پێڕستی ئۆپەراسیۆنەکانی تورکیا لە باشووری کوردستان
پێڕستی ئۆپەراسیۆنەکانی تورکیا لە باشووری کوردستان پڕێستێک لە ھێرشەکان و داگیرکارییەکانی حکوومەتی تورکیا لەنێو خاکی باشووری کوردستانە. ئەو ھێرشانە لە ساڵی ١٩٨٣[٧] بەدوای دەستپێکردنی سەربزێوییەکانی کورد لە تورکیا ڕژایە ناو باشووری کوردستان و بەتایبەت بەدوای ڕاپەڕینی ١٩٩١ و دەسەڵاتداربوونی کوردەکانی باشووری کوردستان بەشێوەیەکی پچڕپچڕ بەردەوام بووە. ھێزە چەکدارەکانی تورکیا بە بیانووی ئامادەبوونی ھێزەکانی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) زنجیرەیەک ئۆپەراسیۆنیی داگیرکەرانەیان لە باشووری کوردستان دژی ئەنجام داوە[٨] و بەشێکی بەرچاو لە خاکی باشووری کوردستانیان داگیر کردووە. شەپۆلێکی تازە لە ئۆپەراسیۆنەکانی تورکیا لە خاکی باشووری کوردستان لە ساڵی ٢٠١٨ەوە دەستپێککراوە و بێ وچان تا ئێستاکە بەردەوام بووە و ھەندێک سەرچاوە سەبارەت بە خواستی تورکیا بۆ بوونی ھەمیشەیی لە باشووری کوردستان قسەیان کردووە.[٩]
| ئۆپەراسیۆنەکانی تورکیا لە باشووری کوردستان | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بەشێک لە سەربزێوییەکانی کورد لە تورکیا، شەڕی براکوژی | |||||||
| |||||||
| شەڕکەرەکان | |||||||
|
پێشتر:  یەنەکە (1992)[١][٢] |
پێشتر: یەنەکە (١٩٩٧)[٤] | ||||||
| زەرەر و زیانە گیانییەکان | |||||||
| ٤٠٠+ کوژراو[٥] |
٨,٠٠٠+ کوژراو ١,٧٠٠ دیلگیراو،[٥] | ||||||
| ٦,٨٠٠+ ئاوارە[٦] | |||||||
ئۆپەراسیۆنەکان
دەستکاری| ڕێکەوت | ئۆپەراسیۆن | تورکیا بریندارانی | پەکەکە بەدیلگیراوانی |
|---|---|---|---|
| ٢٧ی ئایاری ١٩٨٤ - 10 تشرینی یەکەمی ١٩٨٤ | ئۆپەراسیۆنی بەدواداچوونی گەرم | ؟ | ؟ |
| ٥ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٢ – ١٥ی تشرینی دووەمی ١٩٩٢ | ئۆپەراسیۆنی باکووری عێراق | ٢٨ (١٢٥) | ١,٥٥١ (١,٢٣٢) |
| 20 ئازاری ١٩٩٥ – ٤ی ئایاری ١٩٩٥ | ئۆپەراسیۆنی پۆڵا | ٦٤ (١٨٥) | ٥٥٥ (١٣) |
| ١٢ی ئایاری ١٩٩٧ – ٧ی تەممووزی ١٩٩٧ | ئۆپەراسیۆنی چەکوش | ١١٤ (٣٣٨) | ٢,٧٣٠ (٤١٨) |
| ٢٥ی ئەیلوولی ١٩٩٧ – ١٥ی تشرینی یەکەمی ١٩٩٧ | ئۆپەراسیۆنی داون | ٣١ (٩١) | ٨٦٥ (٣٧) |
| ٢١ی شوباتی ٢٠٠٨ – ٢٩ی شوباتی ٢٠٠٨ | ئۆپەراسیۆنی خۆر | ٢٧[١٠][١١][١٢] | ٢٤٠ |
| ٢٥ی نیسانی ٢٠١٧ | ھێرشە ئاسمانییەکانی ٢٠١٧ بۆ سەر باشوور و ڕۆژاوای کوردستان | ٠ | ٣٣ |
| ٢٨ی ئایاری ٢٠١٩ – ١٤ی حوزەیرانی ٢٠٢٠ | ئۆپەراسیۆنی چنگ | ١٧[١٣] | ٤١٧[١٤] |
| ١٧ی نیسانی ٢٠٢٢ – ٤ی ئایاری ٢٠٢٢ | ئۆپەراسیۆنی چنگی کلیل | ٨٣ | ٩٩٥ |
| سەرجەم: | ٢٨٢ (٧٣٩) | ٦,٤١٧ (٢,٧٠٠) | |
ھەڵویستی حکومەتی عێراق
دەستکاریھەڵویستی حکومەتی عێراق لە سەردەمێکدا ئۆپەراسیۆنەکانی تورکیای وەک پێشێلکردنی سەروەری عێراق سەیر دەکرد.[١٥] بەرھەم ساڵح سەرۆک کۆماری پێشووی عێراق داوای کۆتاییھێنانی لە تورکیا دەکرد و وتی ھەموو ھێزە چەکدارەکانی تورکیاش دەبێت لە خاکی عێراق بکشێنەوە.[١٦]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ ئ ا Iraq – Kurds (1961 – first combat deaths) 2007-06-20 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە., January 2005
- ^ ئ ا Turkey (1984–2002) 2011-02-07 لە وەیبەک مەشین ئەرشیڤ کراوە., March 2003
- ^ «Page 2» (PDF). لە ٢٩ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ «The Arab Spring, ITS Effects on the Kurds, and the Approaches of Turkey, Iran, Syria, and Iraq on the Kurdish Issue». لە ڕەسەنەکە لە ١٧ی ئەیلوولی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی تشرینی دووەمی ٢٠١٢ ھێنراوە.
- ^ ئ ا «Ve Sonuç». Hürriyet. لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٧ ھێنراوە.
- ^ «Timeline Turkey 1962-2008». لە ڕەسەنەکە لە ٢٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٤ی ئایاری ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ «Irak'a yapılan en büyük kara harekatı». لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ "Council Decision", Council of the European Union, December 21, 2005
- ^ Yousif Ismael (١٨ی ئایاری ٢٠٢٠). «Turkey's Growing Military Presence in the Kurdish Region of Iraq». Washington Institute. لە ١ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
- ^ «Twenty-five killed in clashes between Turkish soldiers, PKK - Monster…». لە ڕەسەنەکە لە ٤ی ئەیلوولی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «38 killed in PKK attack on Turkish border posts - Thaindian News». لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی ئابی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٥ی شوباتی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ «Armed Conflicts Report - Turkey». لە ڕەسەنەکە لە ٧ی شوباتی ٢٠١١ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٥ی نیسانی ٢٠١١ ھێنراوە.
- ^ ٢ کوژراو (٣٠ی ئایاری ٢٠١٩),[١] 1 killed (19 July 2019 per turkey),[٢] 3 killed (25 Aug. 2019),[٣] 2 killed (23 Sep. 2019),[٤] 1 died (28 Oct. 2019),[٥] 1 killed (2 Dec. 2019),[٦] 2 killed (2 Jan. 2020),[٧] 2 killed (14 Jan. 2020),[٨] 2 killed (25 March 2020),[٩] 1 killed (15 April 2020),[١٠] total of 17 reported killed
- ^ «New phase begins in Turkey's northern Iraq operation». www.aa.com.tr. لە ٢٩ی ئایاری ٢٠٢٣ ھێنراوە.
- ^ Hermann، Rainer. «Operation im Nordirak: Bagdad erzürnt über türkische Offensive gegen die PKK». Frankfurter Allgemeine Zeitung (بە ئەڵمانی). ISSN 0174-4909. لە 2022-04-19 ھێنراوە.
- ^ «Iraq's president says Turkey's offensive into KRG 'a threat to our national security'». Bianet. ١٩ی نیسانی ٢٠٢٢.
