شەڕی واترلۆ

Battle of Waterloo
	بەشێک لە ھەڵمەتی واترلۆ
	; شەڕی واترلۆ, لەلایەن ویلیام سادلێری (نیگارکێش)
ڕێکەوت	١٨ی حوزەیرانی ١٨١٥
شوێن	واترلۆ بەلجیکا، ھۆڵەندا (بەلجیکای ئێستا)50°40′48″N 4°24′43″E / 50.680°N 4.412°Eپۆتانەکان: 50°40′48″N 4°24′43″E / 50.680°N 4.412°E
ئەنجام	سەد ڕۆژ، بردنەوەی ھاوەپەیمانان
شەڕکەرەکان
داڕێژە:Country data First French Empire France	United Kingdom; Prussia; Netherlands; Hanover; داڕێژە:Country data Nassau Nassau; Brunswick;
فەرماندە و سەرکردەکان
داڕێژە:Country data First French Empire ناپلیۆن I; داڕێژە:Country data First French Empire میشێل نێی	Duke of Wellington; Gebhard Leberecht von Blücher
ھێز
کۆی گشتی: ۷۲،۰۰۰-٧٣,٠٠٠ ٥٠٬٧٠٠ ھێزی پیادە; ١٤٬٣٩٠ سوارەکان; ٨٬٠٥٠ تۆپخانە و ئەندازیاران; ٢٥٢ چەکەکان;	کۆی گشتی: ١١٨،٠٠٠-١٢٠،٠٠٠; سوپای ویلنگتۆن: ٦٨،٠٠٠ شانشینی یەکگرتوو: ٣١٬٠٠٠ (٢٥٠٠٠ بەریتانی و ٦٠٠٠ لەشکری پاشای ئەڵمانی); ھۆڵەندا: ١٧٬٠٠٠; ھانۆڤەر: ١١٬٠٠٠; برونسویک: ٦٬٠٠٠; ناساو: ۳،۰۰۰; ١٥٦ چەکەکان; سوپای بلوچەر: پڕوسیا: ٥۰،٠٠٠;
زەرەر و زیانە گیانییەکان
کۆی گشتی: ٤١,٠٠٠-٤٢,٠٠٠ ٢٤٬٠٠٠ بۆ ٢٦٬٠٠٠ زیانی جەستەیی، لەوانە ٦٬٠٠٠ بۆ ٧٬٠٠٠ گیراو; ١٥٬٠٠٠ ون بوونەکان; ٢ ستانداردی هەڵۆی ئیمپراتۆری گیرا;	کۆی گشتی: ۲۳،۰۰۰- ٢٤٫٠٠٠; سوپای ویلنگتۆن: ١٧٬٠٠٠ ٣٬٥٠٠ کوژراو; ١٠٬٢٠٠ بریندار; ٣٬٣٠٠ ون بووەکان; سوپای بلوچەر: ٧٬٠٠٠ ١٬٢٠٠ کوژراو; ٤٬٤٠٠ ون بووەکان; ١٬٤٠٠ ون بوو;
	ھەردوولا: ٧٬٠٠٠ ئەسپی کوژراو

شەڕی واترلۆ (بە ئینگلیزی: Battle of Waterloo) شەڕێکی یەکلاکەرەوە کە لە ١٨ی حوزەیرانی ١٨١٥ی زایینی لە گوندی واترلۆ لە نزیک برۆکسلی پایتەختی بەلجیکا ڕوویدا، دوا شەڕەکانی ئیمپراتۆری فەڕەنسی ناپلیۆن بۆناپارت، کە تێیدا بە شکستێکی گەورەی چاوەڕواننەکراو بۆ سەرکردەیەک بە ئەزموونی وەک ئەو و ئەمەش وای کرد دواتر ئینگلیزەکان وەک کەسێکی خاوەن بەختێکی زۆر خراپەوە دەناڵێنێت پەسنی بکەن چونکە ڕووبەڕووی واترلۆ بووەتەوە.^[١٢]

پاشخانێکی مێژوویدەستکاری

لە ساڵی ١٨١٣ ناپلیۆن بڕیاریدا شەڕ لە دژی ڕووسیا ڕابگەیەنێت و سوپایەکی زەبەلاحی ئامادە کرد بۆ دەستبەسەرداگرتنی، سەرەڕای سەرکەوتنە سەربازییەکەی، بەڵام مەودای دوور و سەرما سوپاکەی ماندوو کرد و زۆربەیان لە ڕێگەی گەڕانەوەیان بۆ پاریس لەناوچوون، وڵاتانی ئەورووپا دەرفەتێکیان بۆ نەھێشتنی ناپلیۆن دۆزییەوە، ھەربۆیە پروسیا، بەریتانیا، نەمسا، سوید، ئیسپانیا و پورتوگال بڕیاریاندا شەڕ لەگەڵ ناپلیۆن ڕابگەیەنن لە ھاوپەیمانی شەشەمدا کە بە ھاوپەیمانی شەشەم ناسراوە، کە ناپلیۆن سەرکەوتنێکی گەورەی بەدەستھێنا لە شەڕی درێسدن لە مانگی ئابی ٢٧ی ساڵی ١٨١٣ّز، بەڵام سوپای ھاوپەیمانان ھێزیان کۆکردەوە لە ناپلیۆن زیاتر بوون و لە نێوانیاندا شەڕی میللەتان کە تێیدا ناپلیۆن زیانێکی قورسی بەسەردا ھات و گەڕایەوە پاریس، و سەرەڕای پێداگری لەسەر تەواوکردنی شەڕەکە، بەڵام ھێزەکانی ئامادە نەبوون ئەو کارە بکەن، لە مانگی نیسانی ساڵی ١٨١٤، لویسی ھەشتەم دەسەڵاتی فەرەنسای گرتە دەست و ناپلیۆن دوورخرایەوە بۆ دوورگەی ئەلبا، بەڵام توانی لە ٢٦ی شوباتی ١٨١٥ی زایینی توانی خۆی دەرباز بکات و لەگەڵ کەشتییەکانیدا گەیشتە کەنارەکانی فەرەنسا، و لەگەڵیدا ئەو فەوجە سوپایەی کە ڕاسپێردرابوو ڕووبەڕووی ناپیلۆن ببێتەوە لەگەڵ ناپلیۆن بەرەو پاریس بەڕێکەوتن، ناپلیۆن ھەوڵی گەڕاندنەوەی شکۆمەندی ئیمپراتۆرییەتەکەی و سەرکەوتنەکانی پێشووی دەدا.^[١٢]

ڕووداوەکانی شەڕەکەدەستکاری

سەرەتای شەڕەکە بۆ ماوەیەک بەھۆی باران و قوڕ لە ڕۆژی پێشوودا دواکەوت و ئەمەش ڕێگری لە جووڵەی تۆپخانەکان کرد، شایەنی باسە کە وێلینگتۆن ھێزەکانی خۆی لە پشت گردێکەوە دانابوو بۆ پاراستنی لە ھێرشەکانی ناپلیۆن، جگە لەوەش، ئەو گردە ڕۆڵێکی سەرەکی ھەبوو لە کۆتایی ھێنانی شەڕەکە، و پێش دەستپێکردنی شەڕەکە فەرەنسییەکان ھەوڵیاندا کۆنتڕۆڵی بکەن لەسەر قەڵایەکی بچووک کە دەکەوێتە لای ڕۆژاوای سەنگەرەکە، کە لەلایەن ئینگلیزەکانەوە داگیرکرابوو، بەڵام ھەوڵەکانی فەرەنسییەکان بۆ کۆنترۆڵکردنی شکستی ھێنا، نیوەڕۆی ئەو ڕۆژە ناپلیۆن فەرمانیدا تۆپخانەکان ئاراستەی سەربازانی سوپای ئینگلیز بکرێت، ئەمەش زیانێکی زۆری بە سەربازانی ویلنگتۆن گەیاند، سەرەتای ئێوارەش لەگەڵ ھێزەکانیدا (بلوچەر) گەیشت بە ھێزەکانییەوە بۆلای ویلنگتۆن کە مەوقیفێکی سەخت بوو لەبەردەم ناپلیۆن و لە کاتی پێویستدا ھەردوو ھێزەکە یەکیان گرت و لێرەدا ناپلیۆن فەرمانیدا بە فیرقەی پاسەوانی ئیمپراتۆر ھێرش بکات و تۆپھاوێژەکان تەقەکانیان ئاڵوگۆڕ کرد، ناپلیۆن کاتێکیش ھەوڵیدا لێدانێک بدات لە دڵی سوپای ئینگلیز، ناپلیۆن زیانێکی گەورەی بەرکەوت و گوڵی سەربازە دێرینەکانی پاسەوانانی سوپای ئیمپراتۆر کەوتە سەری، کاتێک ھێزەکانی (بلوچەر) و (وێلینگتۆن) کۆدەبوونەوە.^[١٢]

ئەنجامەکانی شەڕەکەدەستکاری

شەڕی واترلۆ دوا لاپەڕەی ئیمپراتۆرییەتی ناپلیۆن بۆناپارتە، سەرۆکە ژیرەکە و فەتحکاری ئەورووپا، کە گەڕایەوە پاریس و دەستبەرداری تەختی پاشایەتی بوو و دوورخرایەوە بۆ دوورگەی سانت ھێلانە.^[١٢]

ھێزدەستکاری

فەڕەنسا:

٧٢ ھەزار سەرباز

ھاوپەیمانی دژ:

١١٨ ھەزار سەرباز

زیانەکاندەستکاری

فەرەنسا:

٢٥ ھەزار کوژراو و بریندار و ١٥ ھەزار بێسەروشوێن و ٧ ھەزار دیل گیراون

ھاوپەیمانی دژ:

٢٤ ھەزار کوژراو و بریندار

سەرچاوەکاندەستکاری

^ ^ئ ^ا Bodart 1908, p. ٤٨٧.
^ ^ئ ^ا ^ب Bodart 1908, p. 487.
^ Hofschröer 1999, pp. ٦٨–٦٩.
^ Hofschröer 1999, p. 61 cites Siborne's numbers.
^ Hamilton-Williams 1994, p. 256 gives 168,000.
^ Barbero 2005, pp. ٧٥–٧٦.
^ Hamilton-Williams 1994, p. ٢٥٦.
^ Chesney 1874, p. ٤.
^ Barbero 2006, p. ٣١٢.
^ Barbero 2005, p. ٤٢٠.
^ ^ئ ^ا Barbero 2005, p. ٤١٩.
^ ^ئ ^ا ^ب ^پ "معركة واترلو", ويكيبيديا (بە عەرەبی), 19 نیسان 2023, retrieved 10 May 2023

[FOOTNOTEBodart1908٤٨٧-1] ئ ^ا Bodart 1908, p. ٤٨٧.

[FOOTNOTEBodart1908487-2] ئ ^ا ^ب Bodart 1908, p. 487.

[FOOTNOTEHofschröer1999٦٨–٦٩-3] Hofschröer 1999, pp. ٦٨–٦٩.

[4] Hofschröer 1999, p. 61 cites Siborne's numbers.

[5] Hamilton-Williams 1994, p. 256 gives 168,000.

[FOOTNOTEBarbero2005٧٥–٧٦-6] Barbero 2005, pp. ٧٥–٧٦.

[FOOTNOTEHamilton-Williams1994٢٥٦-7] Hamilton-Williams 1994, p. ٢٥٦.

[FOOTNOTEChesney1874٤-8] Chesney 1874, p. ٤.

[FOOTNOTEBarbero2006٣١٢-9] Barbero 2006, p. ٣١٢.

[FOOTNOTEBarbero2005٤٢٠-10] Barbero 2005, p. ٤٢٠.

[FOOTNOTEBarbero2005٤١٩-11] ئ ^ا Barbero 2005, p. ٤١٩.

[:0-12] ئ ^ا ^ب ^پ "معركة واترلو", ويكيبيديا (بە عەرەبی), 19 نیسان 2023, retrieved 10 May 2023

[١٢]

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]