شەبەکی
شەبەکی زمانی کوردەکانی شەبەکە کە وەکوو زمانێکی گۆرانی-زازایی[١][٢][٣][٤] لە دەستەی زمانەکانی ئێرانیی باکووری ڕۆژاوا پۆلێنبەندی کراوەتەوە. زمانی شەبەکی لەلایەن خەڵکی شەبەک[٥][٦] لە ناوچەی مووسڵ لە ناوچەی نەینەوای عێراق قسەی پێدەکرێت.
زمانی شەبەکی لەگەڵ زمانەکانی ھەورامی، باجەلانی، سەرلی و زازاکی لێکچوونیی ھەیە. ئەم گرووپە زمانییە بەھۆی کوردبوونی ئاخێوەرانیان زۆرجار بە «زاراوەی کوردی» ناودەبرێن، بەڵام لەباری زمانەوانییەوە لەگەڵ زمانەکانی دیکەی گۆرانی و زازاکی لە دەستەی گۆرانی-زازایی پۆلینبەندی کراوە. شیای ئاماژەیە ئەگەرچە ئاخێوەرانی ھەر دوو دەستەی زمانە کوردییەکان و زمانە گۆرانی-زازایییەکان لە درێژای مێژوو خۆیان وەکوو کورد پێناسە کردووە، بەڵام لە سەدەی دوایییەوە زمانەوانانی بیانی زمانەکانی کوردەکانیان لە دوو دەستەی جیاواز پۆلێنبەندی کردووە و ناوی کوردیان تەنیا بۆ سەر دەستەیەک لەم زمانانە داناوە و لەسەر دەستەی دیکەیان ناوی گۆرانی-زازایی داناوە. شەبەکیش وەکوو لقێکی سەربەخۆ لە زمانی گۆرانی و دەستەی زمانە گۆرانی-زازایییەکان دەستەبەندی کراوەتەوە.[٧][٨][٩]
لە شێوەزاری شەبەکی ھەروەھا کاریگەرییەکانێک لەلایەن زمانەکانی عەرەبی، تورکی و فارسی دەبینرێت.[٤][١٠] ژمارەی قسەکەرانی زمانی شەبەکی لە ساڵی ١٩٨٩ لە نێوان ١٠ ھەزار بۆ ٢٠ ھەزار کەس مەزەندە کرا.[١١] لە ئێستادا ئەو ژمارە نزیک بە ٢٥٠ ھەزار کەس مەزەندە دەکرێت.[١٢]
بارودۆخ دەستکاری
خەڵکی شەبەک لە لەناوچوونی زمانی شەبەکی ترسیان ھەیە، بەتایبەت لەدوای ھێرشەکانی گرووپە تیرۆریستییەکانی وەکوو داعش بۆ ماڵەکانیان لە دەشتی نەینەوا کە بووەتە ھۆی ئاوارەبوونی زۆرینەی دانیشتووانی شەبەک و نیشتەجێبوونی گرووپەکانی دیکە لەو ناوچانە.[١٣]
ھەڵسەنگاندن دەستکاری
جێناوەکان دەستکاری
| شەبەکی | زازاکی | کوردی (باشووری) | سۆرانی | کورمانجی | ھەورامی | لەکی | فارسی | ئینگلیزی |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| emn-em | ez, min | mi | min | ez, min | emin, min | me | man | I, me, mine, my |
| etu | ti, to | tu | to | tu, te | eto, to | tö | to, tu | thou, thee, thine |
| ew, îna | a, o | ew | ew | ew, wî, wê | ew | ew | û | s/he, his, hers, him, her |
| hima-alama-gişt | ma | îme | ême | em, me | ma | îme | mâ | we, our |
| işma | şima | îwe | êwe | hûn, we | şima | home | şomâ | you, your |
| işan | înu, înan | ewane | ewan | ewan, wan | ade | ewan | işân | they, them, their |
وشەکان دەستکاری
| شەبەکی | زازاکی | کوردی (باشووری) | سۆرانی | کورمانجی | ھەورامی | لەکی | فارسی | ئینگلیزی |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| çam | çim | çew | çaw | çav | cem | çem/çyem | čašm/češm | eye |
| ziwan | ziwan | ziwan | ziman | ziman | ziwan | zwon | zabân | tongue, language |
ئەمانەش ببینە دەستکاری
سەرچاوەکان دەستکاری
- ^ "Zaza-Gorani". Ethnologue (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-10-22.
- ^ Hulst, Harry van der; Goedemans, Rob; Zanten, Ellen van (2010). A Survey of Word Accentual Patterns in the Languages of the World (بە ئینگلیزی). Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-019631-3.
- ^ Hindo, Walid A. (2016-09-08). From Baghdad on the Tigris to Baghdad on the Subway (بە ئینگلیزی). Archway Publishing. ISBN 978-1-4808-3403-3.
- ^ ئ ا Gunter, Michael M. (2018-02-20). Historical Dictionary of the Kurds (بە ئینگلیزی). Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-5381-1050-8.
- ^ Abd al-Jabbar, Falih. Ayatollahs, sufis and ideologues: state, religion, and social movements in Iraq. University of Virginia 2008.
- ^ Sykes, Mark. The Caliphs' last heritage: a short history of the Turkish Empire
- ^ Löwer, Hans-Joachim (2015-02-16). Die Stunde der Kurden: Wie sie den Nahen Osten verändern (بە ئەڵمانی). Styriabooks. ISBN 978-3-99040-354-9.
- ^ Hann, Geoff; Dabrowska, Karen; Townsend-Greaves, Tina (2015-08-07). Iraq: The ancient sites and Iraqi Kurdistan (بە ئینگلیزی). Bradt Travel Guides. ISBN 978-1-84162-488-4.
- ^ al-Lami, Mina (2014-07-21). "Iraq: The minorities of Nineveh". BBC News (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-10-25.
- ^ "Shabak – Minority Rights Group". Minority Rights Group (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-10-22.
- ^ Ethnologue about Shabaki
- ^ "Shabak – Minority Rights Group". Minority Rights Group (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-10-27.
- ^ "International Mother Language Day in Karbala, Iraq – Telegram7". Telegram7 (بە ئینگلیزی). 2015-03-03. Retrieved 2018-10-26.
