کلۆرۆفلۆرۆکاربۆن

کلۆرۆفلۆرۆکاربۆن
کلۆرۆفلۆرۆکاربۆن
لقی	halogenated hydrocarbon
بەکارھێنان	refrigerant
ڕووداوە بەرچاوەکان	Montreal Protocol
دەبێتە ھۆکاری	ozone hole
زانا	Frédéric Swarts
کاتی دۆزینەوە	١ی کانوونی دووەمی ١٨٩٠
بەرەوپێك هەیە	pollutant
	لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

کلۆرۆفلۆرۆکاربۆن (CFCs) و ھایدرۆکلۆرۆفلۆرۆکاربۆن (HCFCs) ھایدرۆکاربۆنی تەواو یان بەشێک ھالۆجینکراون کە کاربۆن (C)، ھایدرۆجین (H)، کلۆر (Cl)، و فلۆر (F)یان تێدایە، کە وەک بەرھەمی فڕۆکی میتان، ئیسان و پرۆپان بەرھەم دەھێنرێن.

نموونەی باوترین دایکلۆرۆدایفلۆرۆمیسانە (R-12). R-12 ھەروەھا بە فریۆن ناسراوە و وەک ساردکەرەوە بەکارھێنراوە. زۆرێک لە CFCs بە بەرفراوانی بەکارھێنراون وەک ساردکەرەوە، پاڵنەر (لە بەکارھێنانی ئەیرۆسۆڵدا)، سیستەمەکانی داپڵۆسینی ئاگری گازی، و چارەسەرەکان. لە ئەنجامی بەشداریکردنی CFCs لە کەمبوونەوەی چینی ئۆزۆن لە بەرگەھەوای سەرەوە، بەرھەمھێنانی ئەم پێکھاتانە لەژێر پرۆتۆکۆلی مۆنتریاڵدا وەستێنراوە، و جێگەیان گیراوەتەوە بە بەرھەمی تر وەک ھایدرۆفلۆرۆکاربۆن (HFCs) و ھایدرۆفلۆرۆئۆلیفین (HFOs)^[١] لەوانە R-410A, R-134a و R-1234yf.^[٢]^[٣]^[٤]

پێکھاتە، تایبەتمەندی و بەرھەمھێنان

وەک لە ئەلکانە سادەترەکان، کاربۆن لە CFCs بۆند دەکات لەگەڵ ھاوتایی تیتراھیدراڵ. لەبەر ئەوەی گەردیلەکانی فلۆرین و کلۆرین زۆر جیاوازن لە قەبارە و باری کاریگەری ھایدرۆجین و لە یەکتری، CFCیەکانی بەرھەمھاتوو لە میسان لادەدەن لە ھاوتایی تەواوی تیتراھیدراڵ.^[٥]

سەرچاوەکان

^ «Climate Change». The White House. ١٩ی ئازاری ٢٠٢١. لە ١٩ی ئازاری ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ «Hydrocarbon pollution of the sea and its influence on marine organisms». Helgoländer Wissenschaftliche Meeresuntersuchungen. 17 (1–4): 335–339. 1968. Bibcode:١٩٦٨HWM....١٧..٣٣٥M. doi:١٠.١٠٠٧/BF٠١٦١١٢٣٤. {{cite journal}}: |bibcode= length بپشکنە (یارمەتی); نرخی |doi= بپشکنە (یارمەتی)
^ Darby، Megan (١٩ی ئابی ٢٠١٤). «Ozone layer treaty could tackle super polluting HFCs». rtcc.org. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی ئابی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ «Hydrofluoroolefins». GAB Neumann GmbH. لە ١٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.
^ «Fluorine Compounds, Organic». Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. 2000. doi:١٠.١٠٠٢/١٤٣٥٦٠٠٧.a١١_٣٤٩. ژپنک ٩٧٨-٣-٥٢٧-٣٠٣٨٥-٤. {{cite book}}: نرخی |doi= بپشکنە (یارمەتی)

دەروازەی کیمیا

[WhiteHouse-1] «Climate Change». The White House. ١٩ی ئازاری ٢٠٢١. لە ١٩ی ئازاری ٢٠٢١ لە ڕەسەنەکەوە ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[2] «Hydrocarbon pollution of the sea and its influence on marine organisms». Helgoländer Wissenschaftliche Meeresuntersuchungen. 17 (1–4): 335–339. 1968. Bibcode:١٩٦٨HWM....١٧..٣٣٥M. doi:١٠.١٠٠٧/BF٠١٦١١٢٣٤. {{cite journal}}: |bibcode= length بپشکنە (یارمەتی); نرخی |doi= بپشکنە (یارمەتی)

[Darby-3] Darby، Megan (١٩ی ئابی ٢٠١٤). «Ozone layer treaty could tackle super polluting HFCs». rtcc.org. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی ئابی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ١١ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[4] «Hydrofluoroolefins». GAB Neumann GmbH. لە ١٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣ ھێنراوە.

[5] «Fluorine Compounds, Organic». Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. 2000. doi:١٠.١٠٠٢/١٤٣٥٦٠٠٧.a١١_٣٤٩. ژپنک ٩٧٨-٣-٥٢٧-٣٠٣٨٥-٤. {{cite book}}: نرخی |doi= بپشکنە (یارمەتی)

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]