ڤیلھێلم لیتن

ویلھۆڵم لیتێن، نووسەر و کارمەندی باڵوێزخانەی ئاڵمان لە ئێران ساڵی ١٨٨٠ی زایینی لە ئاڵمان لە دایک بووە و هەر لە وێ فێری زمانی فارسی بووە.

ویلھێڵم لیتێن
لەدایکبوون	١٨٨٠ ئاڵمان
مەرگ	١٩٣٢ بەغدا
پیشە	نووسەر، کارمەندی باڵوێزخانەی ئاڵمان

ژیان

بۆ یەکەم جار (ساڵی ١٩٠٢) لە سەردەمی حکوومەتی موزەفەرەددین‌شای قاجاردا هاتووەتە ئێران و وەکوو وەرگێڕ لە باڵوێزخانەی ئاڵمان کاری کردووە و تا ساڵی ١٩١٥ واتا ساڵی جەنگی جیهانی دووەم لە ئێراندا ماوەتەوە. لیتێن، بە دوای جەنگی یەکەمی جیهانی‌دا بووە بە یەکێک لە دامەزرێنەرانی کۆڕی ئێران - ئاڵمان و بە هۆی زاڵ بوون بە سەر زمان و ئەدەبی فارسی و مێژووی ئێراندا، ماوەیەک لە زانکۆی بەرلین دەرسی کوتۆتەوە. دوایین ئەرکی ڕامیاری ئەو، کارداری باڵوێزخانەی ئاڵمان لە بەغدا بووە و تا کاتی مردن (ساڵی ١٩٣٢) ئەم ئەرکەی لە ئەستۆ بووە. لیتێن، کارمەندی پایەبەرزی باڵوێزخانەی ئاڵمان لە ئێران، لە سێپتامبری ١٩١٣ لە تاران لەگەڵ کچێکی ئاڵمانی زەماوەندی کردووە و هاوکات لە لایان باڵوێزی ئاڵمانەوە ئەرکی دامەزراندنی کۆنسولخانەی ئاڵمان لە تەورێزی پێ ئەسپاردراوە تا لە ڕۆژانی ئاڵۆزی و بشێوی کە ئازەربایەجان بە ئاشکرایی لە چنگ عرووسان‌دا بوو، دەوڵەتی ئاڵمانیش دەستێکی لەو ڕووداو و کارەساتانەدا هەبێ. لیتێن، بۆ دامەزراندنی کۆنسولخانەی ئاڵمان لە تەورێز ڕۆژی سێی ماڕسی ١٩١٤ هاتووەتە ئەو شارە و ئەو ئەرکەی خۆی بە ئەنجام گەیاندووە.

بەرهەمەکان

سەفەرنامە و یادداشتەکانی لیتێن لە دوو بەشی مێژووی ڕامیاری و سەفەرنامە پێک‌هاتووە کە لە هەر بەشەی‌دا باس لە بابەت‌گەلێکی گرینگ دەکا.

• بیرەوەرییەکانی لیتێن
• مانگی هەنگوینی ئێرانی

سەرچاوەکان

• گۆڤاری مەهاباد، ساڵی چاردە، ژمارە ١٦١، ساڵی ١٣٩٣، مێهرداد ڕامیدی‌نیا