سێیەمین کۆمەڵەی کەشتیوانانی ناسا
سێیەمین کۆمەڵەی کەشتیوانانی ناسا سێیەمین گروپی کەشتیوانی ناسا - "چواردە" - گروپێک بوون لە چواردە کەشتیوانی کە لەلایەن ناسا هەڵبژێردرابوون بۆ بەشداریکردن لە پرۆگرامەکانی جێمینای و ئەپۆلۆ، هەڵبژاردنیان لە ئۆکتۆبەری ساڵی ١٩٦٣ ڕاگەیەندرا، حەوت کەسیان لە هێزی ئاسمانی ئەمریکا و چواریان لە هێزی دەریایی ئەمریکا و یەکێکیان لە هێزی دەریایی ئەمریکا و دوو کەسیان مەدەنی بوون، چواریان لە کاتی مەشق و ڕاهێنانەکانیاندا گیانیان لەدەستداوە پێش ئەوەی بتوانن گەشت بکەن بۆ بۆشایی ئاسمان. دە کەسەکەی دیکە بەشدارییان لە ئەرکەکانی ئەپۆلۆدا کردووە، هەروەها پێنج کەسیان بەشدارییان لە ئەرکەکانی جێمینای کردووە ئەوانیش: باز ئاڵدرین، ئالان بین، جین سێرنان و دەیڤید سکۆت لەسەر مانگ ڕۆیشتن.[١]
گروپی سێیەم یەکەم گروپی ئاسمانی بوو کە بەبێ مەرجی مۆڵەتی فڕۆکەوانی تاقیکاری وەرگیرا، هەرچەندە ئەمە جێگەی گرتەوە بە مەرجی هەبوونی ئەزموونی فڕینی فڕۆکەی جەنگی. ئەم مەرجە بۆ بز ئاڵدرین، بیل ئەندەرز، جین سێرنان، ڕۆجەر چافی، واڵتەر کانینگهام و ڕستی شوایکارت دەگونجێت لە کاتێکدا ئەوانی تر فڕۆکەوانی تاقیکاری بوون، بە تێکڕا ئەندامانی گروپەکە لە چاو دوو گروپی پێشوو گەنجتر و کەمێک باڵا بەرزتر و قورستر و خوێندەوارتر بوون.[٢]
تێڕوانینێکی گشتی دەستکاری
هەڵدانی مانگی دەستکردی سپۆتنیک ١ی یەکێتی سۆڤیەت لە ٤ی تشرینی یەکەمی ١٩٥٧ دەستپێکی کێبڕکێیەکی ئایدیۆلۆژی و تەکنەلۆژی بوو لە نێوان ئەمریکا و یەکێتی سۆڤیەتدا کە بە پێشبڕکێی بۆشایی ئاسمان ناسرابوو. جەماوەری ئەمریکا تووشی شۆک بوو بەهۆی باڵادەستی تەکنەلۆژیای سۆڤیەت بەسەر تەکنەلۆژیای ئەمریکیدا، ئەمەش وایکرد سەرۆکی ئەمریکا دوایت دی. ئایزنهاوەر داوای دروستکردنی دەزگایەکی مەدەنی نوێ بە ناوی ئیدارەی فڕۆکەوانی و بۆشایی ئاسمانی نیشتمانی (ناسا) کرد بۆ سەرپەرشتیکردنی بەرنامەی بۆشایی ئاسمانی ئەمریکا. گروپی ئەرکی بۆشایی ئاسمان (STG) لە سەنتەری توێژینەوەی لانگلی سەر بە ناسا لە شاری هامپتۆن لە ویلایەتی ڤێرجینیا، پڕۆژەیەکی فڕینی بۆشایی ئاسمانی ئەمریکییان بە ناوی پرۆژەی ساتورن دروستکرد، کە ئامانجی ناردنی مرۆڤ بوو بۆ بۆشایی ئاسمان و دواتر بۆ خولگەی زەوی. هەڵبژاردنی یەکەمین کەشتیوانی کە بە "حەوت ئەسڵی" یان "حەوت جیوە" ناسراوە، لە ٩ی نیسانی ١٩٥٩ ڕاگەیەندرا.[٣]
تا ساڵی ١٩٦١، هەرچەندە هێشتا کەس نەخراوەتە بۆشایی ئاسمان، بەڵام کۆمپانیای (STG) دڵنیا بوو لەوەی کە پڕۆژەی ساتورن پاشەکشە سەرەتاییەکانی تێپەڕاندووە، هەروەها ئەمریکا پێش یەکێتی سۆڤیەت کەوتووە و بووە پێشکەوتووترین نەتەوە لە بواری تەکنەلۆژیای بۆشایی ئاسمان. کۆمپانیای (STG) دەستی کرد بە بیرکردنەوە لە دروستکردنی ئۆتۆمبێلێکی دوو کەسی بە ناوی (Mercury Mark II) وەک جێنشینی ئۆتۆمبێلی (Mercury) ئەسڵی، ئەم متمانەیە لە ١٢ی نیسانی ١٩٦١ تێکچوو، کاتێک یەکێتی سۆڤیەت ئەرکی ڤۆستۆک ١ی دەستپێکرد، کە کەشتیوان یوری گاگارین بوو کە بووە یەکەم کەس کە بە دەوری زەویدا دەسوڕێتەوە. لە بەرامبەردا سەرۆک جۆن ئێف کێنێدی لە ٢٥ی ئایاری ١٩٦١ ئامانجێکی گەورەتری ڕاگەیاند: ناردنی مرۆڤێک بۆ سەر مانگ تا کۆتایی ئەو دەیە. و بەم شێوەیە بەرنامەی ئەپۆلۆ لەدایک بوو. چەمکی کەشتی ئاسمانی دوو کەسی مێرکوری ٢ لە ٣ی ژانویەی ١٩٦٢ بوو بە بەشێک لە پرۆژەی جێمینای، لە ١٨ی نیسانی ١٩٦٢، ناسا بە فەرمی کردنەوەی داواکاری بۆ گروپی دووەمی کەشتیوانی ئاسمانی ڕاگەیاند کە هاوکاری کەشتیوانانی پڕۆژەی ساتورن دەکەن، و کێ هاوکاری فڕۆکەوانی ئاسمانی دەکەن بەشداریکردن لە ئەرکەکانی پڕۆژەی جێمینای. چاوەڕوان دەکرا دواتر سەرکردایەتی پڕۆژەی ئەپۆلۆ بکەن. نۆ کاندید کە بە "نۆی داهاتوو" ناسراون، لە ١٧ی ئەیلوولی ١٩٦٢ هەڵبژێردران و ڕاگەیەندرا.
تا مانگی ئایاری ساڵی ١٩٦٣، لە کاتێکدا کەشتیوانانی پێویست هەبوون بۆ دابینکردنی پێداویستییەکانی جێمینای، خشتەی پڕۆژەی ئەپۆلۆ داوای کرد کە چوار ئەرکی بۆشایی ئاسمانی تیمی لە ساڵی ١٩٦٥دا بە موشەکەکانی ساتورن یەکەمەوە بنێردرێتە خولگەی زەوی؛ هەڵدانی نێوان دوو بۆ چوار ئەرک لەسەر موشەکەکانی ساتورن IB لە ساڵی١٩٦٦ و ناردنی شەش ئەرک یان زیاتر بۆ ناو زەوی و خولگەی مانگ لەسەر موشەکەکانی زوحەل پێنجەم، کە لە ساڵی ١٩٦٧ دەستی پێکرد. بەپێی ئەم خشتەیە، دیک سلایتۆن، بەرپرسی ئۆفیسی ئاسمانی ناسا و کەشتیوانێکی پڕۆژەی ساتورن، پێشبینی کرد کەمیی ئاسمانی ڕووبدات، هەرچەندە گومانی هەبوو دەستپێکردنی ژمارەیەکی زۆر لە گەشتە ئاسمانییەکان. جگە لەوەش، تا ناوەڕاستی ساڵی ١٩٦٣، سێ کەشتیوانی لە گروپی ساتورن حەوت- سکۆت کارپێنتەر، جۆن گلێن و سلایتۆن- خانەنشین بوون، بەم شێوەیە سێزدە کەشتیوانی چالاک مانەوە. لەسەر ئەم بنەمایە، سلایتۆن حیساب دەکات کە ڕێژەی بڕینی ئاسمانییەکان نزیکەی ١٠%یە لە ساڵێکدا. بەم شێوەیە ڕەنگە پڕۆژەی ئەپۆلۆ پێویستی بە نێوان دە بۆ بیست کەشتیوانی دیکە هەبێت. لە ٥ی حوزەیرانی ١٩٦٣ ناسا ڕایگەیاند کە لە نێوان دە بۆ پانزە کەشتیوانی نوێ بەکرێ دەگرێت. دوا وادە بۆ داواکارییە مەدەنییەکان ١ی تەمموزی ١٩٦٣ بوو، لە کاتێکدا دوا وادە بۆ پێشکەشکردنی داواکاری بۆ کچە خوێندکارە سەربازییەکان ١٥ی تەمموز بوو، ئەمەش بۆ ئەوە بوو کە کات بدرێت بە دەزگاکە بۆ ئەوەی سەرەتا پشکنینی داواکارییەکان بکات.
پێوانەکانی هەڵبژاردن دەستکاری
پێوەرەکانی هەڵبژاردن هەمان پێوەرەکانی گروپی نۆ کەسی داهاتوو بوو، تەنها ئەوە نەبێت کە کەمترین کاتژمێری فڕین کەمکرایەوە بۆ هەزار و مەرجی مۆڵەتی فڕۆکەوانی تاقیکردنەوە نەهێڵدرا و زۆرترین تەمەن بۆ ٣٤ ساڵ دابەزێندرا. پێوەرە سەرەکییەکانی کاندیدەکان بریتی بوون لە:
- هاوڵاتی ئەمریکی بن.
- داواکار دەبێت تەمەنی لە خوار ٣٤ ساڵەوە بێت تا ٣٠ی حوزەیرانی ١٩٦٣.
- داواکار دەبێت باڵای ٦ پێ (١.٨٣ مەتر) یان کەمتر بێت.
- پێویستە داواکار بڕوانامەی ئەندازیاری یان زانستە فیزیاییەکانی هەبێت.
- داواکار دەبێت فڕۆکەوانێکی تاقیکاری بە ئەزموون بێت، یان هەزار کاتژمێری بەسەر بردبێت لە فڕینی فڕۆکەی جێت.
- داواکار دەبێت بڕوانامەی پێشنیار لە خاوەنکارەکەی وەربگرێت.
