شەڕی گالیپۆلی یان شەڕی چناق قەڵا (بە ئینگلیزی: Battle of Gallipoli) (بە تورکی: Çanakkale Savaşı)، نێوی شەڕێکە کە لە شەڕی جیھانیی یەکەم دا و لە نێوان ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی و ھێزی ھاوپەیمانان (ئینگلتەرا، فەڕەنسا و ئانزاکەکان لە تەنگەی ڕووباری داردانێل ڕووی دا. ئەم شەڕە کە زیاتر لە ھەشت مانگی خایاند، لە ٢٥٦ ئەپریلی ١٩١٥ دەستی پێکرد و لە کۆتایی دا لە دێسامبری ١٩١٥ بە دۆڕانی ھاوپەیمانان کۆتایی پێھات. لە کۆتایی شەڕەکە دا ھەردووک لا زیاتر لە نیو ملیۆن کەس کووژراو و برینداریان ھەبوو. لەم شەڕە دا کەشتییەکانی ھاوپەیمانان زیانێکی زۆریان بەرکەوت، بەڵام لە کۆتایی دا ئەوان براوەی شەڕی جیھانیی یەکەم بوون. مستەفا کەمال ئاتاتورک، ئەفسەرێکی تورک بوو کە لەم شەڕە دا ئاوازەی پەیدا کرد و دوای داڕمانی ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی بوو بە دامەزرێنەری توورکیای نوێ.

شەڕی گالیپۆلی (شەڕی چناق قەلا)
بەشێک لە شەڕی جیھانیی یەکەم

شەڕی گالیپۆلی، ئەپریلی ١٩١٥.
ڕێکەوت٢٥ نیسان ١٩١٥ – 9 January 1916
(٨ مانگ، و ٢ ھەفتە، و ١ ڕۆژ)
شوێن
ئەنجام

سەرکەوتنی ئیمپراتۆرییەتیی عوسمانی

شەڕکەرەکان

Allies
 شانشینی یەکگرتوو

فەڕەنسا

ھێزەکانی ناوەند

 Ottoman Empire
 Germany[١]
 Austria-Hungary[٢]
فەرماندە و سەرکردەکان
شانشینی یەکگرتووری بەریتانیای مەزن و ئیرلەند Sir Ian Hamilton
شانشینی یەکگرتووری بەریتانیای مەزن و ئیرلەند Lord Kitchener
شانشینی یەکگرتووری بەریتانیای مەزن و ئیرلەند John de Robeck
شانشینی یەکگرتووری بەریتانیای مەزن و ئیرلەند Lord Birdwood
German Empire ئۆتۆ لیمان ڤۆن زاندێرس
Ottoman Empire Mustafa Kemal
Ottoman Empire Esat Pasha
Ottoman Empire Vehip Pasha
Ottoman Empire Cevat Pasha
ھێز
 British Empire:
٤٨٩٬٠٠٠[٤]
فەڕەنسا فەڕەنسا:
٧٩٬٠٠٠[٤]
٥ divisions (initial)
16 divisions (final)
 Ottoman Empire:
٣١٥٬٥٠٠[٤]
6 divisions (initial)
15 divisions (final)
زەرەر و زیانە گیانییەکان
220,000, 59% casualty rate[٥] 251,000, 60% casualty rate[٦]
تیپی تۆپخانەی عوسمانی لە چناق قەلا
دەدەوانە ئوسترالییەکان لە شەڕی گالیپۆلی

لە ھەندێک وڵاتی وەکوو ئوسترالیا، نیووزیلاند و تورکیا ھەمووساڵێک، یادەوەری ئەم شەڕە پیرۆز ڕادەگیرێ.

سەرچاوەکان

دەستکاری
  1. ^ ھەڵەی لوا لە مۆدیوول:Citation/CS1/Date_validation لە ڕیزی 625:attempt to compare two nil values.
  2. ^ Jung Peter, Austro-Hungarian Forces in World War 1 (Part 1),(Osprey, 2003), p.47
  3. ^ Les Carlyon, p.518
  4. ^ ئ ا ب Erickson, Edward J. (2001). Ordered to die: a history of the Ottoman army in the First World War. Westport, CT: Greenwood Publishing. ISBN 0-313-31516-7, page 94-95
  5. ^ Dennis, Peter. "Gallipoli Campaign." Microsoft Student 2006 [DVD]. Microsoft Corporation, 2005. Microsoft Encarta 2006. 1993–2005 Microsoft Corporation. All rights reserved.
  6. ^ «Sehitsayisi». canakkale1915.com website (بە Turkish). لە ڕەسەنەکە لە ٢ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

پیوند بە بیرون

دەستکاری