کریستۆفەر مارلۆ

کریستۆفەر مارلۆ (بە ئینگلیزی: Christopher Marlowe) یەکێک لە بەناوبانگترین شانۆنووسان و شاعیرانی مێژووی ئینگلستانە. مارلۆ ھاوچەرخی شاعیر و شانۆنووسی بەناوبانگ ویلیام شێکسپیر بووە.^[١]

ژیانی سەرەتای

کریستۆفەر مارلۆ کوڕی پینەچیەکی پێڵاوی بوو مارلۆ لە ٢٦ی شوباتی ساڵی ١٥٦٤ لە دایک بووە، یەکێک لە بەناوبانگترین شانۆنووسان و شاعیرانی مێژووی ئینگلستانە. مارلۆ ھاوچەرخی شاعیر و شانۆنووسی بەناوبانگ ویلیام شێکسپیر بووە. باوکی کاری پینەچێتی دەکرد مارلۆ لە باوکی فێری ھێمای بەھێزی باوەڕبەخۆبوون بوو کە لە شانۆگەریەکانیدا ڕەنگی دەدایەوە، مارلۆ لە منداڵی بە کەسێکی ھاروھاج ناسرابوو شارەکەیدا چونکە ھاوڕێیەتیی کەسانی خراپی دەکرد.

دوای خوێندنی دوا ناوەندی چوە زانکۆی کامبدریج ساڵی 1580 لەکاتێکدا خوێندن لەو زانکۆیەدا 3 ساڵ بوو بەڵام مارلۆ 6 ساڵ مایەوە دواتر ساڵی 1584 بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لەئەدەب وفەلسەفە بەدەست ھێنا ، دۆاتر 6 ساڵی کە خوێندی شەھادەی ماستەری لەو بوارەدا بەدەست ھێنا زانکۆی ناو براو لە زیرەکی مارلۆ بەرپرسانی ئاکادار کردەوە

دواتر بۆ ماوەیەکی دورو درێژ لە شارۆچکەی کامربیج دور کەوتەوە ئەمە بوە ھۆی ئەوەی کاربەدەستانی ئەو کاتە گومانی زیاتر لە جموڵەکانی مارلۆ بکەن دواتر بۆیان دەرکەوت لەشارۆچکەی ڕیمز لە فەرەنسا ، مارلۆ سیخوڕی بۆ شاژنە ئیلازابێس شاژنی بەریتانیا کردوە ، کە ھەواڵی کاسۆلیکیەکانی بۆ شاژن دەگواستەوە ، لەوێ خۆی وەک ھونەرمەندی نیگارکێش ناساندبوو بەڵام سیخوڕێکی باوەڕ پێ کراو بوو

لەوکاتەدا شانۆگەری بەناوبانگی (یەھودی ماڵتا( بە ئینگلیزی The Jew of Malta)

لە تەجروبەی ژیانی خۆیەوە نوسی چونکە لەو کاتەدا لە ماڵتا زیندانی کرابوو ئەم شانۆگەریەی نوسی

گەڕانەوە بۆ کامبریج و ڕۆشتن بۆ شاری تەم

ت.ب ئینگلیز و عەرەب بە لەندەن ئەڵێن شاری تەم

دوای ئەوەی مارلۆ گەڕایەوە بۆ شاری کامبریج دوبارە کامبریج بەجێ ئەھێڵیت و ڕوو کاتە شاری تەم (لەندەن)

لەکاتێکدالە کامبریج ژیانی زۆر خۆش بوو ئەوپارەی کە دەسی ئەکەوەبەشی پێداویستی خۆی ئەکرد بەڵامکە ھاتە لەندەن ژیانکی ژیانێکی زۆر خۆشتری ھەبوە لەپاڵئەمشدا دڕندەی و ڕەگەز پەرەستی لە ئەندامانی نوسران بەرامبەری دەکرا لە کاتێکدا ئەوان کەسانی زۆز زیرەک بوون

ھاوڕێیەتی کەسێکی درامی ئەکرد بەناوی تۆماس کید وە ھاوڕێی لواتر رالی وە ڕاگەیاندکاران و بیرمەندانی بەناوبانگی ئەو کاتەی ئەکرد کە کۆمەڵانێک بوون لە قوتابخانەی شەوانە

نوسینەکانی مارلۆ بوە ھۆی کاردانەوەی توند لەلایەن ئەو کەسانەی کەبە دڵیاننەبووە ئەوانەشی کەبەدڵیان بووە

ئەوانەی کە وەسفیان کردوە وەک ناش، بیل، داریتۆن ،

ئەوانەی کە بەرپەچیان داوەتەوە وەکو نوسەر ڕۆبەرت غرین ،

چونکە ئەوکاتە شانۆگەری Tamburlaine

تامبرلین گەورەی نوسی

کە باسی لە تەماح دەکات و چۆن ئەوی کردووە بە تارماییەک کە دنیا دەترسێنێت، ئەم شانۆگەرییە ھێندە بەھێز بوە کە ناوی قەڵەمی ئاگرینی پێ بەخشرا

شانۆگەریەکی تراژیدی تری نوسی کە لە چیرۆکی نوسەر فێرجیل

(ئیند End)

وە ھەوەھا شانوگەریە بەناوبانگەکەی کەیەھودی ماڵتا بوو لەنێوان تراجیدیا و کۆمیدیا خۆی دەبینیەوە کەلە ڕوانگەی ئەوەوە باس لە پیاوێک دەکات کە ون بوە لە نێوان بی ئەقڵی وپارەدا

وە شانۆگەریەکی تری نوسی بەناوی ئێدواردی دووەم کە باسی تراجیدیایەکی مێژوی ئەکا کە سەردەمی حوکمی ئێدواردی دووەمە

دوای ئەمە باشترین چیرۆکی شانۆگەری نوسی بەناوی دکتۆر فاوستۆس وەرگیراوەلە ژیانی دکتۆر فاوتۆسی ئەڵمانی

لە کۆتا نوسینەکانیدا شانۆگەری کۆمەڵکوژی پاریس دەنوسیت کە دەرگای تەماح ئەکاتەوە بۆ بەدەست ھێنانی دەسەڵات.

مارلۆ وەک شاعیر

بەناو بانک بوو لە وەرگێڕانی کتێبە لاتینیەکان بەتایبەتی وەرگێڕانی کتێبی (غرام اوفید)

کە نوسەرە ناسراوەەی ناوی بفار سالیا

ھەروەھا قەسیدەی کەی نوسەری بەناوبانکی لاتینی بفار سالیا بە ناوی لە شوانی عاشقەوە بۆ خۆشەویستەکەی دەرھێنەرانی ھۆڵیو نەیان توانیە وێنای بکەن و بیکەن بەفیلم

ھەروەھا کتێبێکی نوسی بەناوی پاڵەوان و خاوەن قەرز نەی توانی تەواوی بکات بە ھۆی مردنی لەناکاوی

ڕووداوە گەرمەکانی ژیانی مارلۆ

لەیەکێک لە شانۆ گەریەکان لەسەر شانۆکە تەقی لێ ئەکرێت و کەسێک لە ئامادەبوانی شانوگەریەکەدا دەمرێت بە دیاری کراوی لە کاتی لەکاتی پێکەش کردنی بەشی دوەم شانۆی تامبۆرلینی گەورە ئەم ڕوداوە ڕیدا

جارێک لە جارەکان دەمە قاڵێ کەوتە نێوان مارلۆو ولیم برادلی لە گەڕەکی ھوغ ساڵی 1589

شاعیر تۆماس واتسۆن ھاوڕێی مارلۆ ھاتە ھاتە ناو مەوزوعەکەو لەسەر مارلۆی دەکردوە وەو بردلی کوشت

دواتر چونەسجنەوە مارلۆ بە کەفالەت بەربوو بە مەرجێک ھیچ ئاژاوەیەک نەنێتەوە ناوبانگی زۆر تێکچوو بە تۆمەتی ئەوەی

ھیچ دینێکی نیە ساڵی 1592

پلانو کوشتنی مارلۆ

داواکرابوو لە مارلۆ کە ئامادە بێت لە ئەندامانی شورا بەو پێیەیە ئەندامێک بووە لە ئەندامانی شوا بەڵام ئەو ئامادە نەبوو حاضر نەبوو 30 ی ئایاری ساڵی 1593 لەگەڵ سێ لە ھاوڕێکانی چوو ن بۆ یانەی دیبتفۆرد

لە کاتی پارداندا لەگەڵ سێ سیخوڕە نھێنیەکانی ئەندامانی شورا بوو بە شەڕی مارلۆ خنەرێکی دەر ھێناو چەن خنجەرێکی دا لە یەکێک لەو سیخوڕە نھێنیە بەناوی ئینگرام فریزەر

دواتر ئینگرام فریزەر خەنجەرەکەی لەدەست سەندو مارلۆی کوشت

دواتر لە گۆڕستانێکی نادیار مارلۆی شاردەوە

تایبەت بە دابان عوسمان

چەند وتەیەکی بەناو بانگی مارلۆ

ھەموو ڕۆژێک شتێک بخوێنەوە کە کەس نەیخویندبێتەوە ، بیر لەشتێک بکەوە کە کەس بیری لێ نەکردبێتەوە.شتیکی خراپە عەقڵ ھەمیشە بەشێک بێت لە زۆرینە

ئەزانم کەچیم بەڵام نازانم دەبمە چی"

ئەوشێتانەی لە سەر زەوی پێدەکەنن دواتر لە دۆزەخدا دەگرین

"خەڵکی ھەژارو بەدبەخت ،جگە لە ئومێد ھیچی تریان نیە..."