ئەشڕەف موسای ئەیوبی
مەلیک ئەشڕەف یان ئەشڕەف مووسا یان ئەشڕەف شا ئەرمەن[١] (٢٧ی ئابی ١٢٣٧ مردووە) ناوی تەواوی مەلیک ئەشڕەف موسا ئەبو فەتح موزەفەرەدین فەرمانڕەوایەکی کورد بووە لە بنەماڵەی ئەیوبییەکان.
| ئەشڕەف موسا | |
|---|---|
| ئەمیری جەزیرە، شای ئەرمەن، ئەمیری دیمەشق | |
 سکەیەکی مسی مەلیک ئەشرەف موزەفەرەدین موسای ئەیوبی | |
| ئەمیری جەزیرە | |
| ماوەی دەسەڵات | ١٢١٠–١٢٢٩ |
| پێشوو | ئەوحەدی ئەیوبی |
| جێگر | موزەفەر غازی ئەیوبی |
| سوڵتانی شام | |
| ماوەی دەسەڵات | ١٢٢٩–١٢٣٧ |
| پێشوو | ناسڕ داود ئەیوبی |
| جێگر | مەلیک ساڵح ئیسمایل |
| خانەدان | ئەیووبی |
| باوک | سوڵتان سەیفەدین ئەحمەد |
| لەدایکبوون | ١١٧٨ |
| مردن | ١٢٣٧ |
| ئایین | سوننە |
حاکمی جەزیرە (١٢٠١–١٢٢٩)
دەستکاری
کوڕی سوڵتان عادلی یەکەم، ئەشڕەف لەلایەن باوکییەوە لە ھەران لە ساڵی ١٢٠١ وەک حاکمی جەزیرە دامەزرا. دوای مردنی باوکی لە ساڵی ١٢١٨ تا ساڵی ١٢٢٩ بەردەوام بوو لە فەرمانڕەواییی ناوچەکە.
فەتحکردنی خەلات
دەستکاریلە ساڵی ١٢٠٧دا، شا ئەرمەن لەلایەن ئەیوبییەکانەوە دەستی بەسەردا گیرا، کە لە مێژە تامەزرۆی خەلات بوون. ئەیوبییەکان لەسەر بانگھێشتی گەلی خەلات ھاتبوونە شارەکە دوای ئەوەی دوایین فەرمانڕەوای سۆکمەنلی لەلایەن توغرولشا، فەرمانڕەوا مەلیکی ئەرزڕۆم بەناوی سوڵتانییەتی ڕۆم و برای سوڵتان کەیقوبادی یەکەمەوە کوژرا. تا ساڵی ١٢٠٩ جۆرجیا ئاستەنگی فەرمانڕەواییی ئەیوبییەکانی کرد لە بەرزایییەکانی ئەرمەنستان و سەرکردایەتیی جەنگی ڕزگاریی خوازی بۆ باشووری ئەرمینیا کرد. سوپای جۆرجیا گەمارۆی خەلاتی دا. لە وەڵامدا سوڵتان عادلی یەکەم سوپایەکی ڕێکخست و بە خودی خۆی سەرکردایەتیی سوپایەکی مەزنی کرد کە میرەکانی حومس، حەما، و بەعلبەک و ھەروەھا بەشێک لە میرنشینەکانی تری ئەیوبی بۆ پشتگیریکردن لە ئەوحەدی ئەیوبی ئەمیری جزیرە. لە کاتی گەمارۆدانەکەدا، ژەنەراڵی جۆرجیا ئیڤان مخارگدزلی بە ھەڵە کەوتە دەستی ئەوحەد لە جەرگەی خەلات. ئەوحەد بەسوود بینین لە بەکارھێنانی ئیڤان وەکو چەکێک، ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر ئازادکردنی لە بەرامبەر ئاگربەستێکی ٣٠ ساڵە لەگەڵ جۆرجیا، بەم شێوەیە کۆتایی بە ھەڕەشەی دەستبەجێی جۆرجیا بۆ سەر ئەیوبیەکان ھێنا. ئەمەش ململانێی خاکی ئەرمەنەکانی گەیاندە بنبەست.[٦] بەمەش ناوچەی دەریاچەی وانیان بەجێھێشت بۆ ئەیوبییەکان لە دیمەشق.[٧]
لە ماوەی فەرمانڕەوایی ئەشڕەف موسادا، ھەندێک دراوی بە وێنەی سەڵاحەدین لە سکە درابوو، کە لەسەری نووسرابوو: شای سەرکەوتوو، ڕاست و دروستی جیھان و دین، یوسف کوڕی ئەیوب، بە مۆدێلی دراوەکانی پێشووتر کە لە سەردەمی خودی سەڵاحەدین لەسکە درابوو.[٣]
دراوەکانی ئەشڕەف موسا لە سکە درابوون لە فارقین، شەنگال، خەلات، ئەربەلا، حەڕان.[٨]
شازادەی جۆرجیا تەمتا یەکێک بوو لە ھاوسەرەکانی.[٩]
ئەمیری دیمەشق (١٢٢٩–١٢٣٧)
دەستکاریدوای مردنی براکەی موعەزەم لە ساڵی ١٢٢٧، ئەشڕەف داواکارییەکی لە برازاکەی، کوڕی موعەزەم، ناسڕ داود وەرگرت، بۆ یارمەتیدان لە دژایەتیکردنی براکەی کامیل کە لە میسڕ بوو. لەبری ئەوە ئەشڕەف و کامیل گەیشتنە ڕێککەوتن بۆ دابەشکردنی زەوی و زاری برازاکەیان لە نێوانیاندا. ئەشڕەف دیمەشکی گرت لە حوزەیرانی ١٢٢٩ و دەستی بەسەر شارەکە گرت، وەک ئەمیری دیمەشق مایەوە تا مردنی لە ساڵی ١٢٣٧. لە ساڵی ١٢٣٠، شاری بەعلبەکیشی گرت. لیە بەرامبەردا زەویەکانی لە میزۆپۆتامیا دایە دەست کامیل و دان بە زەویەکانی خۆیدا نا باڵادەستی، لەکاتێکدا ناسڕ دەبوو لە خاوەندارێتی میرنشینێک کە سەنتەری کەراک بوو لە ناوچەی ترانس ئوردن ڕازی بێت. دوای چەند ساڵێک، ئەشڕەف دوای چەند ساڵێک، ئەشڕەف لە ژێر دەسەڵاتی براکەیدا دەستی کرد بە ھەڵگەڕانەوە، لە ساڵی ١٢٣٧دا لەگەڵ کەیقوبادی یەکەم، سوڵتانی سەلجوقی ڕۆما و شازادەکانی ئەیوبی کە بنکەکەیان لە سوریا بوو، دژی کامیل ھاوپەیمانیی کرد. بەڵام کەیقوباد لە سەرەتای ھاوینی ئەو ساڵەدا مرد و ئەشڕەف خۆی لە ٢٧ی ئابدا کۆچی دواییی کرد و ھاوپەیمانەکەش ھەڵوەشایەوە. دوای ئەشڕەف، ساڵح ئیسماعیلی برای دەسەڵاتی گرتە دەست.[١٠]
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ The Encyclopaedia of Islam: A Dictionary of the Geography, Ethnography and Biography of the Muhammadan Peoples (بە ئینگلیزی). E.J. Brill. 1913. p. 441.
- ^ دراوی ئەیوبییەکان. لەندەن: کۆمەڵەی دراوی شاھانە. 1980.
{{cite book}}: پارامەتری نەناسراوی|لاپەڕە=چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)، ھەروەھا ویلان جۆری سێیەم، 258-60؛ ئەلبوومی ٧٩١٫٤ بۆ دراوێکی ھاوشێوە لە مۆزەخانەی بەریتانی کە لە ساڵی ٥٨٦/١١٩٠ی کۆچی دا دروست کراوە: /object/C_1865-0804-40-X «دراوی سەلادین مۆزەخانەی بەریتانی». www.britishmuseum.org (بە ئینگلیزی).{{cite web}}: نرخی|url=بپشکنە (یارمەتی)، و یەکێکی تریش لە ساڵی ١١٩٠دا دروست کرا: ٢٠x20px. ھەروەھا [١]، d89ed4f58f834cadef373b4bbd223b6a - ^ ئ ا Nicolle 2011, p. ٢٦: "ئەم مسەیە." dirham، کە لە مایافەریقین لە ساڵی ٥٨٧ی کۆچی (١١٩٠/٠١ ز) داڕێژراوە، سەلاحەدین کڵاوی تیژیی فەرمانڕەوایەکی تورکی شێوازی سەلجوقی لەبەردایە." ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی
<ref>ی ھەڵە؛ ناوی «DN» زیاتر لە یەک جار پێناسە کراوە لەگەڵ ناوەڕۆکی جیاوازدا - ^ 33676/1/11010439.pdf مێژوویەک لە جل و بەرگی دادگای ئیسلامی لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست (PDF). SOAS, زانکۆی لەندەن. 1988. p. 119. doi:10.25501/SOAS.00033676.
لە کۆتایی سەدەی دوازدەھەمدا، لەبەرکردنی شاربوش پشتگیری سەڵاح الدینی نیشان دا. لە ژێر سەردەمی مەملوکی بەحری دواتر لە میسر و سوریا بەشێک بوو لەو خیلعە کە دەدرا بە ئەمیرێک لەسەر وەبەرھێنانەکەی.
{{cite book}}: نرخی|url=بپشکنە (یارمەتی) - ^ بۆ دراوێکی ھاوشێوە لە مۆزەخانەی بەریتانی کە لە ساڵی ٥٨٦/١١٩٠ی کۆچی دا دروست کراوە: [https: //www.britismuseum.org/collection/object/C_1865-0804-40-X «دراوی سەلادین مۆزەخانەی بەریتانی»]. www.britismuseum.org (بە ئینگلیزی).
{{cite web}}: نرخی|url=بپشکنە (یارمەتی)، و یەکێکی تریش لە ساڵی ١١٩٠دا دروست کرا: 20x20px. ھەروەھا [٢]، d89ed4f58f834cadef373b4bbd223b6a - ^ Lortʻkʻipʻaniże، Mariam (1987). Georgia in سەدەی XI-XII (بە کوردی). بڵاوکەرەوەکانی گاناتلێبا.
{{cite book}}: پارامەتری نەناسراوی|لاپەڕەکان=چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی) - ^ Humphreys، ڕ. ستیڤن. لە سەلاحەددینەوە بۆ مەغۆلەکان: ئەیوبییەکانی دیمەشق، 1193-1260 (بە کوردی). SUNY Press. ISBN 978-0-87395-263-7.
{{cite book}}: پارامەتری نەناسراوی|بەروار=چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی|لاپەڕەکان=چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی) - ^ «کۆمەڵگەی دراوی ئەمریکی: Browse کۆکردنەوە». numismatics.org (بە ئینگلیزی). کۆمەڵەی دراوی ئەمریکی.
{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر)[بەستەری مردوو] - ^ جیھانی تامتا (بە کوردی). زانکۆی کامبریج چاپەمەنی. ISBN 978-1-107-16756-8.
تامتا، ئەیوبید ھاوسەری ئەل -ئەشرەف موسا
{{cite book}}: پارامەتری نەناسراوی|بەروار=چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی|لاپەڕە=چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: خاڵبەندیی زیادە (بەستەر) - ^ Franklin D. Lewis. ڕومی - ڕابردوو و ئێستا، ڕۆژھەڵات و ڕۆژاوا: ژیان و فێرکاری و شیعری جەل الدین Rumi. بڵاوکراوەکانی یەک وۆرلد. ISBN 978-1-78074-737-8.
{{cite book}}: پارامەتری نەناسراوی|بەروار=چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی|لاپەڕە=چاوپۆشیی لێ کرا (یارمەتی)
پەرتووکەکان
دەستکاری- Saladin (بە ئینگلیزی). Bloomsbury Publishing. 20 December 2011. ISBN 978-1-84908-318-8.
{{cite book}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|date=(یارمەتی)
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئەشڕەف موسای ئەیوبی تێدایە. |