ئیبن ھیشام ئەنساری
ئیبن ھیشام ئەنساری، ئەبوو موحەممەد عەبدوڵڵا جەمالەددین بن یووسوف بن ئەحمەد بن عەبدوڵڵا بن ھیشام ئەنساری میسڕی، یەکێکە لە بەناوبانگترین پێشەوایانی زانستی نەحوی عەرەبی.
ئیبن ھیشام ئەنساری | |
|---|---|
| لەدایکبوون | ٧٠٨ کۆچی میسڕ |
| مردن | زولعەقدەی ٧٦١ کۆچی |
| ناوەکانی تر | عەبدوڵڵا |
| نەتەوە | عەرەب |
| پیشە | نەحوی |
| نازناو | ئەبوو موحەممەد |
| کارە دیارەکان | پەرتووکی "مغنی اللبیب عن کتب الأعاریب" ، "أوضح المسالک إلى ألفیة ابن مالک"، "شرح شذور الذهب"، "شرح قطر الندی وبل الصدى" |
لەدایکبوون
دەستکاریلە قاھیرە لەدایکبووە لە زولعەقدەی ساڵی ٧٠٨ی کۆچی[١]، بەرامبەر ساڵی ١٣٠٩ی زایینی.
مامۆستاکانی
دەستکاریخاوەنی (الدرر الكامنة) ئاماژەی بەوە کردووە کە ئیبن ھیشام لای زۆر لە زانیارەکانی سەردەمی خۆی خوێندوویەتی [٢]، زانستی لە زانایانی سەردەمی خۆی وەرگرتووە، قوتابی ئەوان بووە، ولەوانە: ئیبن سیڕاج3[٣]، ئەبوو حەییان[٤]، (تاجەددین تەبریزی)[٥]، تاجەددین فاکھانی[٦]، و (الشهاب بن المرحل)[٧]، ئیبن جەماعە[٨]، بێجگە لەوانەش.
پلەوپایەی زانستی
دەستکاریئیبن ھیشام شارەزای زمانی عەرەبی بوو، وە تایبەتمەند بوو لە نەحو و شارەزاییێکی زۆری ھەبوو تیایدا ... وە ھەردوو کتێبەکەی "مغني اللبیب عن کتب الأعاریب" و "أوضح المسالك إلى ألفیة ابن مالك" کاریگەرییەکی گەورەی ھەبوو لەسەر خەڵک و بەم دوو پەرتووکە پلەوپایە و ناوبانگی وەدەست ھێنا لای زانایان و ئەدیبان، باىناوبانگ بوو و خەڵکی ڕوویان تێدەکرد،[٩] ھەروەھا ناوبانگی تەنھا لە میسڕ بڵاو نەبۆوە بەڵکو ڕۆژھەڵات و ڕۆژاواش پێی ئاگادار بوون، خاوەنی (الدرر الکامنة) وتەیەکی ئیبن خەلدوونی گێڕاوەتەوە کە دەڵێت: "ھێشتاش کە ئێمە لە ڕۆژئاواین گوێمان لێ دەبێت کە لە میسڕ زانایەک بە عەرەبی دەرکەوتووە، پێی دەوترێ ئیبن ھیشام، لە سیبەوەی نەحویترە".[١٠]
ئایین و ڕەوشتی
دەستکاریئیبن ھشام تاوانبار نەکراوە بە بیروباوەڕ و ئایینەکە و ڕەوشتەکانی، ھەروەھا ئەو شافعی مەزھەب بوو، بەڵام لە کۆتاییەکانی ژیانی بوو بە حەنبەلی.[١١]
بەرھەمەکانی
دەستکاری- (الإعراب عن قواعد الإعراب)
- (الألغاز) یان (المسائل النحویة)
- (أوضح المسالك إلى ألفية ابن مالك)
- (شذور الذهب في معرفة كلام العرب)
- شەرحی(شذور الذھب فى معرفة كلام العرب)
- (التذكرة) (سیوتی ئاماژەی بەوە کردووە کە پەرتووکێکە لە ١٥ بەرگ)
- (التحصيل والتفصيل لكتاب التذييل والتكميل)
- (الجامع الصغير)
- (الجامع الكبير)
- (شرح البردة)
- (شرح قطر الندى وبل الصدى)
- شەرحی (الللمحة)ی ئەبوو حەییان تەوحیدی)
- (مغني اللبيب عن كتب الأعاريب)
مردن
دەستکاریئیبن ھشام لە شەوی ھەینیی زولعەقدەی ساڵی ٧٦١ـی کۆچی بەرامبەر ١٣٦٠س زایینی مردووە.
سەرچاوەکان
دەستکاری- ^ بغية الوعاة، للسيوطي. تحقيق محمد أبي الفضل إبراهيم "ط: 2. بيروت: دار الفكر، "1399-1979 م"، 2: 68.
- ^ الدرر الكامنة، لابن حجر "حيدر آباد، 1348 هـ"، 2: 308-310.
- ^ ابن السراج: محمد بن أحمد، أبو عبد الله السراج الدمشقي، مقرئ نحوي، ولد سنة 668هـ، ومات سنة 743هـ. بغية الوعاة: 1/ 20
- ^ أبو حيان: محمد بن يوسف، أثير الدين الغرناطي، نحوي عصره، ولغويه، ومحدثه، وأديبه، له البحر المحيط في التفسير، والمدبح في التصريف وغيرهما. مات سنة 745هـ. بغية الوعاة: 280-283".
- ^ التبريزي: علي بن عبد الله الأردبيلي التبريزي، عالم ورع وأحد الأئمة الجامعين لأصناف العلوم. مات سنة 746هـ. المصدر نفسه: 2/ 171.
- ^ التاج الفاكهاني: عمر بن علي بن سالم بن صدقة اللخمي الإسكندراني، له شرح العمدة، والإشارة في النحو وغيرهما. مات سنة 731هـ. المصدر نفسه 2: 221، والدرر الكامنة: 3/ 178.
- ^ الشهاب بن المرحل: عبد اللطيف بن عبد العزيز، ولم يذكر له صاحب البغية ترجمة وافية. البغية 2/ 541.
- ^ ذكر صاحب البغية، في ترجمتة لابن هشام، أنه "حدث عن ابن جماعة بالشاطبية"، والذين سموا بهذا الاسم كُثر، ولعل المقصود بالذكر هنا بدر الدين محمد المتوفى سنة 733هـ، والذي كان يشغل منصب قاضي قضاة دمشق، ثم مصر في أيامه.
- ^ بغية الوعاة: 2/ 68
- ^ الدرر الكامنة: 2/ 308-310
- ^ البغية
بڕوانە ئەمانەش
دەستکاری
| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ئیبن ھیشام ئەنساری تێدایە. |