پیشەسازیی خۆراک
پیشەسازی خۆراک (بە ئینگلیزی: Food Industry) کەرتێکی فراوان و ھەمەچەشنە کە لایەنە جیاوازەکانی بەرھەمھێنان و دابەشکردن و بازاڕکردن و بەکارھێنانی خۆراک لەخۆدەگرێت. ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە خۆراکدان بە دانیشتووانی جیھان و بەشدارێکی بەرچاوە لە ئابووریدا. پیشەسازی خۆراک کۆمەڵێک بازرگانی بەرفراوان لەخۆدەگرێت وەک جووتیاران، ڕێکخستنەکانی خۆراک، بەرھەمھێنەرانی خۆراک، چێشتخانە، دوکانی خواردن و پێشکەشکارانی خزمەتگوزاری خۆراک. تۆڕێکی ئاڵۆز و بەیەکەوە گرێدراوی بازرگانییەکانە کە پێکەوە کاردەکەن بۆ بەرھەمھێنان و دابەشکردنی بەرھەمە خۆراکییەکان بەسەر بەکارھێنەران. یەکێک لە ئاستەنگە سەرەکییەکانی بەردەم پیشەسازی خۆراک دڵنیابوونە لە سەلامەتی و کوالێتی خۆراک. نەخۆشییە گواستراوەکانی خۆراک و بانگھێشتکردنەوەی خۆراک نیگەرانی سەرەکین کە دەتوانن لێکەوتەی تەندروستی و ئابووری جددییان ھەبێت. لە ئەنجامدا پیشەسازییەکە بە شێوەیەکی بەرز ڕێکخراوە بۆ دڵنیابوون لەوەی کە بەرھەمە خۆراکییەکان لەگەڵ ستانداردەکانی سەلامەتی و کوالێتی دەگونجێن.[١]
پرسێکی دیکەی گرنگ لە پیشەسازی خۆراکدا بریتییە لە بەردەوامیی.[٢] لەگەڵ بەردەوامبوونی زیادبوونی ژمارەی دانیشتووانی جیھان، فشار لەسەر بەرھەمھێنەرانی خۆراک زیاتر دەبێت بۆ گرتنەبەری پراکتیزەکردنی بەردەوام کە کاریگەرییە ژینگەیییەکان کەمدەکاتەوە و سەرچاوە سروشتییەکان دەپارێزێت. ئەمەش کەمکردنەوەی بەفیڕۆدانی خۆراک، پێشخستنی کشتوکاڵی بەردەوام و پشتگیریکردن لە پراکتیکەکانی سەرچاوەگرتنی ڕەوشتی لەخۆدەگرێت؛ بۆیە پیشەسازی خۆراک کەرتێکی دینامیکی و پەرەسەندووە کە لەژێر کاریگەری ڕەوتی بەکاربەران و پێشکەوتنی تەکنەلۆژیا و گۆڕانکارییەکانی ڕێکخستندایە. ھەلی پیشەیی بەرفراوان پێشکەش بەو کەسانە دەکات کە ئارەزووی بەرھەمھێنانی خۆراک، زانستی خۆراک، خۆراک، ھونەری چێشت لێنان و بەبازاڕکردنی خۆراک دەکەن.[٣]
لە ساڵانی ڕابردوودا، بەرزبوونەوەی بەرچاوی خواست لەسەر بەرھەمە پڕۆتینییەکانی بنەمای ڕوەکی و بەدیل ھەبووە، کە بەھۆی نیگەرانییەکان لە دەوری بەردەوامیی، تەندروستی و خۆشگوزەرانی ئاژەڵان بووە. ھەروەھا تەکنەلۆژیای خۆراک و داھێنان شۆڕشێک لە شێوازی بەرھەمھێنان و ڕێکخستن و بەکارھێنانی خۆراکدا دەکات. لە تەکنیکەکانی کشتوکاڵی وردەوە کە بەرھەمەکان باشتر دەکات تا شێوازە پێشکەوتووەکانی ڕێکخستنی خۆراک کە سەلامەتی خۆراک بەرز دەکەنەوە و تەمەنی ڕەفە درێژ دەکەنەوە، تەکنەلۆژیا بە شێوەیەکی قووڵ پیشەسازییەکە لە قاڵب دەداتەوە. زنجیرە جیھانییەکانی دابینکردنی خۆراک تۆڕێکی ئاڵۆزن کە وڵاتان و کیشوەرەکان دەگرێتەوە، دڵنیای دەدەن لە بەردەستبوونی کۆمەڵێک بەرھەمی خۆراکی جۆراوجۆر لە سەرانسەری جیھاندا؛ بەڵام دژایەتی وەک ئاسایشی خۆراک، پچڕانی زنجیرەی دابینکردن و بەفیڕۆدانی خۆراک ھێشتا پرسێکی گرنگن کە پیشەسازی کاردەکات بۆ چارەسەرکردنی لەڕێگەی داھێنان و ھاوکارییەوە.[٤][٥][٦][٧]
ڕێسا و ستانداردەکانی خۆراک ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕن لە دڵنیابوون لە سەلامەتی و کوالیتی بەرھەمە خۆراکییەکان. لە مەرجەکانی ناونانی خۆراکەوە تا بڕوانامەی سەلامەتی خۆراک، ڕێنمایی توند ھەیە بۆ پاراستنی بەکارھێنەران و دڵنیابوون لە شەفافییەت لە پیشەسازی خۆراکدا. بەبازاڕکردن لایەنێکی دیکەی سەرەکی پیشەسازی خۆراکە، چونکە براندەکان ھەوڵدەدەن پەیوەندی لەگەڵ بەکارھێنەران بکەن و بەرھەمەکانیان جیابکەنەوە لە بازاڕێکی کێبڕکێدا. تێگەیشتن لە ڕەفتار و ئارەزووەکانی بەکاربەر زۆر گرنگە بۆ پەرەپێدانی ستراتیژی سەرکەوتووی بازاڕکردن و خستنەبازاڕی بەرھەمەکان کە دەنگدانەوەیان لەگەڵ ئامانجەکان ھەبێت.
بەرھەمھێنانی خۆراک پرۆسەیەکی ئاڵۆزە کە بریتییە لە چاندن و ڕێکخستن و پاکەتکردن و دابەشکردنی بەرھەمە خۆراکییەکان. سەرەتا لە شێوازە کشتوکاڵییەکانی وەک چاندن و دروێنەکردن و بەخێوکردنی ئاژەڵەوە دەست پێدەکات بۆ بەدەستھێنانی کەرەستەی خاو. پاشان ئەم کەرەستە خاوانە لە ڕێگەی ڕێگاکانی وەک چێشت لێنان، نانکردن، تەخمیرکردن و پاراستنەوە دەگۆڕدرێن بۆ ماددە خۆراکییە جیاوازەکان. کۆنترۆڵی کوالیتی و سەلامەتی خۆراک لایەنێکی گرنگی بەرھەمھێنانی خۆراکن بۆ دڵنیابوون لەوەی کە بەرھەمە کۆتایییەکان ستانداردە ڕێکخراوەیییەکان دەگونجێن و سەلامەتن بۆ بەکارھێنان.[٨] ئەمەش بریتییە لە مامەڵەکردن و ھەڵگرتن و شێوازەکانی پاکوخاوێنی دروست بە درێژایی پرۆسەی بەرھەمھێنان.[٩]
ھەروەھا بەرھەمھێنانی خۆراکی مۆدێرن پێشکەوتنی تەکنۆلۆژیای وەک ئۆتۆماتیکی، ڕۆبۆتێک و شیکاری داتا لەخۆدەگرێت بۆ زیادکردنی کارایی و کەمکردنەوەی بەفیڕۆدان و باشترکردنی کوالیتی بەرھەم. ھەروەھا پراکتیزە بەردەوامەکان لە بەرھەمھێنانی خۆراکدا گرنگتر دەبن، بە گرنگیدان بە کەمکردنەوەی کاریگەرییە ژینگەیییەکان، پاراستنی سەرچاوە سروشتییەکان، و پێشخستنی شێوازەکانی بەرھەمھێنانی خۆراکی ڕەوشتی و بەرپرسیارانە.[١٠]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ «???». Encyclopædia of Occupational Health and Safety (3rd ed.). Geneva: International Labour Office. 1983. ISBN 9221032892.
- ^ «Food market structures: Overview». Economic Research Service (USDA).
- ^ «Industry». Food Standards Agency (UK). لە ڕەسەنەکە لە ٥ی حوزەیرانی ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە. لە ٣١ی ئازاری ٢٠٢٤ ھێنراوە.
- ^ Food Democracy: From consumer to food citizen. Springer. 19 February 2015. pp. 3–. ISBN 978-981-287-423-8.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ A Handbook of Food Crime: Immoral and Illegal Practices in the Food Industry and What to Do About Them. Policy Press. 1 October 2019. pp. 371–. ISBN 978-1-4473-5628-8.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ Booth، Sue، ed. (2015)، «'Big Food'—The Industrial Food System»، Food Democracy: From consumer to food citizen، SpringerBriefs in Public Health (بە ئینگلیزی)، Singapore: Springer، pp. 3–11، doi:10.1007/978-981-287-423-8_2، ISBN 978-981-287-423-8، لە 26 November 2020 ھێنراوە
{{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|access-date=(یارمەتی) - ^ «Big Food, Food Systems, and Global Health». PLOS Medicine (بە ئینگلیزی). 9 (6): e1001242. 19 June 2012. doi:10.1371/journal.pmed.1001242. ISSN 1549-1676. PMC 3378592. PMID 22723746.
{{cite journal}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی) - ^ «Macroeconomy» (PDF). FAO.org. The Food and Agriculture Organization of the United Nations. لە ١٥ی ئایاری ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ «Labour» (PDF). FAO.org. The Food and Agriculture Organization of the United Nations. لە ١٥ی ئایاری ٢٠١٥ ھێنراوە.
- ^ «Chapter 5: Food Security» (PDF). IPCC SRCCL 2019. 2019.
{{cite book}}:|display-authors=4نادروستە (یارمەتی)
دەروازەی خۆراک
دەروازەی خواردنەوە
دەروازەی کۆمەڵگا
دەروازەی وڵاتەکان
دەروازەی ئابووری
دەروازەی گیانلەبەران
دەروازەی تەندروستی
دەروازەی کۆمپانیا
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە پیشەسازیی خۆراک تێدایە. |