ھێڵی ئاسنینی حیجاز
هێڵی ئاسنینی حیجاز یاخود ڕێرەوی ئاسنینی حیجاز هەروەها ڕێرەوی شەمەندەفەری حیجازی (بە تورکی عوسمانی : حیجاز تەیمور یۆلی، بە تورکی هاوچەرخ : Hicaz Demiryolu) بریتیە لە هێڵێکی ئاسنینی دوور و درێژ (بە دووری ١٠٥٠ ملم)، هەردوو شاری دیمەشق و مەدینەی بەیەک دەبەستەوە ،[١] لەسەردەمی حوکمرانی سولتانی عوسمانی عەبدولحەمیدی دووەم دامەزرا بۆ مەبەستی سەربازی و گواستنەوەی حاجیان و بەهێزکردنی هەژموونی خۆی لە ناوچەکە .[٢] دەستپێکی کارکردنی بۆ ساڵی ١٩٠٠ دەگەڕێتەوە کە لە ساڵی ١٩٠٨ کرایەوە ، وە لە ئیشکردن بەردەوام بوو تاوەکو ساڵی ١٩١٦ و خاپوورکردنی ڕێرەوەکە لە دەرەنجامی جەنگی جیهانی یەکەم و سەرهەڵدانی شۆرشی مەزنی عەرەبی کە بووە هۆی لەناوبردن و هەڵوەشاندنەوەی دەولەتی عوسمانی.
| ھێڵی ئاسنینی حیجاز | |
|---|---|
 | |
| ناو بە زمانی فەرمی | الخط الحديدي الحجازي |
| وڵات | سووریا، ئوردن، عەرەبستانی سعوودی |
| پۆتانی شوێن | ٣٢°٣٧′٤٧″N ٣٦°٦′١٣″E |
| ڕێکەوتی کردنەوە | ١ی کانوونی دووەمی ١٩٠٨ |
| Track gauge | 1050 mm track gauge |
| باری کەلەپووری | Tentative World Heritage Site |
| Terminus | Hejaz Railway Station |
| Terminus location | دیمەشق |
| Route diagram template | Template:Hejaz railway |
| پێوەری کەلەپووری جیھانی | (ii)، (iv)، (vi) |
 | |
| ڕێرەوی ئاسنینی حیجاز | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
دوای ئەوەی سولتانی عوسمانی عەبدولحەمیدی دووەم سەرکەوتوو بوو لە ڕاکێشان و دامەزراندنی هێڵی تەلەگراف لە نێوان دیمەشق و مەدینە (١٩٠٠) ئەمە بووە هاندانی سولتان کە بیر لە دامەزراندی هێڵی شەمەندەفەریش بکاتەوە لە نێوان ئەم دوو شارە.[٣]
بودجەی تەرخان کراوی پڕۆژەکە ٣.٥ ملیۆن لیرەی عوسمانی بوو ،بەڵام دواتر بڕی زیاتری تێچوو ئەم کورتهێنانەش بە بەخشین خێرخوازی لە ناوەخۆی دەولەتی عوسمانی پڕ کرایەوە .[٤] سەرەتای کارکردنی پڕۆژەکە لە ١٩٠٠ لە ناوچەی موزەیریبی حۆران لە سووریا دەستی پێکرد ، لەسەر هەمان ڕێچکەی کۆنی حاجیان درێژ بوویەوە بەرەو شاری دەرعا و مەدینە ،کە بەهۆیەوە ماوەی گەشتی حاجیانی ناوچەی ئەنادۆڵ و دیمەشقی لە چل ڕۆژەوە بۆ پێنج ڕۆژ کەمکردەوە ،[٥] .[٦]
هێڵەکە لە دیمەشق دەستی پێدەکرد تاوەکو شاری بەسرا باشووری سوریا لە وێوە دابەش دەبوو بۆ دوو هێڵ،یەکێکیان بە ئاراستەی ئوردەن بەرەو باشوور دەڕۆیشت ئەوکەی تر بەرەو خۆڕئاوا بۆ شارەکانی نابلس و حەیفا عەکا دەچوو ،لە شاری عەکا لقێکی لێ دەبوویەوە بەرەو میسر. ئەو هێلەی بەرەو ئوردەن دەڕۆیشت هەریەک لەشارەکانی مەفرەق و زەرقا و عەممان و مەعانی دەبڕی تا دەگەیشتە خاکی حیجاز و شاری مەدینە.[٧]
ڕێرەوەکە نۆ ساڵان لە خزمەت بەردەوام بوو لە نێوان دیمەشق و مەدینە کە بۆ کاری حەج و بازرگانی و سەربازی بەکاردەهات ،دوای سەرهەڵدانی جەنگی جیهانی یەکەم و دەرکەوتنی گرنگی هێلەکە بۆ کار و باری سەربازی هەژموونی هێز بەسەر بەریتانیەکان بۆیە هێزە بەریتانیەکان بەهاوکاری شۆڕشگێرە عەرەبەکان دەستیان کرد بە تێکدان و وێرانکردنی ژێرخانی هێلەکە بەتایبەت لە لایەن لۆرانسی عەرەبیەوە لە ١٩١٧ ،کە لەوساوە هیچ کۆششێک نەکراوە بۆ چاکردنەوە و بە ئیش خستنەوەی هێڵەکە.[٨] لەم ساڵانەی دوایی هەندێک لە وێستگەکان نۆژەن کرانەوە بۆ کاری مۆزەخانە و گەشتیاری مێژوویی.
بیرۆکە و ئامانجەکانی
دەستکاری
هێلی ئاسنینی حیجاز لە تۆماری عوسمانیەکان بە ناوی “هێلی ئاسنینی حیجازی حەمیدی “ تۆمارکراوە، خۆی بیرۆکەی پڕۆژەکە بۆ ساڵی ١٨٦٤ دەگەڕێتەوە لەسەردەمی سولتان عەبدولعەزیزی یەکەم ،لە ساڵی ١٨٨١ پڕۆژەکە نوێ کرایەوە بەڵام کۆسپ و تەگەرەی زۆری لەپێش بوو بۆیە جێبەجێ نەکرا.[٩] دواتر عزەت پاشا ڕاوێژکاری دووەمی سولتان عەبدولحەمیدی دووەم بیرۆکەکەی بۆ سولتان نوێ کردەوە ،ئەوەبوو سولتان لە ١٩٠٠ فەرمانی بۆ جێبەجێکردنی پڕۆژەکە دەرکر. لەو ساتەدا سولتان کاری لەسەر پاراستنی یەکێتی هەرێمەکانی دەولەتەکەی دەکرد کە هەڕەشەی پارچەبوونیان لەسەر بوو . سولتان ڕاوێژکارەکەی ئەحمەد عزەت پاشای ڕاسپارد بۆ سەرپەرشتی پڕۆژەکە بەجۆرێک هەریەک لە هێلە ئاسنینیەکانی ئەنادۆل و بەغدا و حیجاز بەیەک ببەستێتەوە لەگەڵ دامەزراندن و پەرەپێدانی هێلی تەلەگراف تاوەکو بە ئاسانی و خێرایی پەیوەندی بە ویلایەتەکانی شام و بەغدا و حیجازەوە بکات. بیرۆکەی هێلەکە بۆ گەیشتن بوو بە شارەکانی مەککە و جەددە بەڵام جێبەجێ نەبوو.[١٠]
ئامانجەکان
دەستکاری| کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە ھێڵی ئاسنینی حیجاز تێدایە. |
وێستگەکان
دەستکاریوێنەخانە
دەستکاریئەمانەش ببینە
دەستکاریسەرچاوەکان
دەستکاریبەستەرە دەرەکیەکان
دەستکاری-
نەخشەیەکی مێژوویی ناوچەکە لە ماوەی ساڵانی ١٩٠٠-١٩١٣. -
ڕێرەوی ئاسنینی عوسمانی بەر لە جەنگی جیهانی یەکەم -
وێستگەی قەدەم لە دیمەشق -
-
محطة بالقرب من وادي اليرموك -
محطة حيفا -
محطة الجيزة بالقرب من مادبا -
محطة الأخضر بالقرب من تبوك -
قاطرة بجانب خزان مياه تابع لمحطة مدائن صالح -
مسجد العاملين في محطة تبوك -
محطة المُعظَّم -
-
محطة تبوك سنة 2010م -
قاطرة محفوظة في محطة مدائن صالح -
محطة عمّان -
محطة الزرقاء بالأردن -
قسم تم تجديده من السكة غرب وادي رم -
نصب تذكاري يعود لافتتاح الخط في حيفا -
.jpg)
- مۆزەخانەی ڕێرەوی حیجاز
- ڕێرەوی ئاسنینی بەغدا
- شەمەندەفەری خێرای حەرەمەین
- هێلی ڕێرەوە ئاسنینیەکانی ئیسرائیل
- هێلی ئاسنینی کوردستان
- ^ «سكة حديد الحجاز». صحيفة المدينة. لە 14 مارس 2015 ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=(یارمەتی) - ^ «السكك الحديدية.. بدايات سياسية ونهايات مأسوية». محيط. لە 14 مارس 2015 ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=(یارمەتی) - ^ «الخط الحديدي الحجازي الأردني والطريق الآمن الى المطار..!!!». القلعة نيوز. لە ڕەسەنەکە لە ٦ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 14 مارس 2015 ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=(یارمەتی) - ^ «4 ملايين و283 ألف ليرة عثمانية تكلفة خط سكة حديد الحجاز». الراية. لە 14 مارس 2015 ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=(یارمەتی) - ^ «متحف سكة حديد الحجاز واجهة حضارية وموقع أثري لمنطقة المدينة المنورة». وكالة الأنباء السعودية. لە 14 مارس 2015 ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=(یارمەتی) - ^ «بالصور .. سكة حديد الحجاز شاهد تاريخي على أهمية المدينة المنورة كطريق للتجارة والحج». صحيفة عاجل الإلكترونية. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی نیسانی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە 14 مارس 2015 ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=(یارمەتی) - ^ «أرشفة نصف مليون وثيقة محفوظة لدى الخط الحديدي الحجازي». الغد. لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی نیسانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 14 مارس 2015 ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=(یارمەتی) - ^ «تاريخ النقل الخط الحديدي الحجازي». البوادر. لە ڕەسەنەکە لە ٤ی نیسانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 15 مارس 2015 ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=(یارمەتی) - ^ «إحياء مئوية سكة حديد الحجاز في "الثقافي الملكي"». الغد. لە ڕەسەنەکە لە ٢ی ئایاری ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە. لە 15 مارس 2015 ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=(یارمەتی) - ^ «سكة حديد الحجاز». مجلة حراء. لە 15 مارس 2015 ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=(یارمەتی)
- مؤسسة الخط الحديدي الحجازي الأردني.
- المؤسسة العامة للخط الحديدي الحجازي ٢ی نیسانی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.، وزارة النقل السورية.
- سكة حديد الحجاز، السياحة السعودية.
- محطة قطار الحجاز بالمدينة المنورة، جولة افتراضية.
ھەڵەی لوا لە package.lua لە ڕیزی 80:module 'Module:Portal/images/ا' not found.
