شانشینی ئیتاڵیا

شانشینی ئیتاڵیا
شانشینی ئیتاڵیا
بە ئیسپانی: Reino de Italia
بەشێکە لە	ھاوپەیمانانی جەنگی جیھانیی یەکەم، Triple Alliance
دامەزران	١٧ی ئازاری ١٨٦١
ناو بە زمانی فەرمی	Regno d'Italia
کورتەناو	Italia، Italia، Italy، Italie
بەشداربووە لە	Battle of Cecina
زمانی فەرمی	زمانی ئیتاڵی
سروودی نیشتمانی	Marcia Reale
کیشوەر	ئەورووپا
وڵات	شانشینی ئیتاڵیا
پایتەخت	تورین، فلۆرێنس، ڕۆما
پۆتانی شوێن	٤١°٥٤′٠″N ١٢°٣٠′٠″E
شێوەی بنەڕەتیی حکوومەت	پاشایەتیی دەستووری، parliamentary monarchy، ڕژێمی تاک حیزبی، دەسەڵاتخوازی، دیکتاتۆری
سەرۆکی حکوومەت	Victor Emmanuel II of Italy، Umberto I of Italy، Victor Emmanuel III of Italy، Umberto II of Italy
ئەندامی	کۆمەڵەی نەتەوەکان
دانیشتووان	٢٢٬١٨٢٬٠٠٠، ٣٥٬٨٤٥٬٠٠٠، ٤٢٬٣٩٩٬٠٠٠
دراو	Italian lira
لە پێش	Kingdom of Sardinia، Kingdom of the Two Sicilies، Kingdom of Lombardy–Venetia، Papal States، ئیمپراتۆریەتیی نەمسا
لە دوای	ئیتاڵیا
گۆڕدراوە لەلایەن	ئیتاڵیا، Fascist Italy
جێگەی دەگرێتەوە	Republic of German-Austria، Imperial Free City of Trieste، Free State of Fiume، Kingdom of the Two Sicilies، Kingdom of Sardinia
زمانەکان	زمانی ئیتاڵی
ڕووداوە بەرچاوەکان	proclamation of the Kingdom of Italy
کۆتاییھاتن	١٨ی حوزەیرانی ١٩٤٦
ڕووبەر	٣١٠٬١٩٦ کیلۆمەتر چوارگۆشە
وەسفی ئاڵا	ئاڵای ئیتاڵیا
وەسفی نیشان	Emblem of Italy
ئایینی فەرمی	کاسۆلیکی
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

شانشینی ئیتاڵیا (بە ئینگلیزی: Kingdom of Italy) وڵاتێکە لە ساڵی ١٨٦١ لەلایەن شا ڤیکتۆر ئیمانوێلی دووەمی سەردینیا دامەزراوە. ئەم وڵاتە لە ئەنجامی یەکگرتنەوەی ئیتالیا بەھۆی شەڕەکانی شانشینی سەردینیا دامەزرا کە لە ڕاستیدا حکوومەتی ڕەسەنی ئەم وڵاتە بوو. ئەم حکوومەتە تا ساڵی ١٩٤٦ بەردەوام بوو، بۆیە ئیتالییەکان بڕیاریان دا کۆمارێک دابمەزرێنن.

مێژوو

شانشینی ئیتالیا دەوڵەتێکە کە لە ساڵی ١٨٦١ لە دوای یەکگرتنی ئیتاڵیا دامەزرا، کە پێشتر کۆمەڵێک دەوڵەت و خاکی سەربەخۆ بوون. پرۆسەی یەکگرتن کە بە ڕیسۆرگیمنتۆ ناسراوە، لەلایەن کەسایەتییەکانی وەک جوزێپی گاریبالدی و کونت کامیلۆ دی کاڤۆرەوە سەرکردایەتی دەکرا. شانشینی ئیتالیا لەلایەن ماڵی ساڤۆیەوە بەڕێوەدەبرا و ڤیکتۆر ئیمانوێلی دووەم وەک یەکەم پاشای ئیتاڵیا کاری دەکرد. شانشینی نوێ ڕووبەڕووی چەندین تەحەدا بووەوە، لەوانە دابەشبوونی ناوچەیی، نایەکسانی ئابووری و نائارامی کۆمەڵایەتی؛ بەڵام بە سەرکردایەتی کەسایەتییەکانی وەک جیۆڤانی جیۆلیتی سەرۆک وەزیران، شانشینییەکە پێشکەوتنی بەرچاوی لە پیشەسازی و مۆدێرنیزاسیۆندا بەدەستھێنا.^[١]

ھەروەھا شانشینی ئیتالیا ھەوڵیدا خاکەکەی فراوانتر بکات، ئەمەش بووە ھۆی دروستبوونی ململانێی وەک جەنگی ئیتالۆ-تورکیا و جەنگی جیھانی یەکەم، تێوەگلانی ئیتالیا لە جەنگی جیھانی یەکەمدا جێی مشتومڕ بوو، ھەروەھا پەیمانی ڤێرسای بە تەواوی تەماحەکانی خاکی ئیتالیا تێر نەکرد، کە بووە ھۆی ناڕەزایی زیاتر.^[٢] شانشینی ئیتالیا ڕووبەڕووی گێژاوی ناوخۆیی بووەوە، لەوانە سەرھەڵدانی بزووتنەوە سۆسیالیستی و فاشیستەکان. بێنیتۆ مۆسۆلینی و پارتی فاشیستی نیشتمانی لە کۆتاییدا لە ساڵی ١٩٢٢ دەستیان بەسەر دەسەڵاتدا گرت و ئەمەش بووە ھۆی دامەزراندنی دیکتاتۆری فاشیستی.

شاانشینی ئیتالیا لە ساڵی ١٩٤٦ کۆتایی ھات، ئەمەش دوای ڕووخانی ڕژێمی مۆسۆلینی و کۆتایی ھاتنی جەنگی جیھانی دووەم.^[٣] ڕیفراندۆمێک ئەنجامدرا و لە ئەنجامدا دەسەڵاتی پاشایەتی ھەڵوەشێنرایەوە و کۆماری ئیتالیا دامەزرا. سەرەڕای تەمەنی تاڕادەیەک کورتی، شانشینی ئیتالیا ڕۆڵێکی گرنگی ھەبوو لە داڕشتنی ئیتالیا مۆدێرن و دانانی بناغەکانی گەشەسەندنی سیاسی، کۆمەڵایەتی و ئابووری وڵاتەکە. میراتەکەی تا ئەمڕۆش کاریگەری لەسەر کۆمەڵگا و سیاسەتی ئیتالیا بەردەوامە.^[٤]

سەرچاوەکان

بەشداربووانی ویکیپیدیا، «Kingdom of Italy»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ٣ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣.

^ Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia. 2012. p. 308. ISBN 978-1-4129-8176-7. لە 27 June 2014 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 6 April 2014 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)
^ «Primary Documents – Treaty of London, 26 April 1915». FirstWorldWar.com. لە ٣٠ی ئابی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ھێنراوە.
^ «Discussion of Italian claims begins at Paris peace conference – Apr 19, 1919». history.com. لە ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ھێنراوە.
^ «Tianjin under Nine Flags, 1860–1949 – Italian Concession». University of Bristol. لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ھێنراوە.

[fhdh-1] Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia. 2012. p. 308. ISBN 978-1-4129-8176-7. لە 27 June 2014 لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە 6 April 2014 ھێنراوە. {{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |access-date= و |archive-date= (یارمەتی)

[firstworldwar.com-2] «Primary Documents – Treaty of London, 26 April 1915». FirstWorldWar.com. لە ٣٠ی ئابی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ھێنراوە.

[3] «Discussion of Italian claims begins at Paris peace conference – Apr 19, 1919». history.com. لە ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ھێنراوە.

[4] «Tianjin under Nine Flags, 1860–1949 – Italian Concession». University of Bristol. لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٧ ھێنراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]