھاتوودا. کۆمیسیۆنی ڕۆجەرز کە لەلایەن سەرۆک ڕۆناڵد ڕەیگنەوە دەستنیشانکرا، شکستی مۆری ئەڵقەی Oی وەک ھۆکاری سەرەکی کارەساتەکە دەستنیشانکرد و تیشکی خستە سەر پرسە ڕێکخراوەیی و پەیوەندییەکانی ناو ناسا کە بەشداربوون لە پرۆسەی بڕیاردانی ھەڵە کە بووە ھۆی ھەڵدانی کارەساتەکە. کارەساتی چاڵنجەر بووە ھۆی ڕاگرتنی کاتی بەرنامەی مەکۆکی بۆشایی ئاسمان لەکاتێکدا باشترکردنی سەلامەتی جێبەجێکرا. ھەروەھا بووە ھۆی ھەڵسەنگاندنەوەی چاندی ناسا، پرۆسەکانی بڕیاردان و پراکتیکەکانی پەیوەندیکردن بۆ دڵنیابوون لەوەی کە نیگەرانییەکانی سەلامەتی لە ئەرکەکانی داھاتوودا ئەولەوییەتێکی زیاتریان پێدەدرێت.^[٤]

سەرچاوەکان

^ Lotito، Jennifer. «3 Leadership Lessons From The Challenger Space Shuttle Disaster». Forbes (بە ئینگلیزی). لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
^ «Challenger explosion was 38 years ago today; Naples' readers recall event». Naples Daily News (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.
^ Heppenheimer، T.A. (1998). The Space Shuttle Decision: NASA's Search for a Reusable Space Vehicle (PDF). NASA. SP-4221. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٢ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە July 19, 2021 ھێنراوە. {{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)
^ «The history of the flawed joint». IEEE Spectrum. 24 (2): 39–44. 1987. doi:10.1109/MSPEC.1987.6448025. S2CID 26828360. لە August 5, 2021 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە August 6, 2021 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

بەشداربووانی ویکیپیدیا، «Space Shuttle Challenger disaster»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ١٥ی شوباتی ٢٠٢٤.

[1] Lotito، Jennifer. «3 Leadership Lessons From The Challenger Space Shuttle Disaster». Forbes (بە ئینگلیزی). لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.

[2] «Challenger explosion was 38 years ago today; Naples' readers recall event». Naples Daily News (بە ئینگلیزیی ئەمەریکایی). لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ ھێنراوە.

[heppenheimer1998-3] Heppenheimer، T.A. (1998). The Space Shuttle Decision: NASA's Search for a Reusable Space Vehicle (PDF). NASA. SP-4221. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٢ی ئابی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە. لە July 19, 2021 ھێنراوە. {{cite book}}: زیاتر لە یەک دانە لە |ناونیشانی ئەرشیڤ= و |archive-url= دیاری کراوە (یارمەتی); نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= (یارمەتی)

[IEEE1987-39-4] «The history of the flawed joint». IEEE Spectrum. 24 (2): 39–44. 1987. doi:10.1109/MSPEC.1987.6448025. S2CID 26828360. لە August 5, 2021 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە August 6, 2021 ھێنراوە. {{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]