بایەخ (ماتماتیک)

لە ماتماتیکدا، بایەخ یا بەھا دەگەڕێتەوە بۆ چەند تێگەیشتەی توند لێکبەسراو. بە گشتی، ھەموو ئۆبژەیەکی ماتماتیکیی دیاریکراو دەتوانێ بایەخ بێت. لە ماتماتیکی سەرەتاییدا، ئەم ئۆبژەیە ئەغڵەب ژمارەیەکە - بۆ نموونە، ژمارەیەکی واقیعی وەکوو π یا ژمارەیەکی تەواو وەکوو 42.

• بایەخی بگۆڕەکان و نەگۆڕەکان بریتییە لەو ژمارەیە یا ئەو ئۆبژەیە کە خراوەتە نێویان. وەک چەندێتییە فیزیکییەکان کە بایەخێکی ژمارەکی دەلکێنرێ بە یەکەی پێوانیانەوە؛ بۆ وێنە، دەوترێ v = 60km/h، کە یانی خێرایی 60 کیلۆمەتر لە سەعاتدایە، لێرە بایەخیی ژمارەکیی 60 لکێنراوە بە یەکەی پێوانی خێرایییەوە کە «کیلۆمەتر لە سەعات»ە.

• بایەخی دەربڕەیەکی ماتماتیکی دەکاتە ئەو ئۆبژەیە کە بۆی دیاری دەکرێ ئەو دەمەی کە بایەخی نەگۆڕەکان و بگۆڕەکانی ناوی دیاری کران.

• بایەخی فۆنکسیۆنێک کە تێخراوەکانی بایەخیان بۆ دیاری کراوە بریتییە لەو چەندایەتییە کە بۆ ئەم تێخراوانە لێی دەردەچێ. واتە دەرخراوی فۆنکسیۆنەکەیە بۆ ئەو تێخراوانە. بۆ نموونە، ئەگەر فۆنکسیۆنی f بە شێوەی f(x) = 2x² – 3x + 1 پێناسە بکرێ، ئەوسا دیاریکردنی بایەخی 3 بۆ تێخراوەکەی، واتە بۆ x، دەرخراوی فۆنکسیۆنەکە دەکا بە 10، بەم جۆرە: f(3) = 2·3² – 3·3 + 1 = 10.

ئەمانەش ببینە

• بایەخی ڕەھا
• بایەخی دروستی