بورخانییەت
بورخانییەت (بە ئەڵتائی: Ак јаҥ «ئاک یانگ»)، ئایینێکی ئەڵتائییە کە لە ڕاپەڕینی تورکەکانەوە لە دژی ئیمپریالیزمی ڕووسیا لە نێوان ساڵانی ١٩٠٤ و ١٩٣٠ سەرچاوەی گرتووە.
سروشتەکانی
دەستکاریناوی ئاڵتای بۆ ئایینەکە بریتییە لە ئاک یانگ «باوەڕی سپی».[١] ئایینی ئاک یانک کە لەسەر بناغەکانی تەنگرییەت دامەزرا، کە باوەڕی کۆنی گەلانی تورک بوو، ھەروەھا ڕاپەڕینی نەتەوەیی تورکەکانی ئاڵتای بوو لە دژی ھەژموونی ڕووسیا. تەنگرییەت بۆ ھەموو تورکەکانە لەکاتێکدا بورخانییەت تەنھا بۆ گەلی ئەڵتائی. لە ڕوانگەی ئیدارەی ڕووسیا ئایینی ئاک پلانێکە کە دوژمنانی ڕووسیا داڕێژراون و لە دەرەوەی وڵاتەوە پشتیوانییان لێدەکرێت، بۆ ئەوەی گەلانی تورک بە ناسیۆنالیزمێکی ھاوبەشەوە یەکبخەن و زیان بە ڕووسیا بگەیەنن. ھەر لەبەر ئەم ھۆکارە ئەم ڕاپەڕینە کە ڕووسەکان زۆر بە جددی وەریان گرت و بە بەکارھێنانی توندوتیژی بە شێوەیەکی خوێناوی کۆتایی ھات، سەرەڕای ئەوەش شوێنەواری خۆی لە کولتوری ئاڵتایەکاندا تا ئەمڕۆ بەجێھێشت. ٨٠٪ی خەڵکی ئاڵتای بورخانیزم پەیڕەو دەکەن و ئەوانی تریش تەنگریزم دەکەن و تەنھا زۆر کەم ئاڵتای ئایینەکانی تر پەیڕەو دەکەن. بە گشتی بزووتنەوەی بورخانی وەک ئایینێکی تێکەڵاو نیشاندرا، کە بەشێک لە ئایینی بوودایی کۆن و تێنگریزم و بیروباوەڕە کۆنەکانی تری تورکی تێکەڵ کردووە. لەلایەن ئەلتایانەکانەوە پراکتیزە دەکرێت کە دەیانەوێت خۆیان جیاواز بکەن لە گەلانی دراوسێ و پەیوەندیدار.[٢][٣]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ Halemba 2003, p. ٤.
- ^ «Алтайцам следует принять буддизм» ["The Altaians should accept Buddhism"] (بە ڕووسی). Regnum. 2015-09-20. لە 2021-10-23 ھێنراوە.
- ^ Sherstova, Burhanism, Chapter 1, 2, 3. Almost three hundred pages of the book leave little doubt about the validity of this conclusion by Sherstova made in 1977-1986.
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە بورخانییەت تێدایە. |