مێژووی پارێزگای خوزستان

پارێزگای خووزستان دەکەوێتە باشووری ڕۆژاوای ئێران. مێژووەکەی لە شارستانیەتی ئیلامی کۆنی پێش ئارییەکانە تا کۆماری ئیسلامی نوێ درێژ دەبێتەوە.

پێش مێژوو

دەشتی سوسیانا کە ناوەندەکەی لە دەوری سووسا لە باکووری پارێزگای خووزستان بوو و بووەتە درێژترین و بەرفراوانترین بابەتی لێکۆڵینەوەی شوێنەواریی لە ئێراندا. لە باکووری ڕۆژاوای پارێزگای ئیلام دەشتی دێ لورانیش ھەیە، کە لە ڕووی چاندەوە زۆر لەیەک دەچوون.

دوای شۆڕشی ئێران

ململانێی ناوخۆیی دوای شۆڕش

دوای شۆڕشی ئیسلامی لە ساڵی ١٩٧٩ چالاکیی عێراق بۆ دابەشکردنی خوزستان چڕتر بووەوە و ئەم میرییە ڕووداوی مێژوویی ساختەی پەیوەست بەم پارێزگایە و نەخشەی جوگرافی ساختەی بە ژمارەیەکی زۆر بڵاویدەکردەوە، لەم نەخشانەدا تەواوی لێواری باشووری زاگرۆس و خووزستان و ناوچەکانی دەوروبەری نیشاندەدران کە جیاکراونەتەوە و لکێندراون بە خاکی عێراقەوە. ئەم کردەوانە بەغدای کردە بنکەی بزووتنەوە جوداخوازەکان لە خوزستان و جگە لەوەش چەکێکی زۆر لە عێراقەوە ھاتە ناو خوزستان و نائارامی و پەشێوی لێکەوتەوە.

سەرەتای ھێرشی سەربازی عێراق

ھێرشی زەمینی عێراق بۆ سەر ئێران لە ٢٢ی ئەیلوولی ١٩٨٠، لە پارێزگای خوزستانەوە دەستیپێکرد و بەشێک لە ناوچەکانی ڕۆژاوا و باشووری ڕۆژاوای ئەو وڵاتە داگیرکران. لە مانگەکانی یەکەمی شەڕدا، ھێزە عێراقییەکان بووستان، سووسەنگەرد، خوڕەمشار و ھوویزەیان داگیرکرد و شارە گرنگەکانی دیکەی وەک ئەھواز و ئابادان گەمارۆدرابوون و لە لێواری کەوتندا بوون. ھەرچەندە زۆرێک لەو ناوچانە تا مانگی کانوونی یەکەمی ساڵی ١٩٨١ لەلایەن ھێزەکانی ئێرانەوە ئازادکران، بەڵام خووزستان تا کۆتایی جەنگ ھێشتا زیانی بەرکەوتبوو. تەنانەت دوای بڕیارنامەی ٥٩٨ و لە سەروبەندی دەستپێکردنی دانوستانەکانی ئاشتی لە ٢٢ی تەممووزی ١٩٨٨، عێراق جارێکی دیکە نزیکەی ٣٠ کیلۆمەتر لە ڕێگای ئەھواز-خوڕەمشار لە میحوەرەکانی کوشاک و شەلەمچەیەوە داگیرکرد، بەڵام ھێزەکانی ئێران لە ڕۆژاوا ڕایان گەیاند کە ھێزەکانیان بۆ ڕۆژاوا ڕاونا.