چیرۆکی دوو شار

چیرۆکی دوو شار (بە ئینگلیزی: A tale of two cities) ڕۆمانێکی مێژووییە و لە ساڵی ١٨٥٩ لەلایەن چارڵز دیکنزەوە چاپ و بڵاوکراوەتەوە و لە لەندەن و پاریس پێش شۆڕشی فەڕەنسا و لە سەردەمی شۆڕشی فەڕەنسادا ڕوودەدات. ڕۆمانەکە باس لە دکتۆر مانێتی فەرەنسی دەکات و ماوەی ١٨ ساڵ زیندانیکردنی لە باستیل لە پاریس و ئازادکردنی بۆ ژیان لە لەندەن لەگەڵ لوسی کچەکەی کە هەرگیز نەیبینیبوو. چیرۆکەکە لە بەرامبەر ئەو هەلومەرجەدا دانراوە کە بووە هۆی شۆڕشی فەرەنسا و سەردەمی تیرۆر.وەک ناسراوترین بەرهەمی دیکنز لە چیرۆکی خەیاڵی مێژوویدا، دەوترێت چیرۆکی دوو شار یەکێکە لە ڕۆمانە پڕفرۆشەکانی هەموو سەردەمێک.لە ساڵی ٢٠٠٣دا ڕۆمانەکە لە ڕاپرسییەکەی بی بی سیدا پلەی ٦٣ی خوێندنەوەی گەورەی بەدەستهێنا.ڕۆمانەکە بۆ فیلم، تەلەفزیۆن، ڕادیۆ و شانۆ وەرگێڕدراوە و بەردەوام بووە لە کاریگەری لەسەر کولتوری باو.

چیڕۆکی دوو شار

ئەکتەران

پێشەکی

خاتوو کرانچەر: هاوسەری جێری کرانچەر. ژنێکی زۆر ئایینییە، بەڵام هاوسەرەکەی کە تا ڕادەیەک پارانۆیایە، بانگەشەی ئەوە دەکات کە ئەو دوعا دەکات (ئەوەی ناوی دەنێت "فلۆپ") دژی، هەر بۆیەش زۆرجار لە کارەکەیدا سەرکەوتوو نابێت. زۆرجار جێری بە شێوەیەکی زارەکی و نزیکەی بە هەمان شێوە ئازاری جەستەیی دەدات، بەڵام لە کۆتایی چیرۆکەکەدا، وا دیارە تا ڕادەیەک هەست بە تاوانباری دەکات لەم بارەیەوە.

جێری کرانچەری گەنج: کوڕی جێری و خاتوو کرانچەر. زۆرجار جێری گەنج بەدوای باوکیدا دەگەڕێت بۆ کارە نامۆکانی باوکی و لە خاڵێکی چیرۆکەکەدا، شەوانە بەدوای باوکیدا دەگەڕێت و بۆی دەردەکەوێت کە باوکی پیاوێکی زیندووبوونەوەیە. جێری گەنج وەک نمونەیەک سەیری باوکی دەکات و ئاواتەخوازە کاتێک گەورە دەبێت خۆی ببێتە پیاوی زیندووبوونەوە.

چارڵز دارنای: فەرەنسییەک لە بنەماڵەی بەرزی ئێڤریمۆند؛ "...گەنجێکی تەمەن نزیکەی  بیست و پێنج ساڵ، گەورە و جوان، ڕوومەتێکی خۆر سووتاوە و چاوێکی ڕەشە." کاتێک ناسێندرا، بە تۆمەتی سیخوڕیکردن بەناوی تاجی فەرەنسا، لەسەر ژیانی خۆی لە ئۆڵد بەیلی دادگایی دەکرێت. لە بێزاری لە دڕندەیی بنەماڵەکەی بەرامبەر بە جووتیارانی فەرەنسی، ناوی "دارنی" (لە دوای ناوی کچێنی دایکیەوە، دی ئۆلنای) وەرگرت و فەرەنسای بەجێهێشت و بەرەو ئینگلتەرا. ئەو و لوسی مانێت بە قووڵی عاشق دەبن، هاوسەرگیری دەکەن و کچێک لەدایک دەبێت. ئەو ڕاستگۆیییەکی جێگەی ستایشی خۆی نیشان دەدات لە بڕیارەکەیدا بۆ ئاشکراکردنی ناسنامەی ڕاستەقینەی خۆی وەک ئەندامێکی بنەماڵەی بەناوبانگی ئێڤریمۆند بۆ دکتۆر مانێت. دڵخۆشی خێزانەکەی دەخاتە مەترسییەوە بە بڕیارە بوێرانەی گەڕانەوەی بۆ پاریس بۆ ڕزگارکردنی گابێلی زیندانیکراو، کە بەبێ ئاگاداری خۆی ناچارکراوە بۆ ئەوەی لەوێ ڕابکێشێت. کاتێک لە پاریس دەگاتە پاریس، سەری سوڕدەمێنێت کاتێک بۆی دەردەکەوێت کە بەبێ گوێدانە ڕەتکردنەوەی تۆماری ئیستغلالکردن و سووکایەتیپێکردنی خێزانەکەی، تەنها بەهۆی ئەوەی ئەرستۆکرات بووە، بەبێ پەیوەندی زیندانی دەکرێت. دوای ئیفادەی دکتۆر مانێت ئازاد دەکرێت، بەهۆی ڕق و کینە نەمرەکەی مادام دیفارگ لە هەموو ئێڤریمۆندز، دووبارە دەستگیر دەکرێتەوە و سزای گیلۆتینی بەسەردا سەپێنراوە. ئەم حوکمە لە سێدارەدان بیانووی لوتکەی ڕۆمانەکە دەڕەخسێنێت.

جۆن بارساد (ناوی ڕاستەقینەی سۆلۆمۆن پرۆس): زانیاریدەر بووە لە لەندەن و دواتر لەلایەن مارکیز سانت ئێڤریمۆندەوە دامەزراوە. کاتێک لە دادگاییکردنی چارڵز دارنی ناسێندرا، ئەو بەڵگەی نەفرەتی لە دژی تۆمەتبارەکە دەدات بەڵام بۆ خوێنەر ڕوون دەبێتەوە کە ئەو کارەکتەری چەور و جێی متمانە نییە. بە گواستنەوەی بۆ پاریس وەک سیخوڕێکی پۆلیس لە ناوچەی سانت ئەنتۆن، لە ژێر دەسەڵاتی پاشایەتی فەرەنسا، خزمەت دەکات. دوابەدوای شۆڕش دەبێتە بریکاری فەرەنسای شۆڕشگێڕ (لەو کاتەدا دەبێت ناسنامەی بەریتانی خۆی بشارێتەوە). هەرچەندە پیاوێکی خاوەن کارەکتەری نزمە، بەڵام پێگەی وەک سیخوڕێک ڕێگەی پێدەدات کە دوا کردەوەی قارەمانانەی سیدنی کارتۆن ڕێکبخات (دوای ئەوەی کارتۆن ڕەشبگیری دەکات بە ئاشکراکردنی دووفاقییەکەی).

ڕۆجەر کلای: هاوکارى بارساد لە سیخوڕیکردن و پێدانی شایەتحاڵی جێی پرسیار. دوای کاروانی پرسە ئاژاوەگێڕەکەی لە کتێبی دووەم، بەشی ١٤، تابوتەکەی لەلایەن جێری کرانچەر و هاوڕێکانی پیاوانی زیندووبوونەوە هەڵدەکەنرێت. لە کتێبی سێیەمدا جێری کرانچەر ئاشکرای دەکات کە لە ڕاستیدا تابوتەکە تەنها بەردەکانی تێدا بووە و بە ڕوونی کلای هێشتا لە ژیاندایە و بێ گومان چالاکییە سیخوڕییەکەی بەردەوام بووە.

بەڕێز سترایڤەر: پارێزەرێکی خۆپەرست، هاوبەشی باڵای سیدنی کارتۆن.[13] "... پیاوێکی کەمێک زیاتر لە سی ساڵ، بەڵام بیست ساڵ لە خۆی گەورەتر دەردەکەوێت، پتەو، دەنگ بەرز، سوور، بلۆف و دوور لە هەر کەموکوڕییەکی ناسکی..."؛ ئەو دەیەوێت هاوسەرگیری لەگەڵ لوسی مانێت بکات چونکە پێی وایە کە ئەو کچە بەس سەرنجڕاکێشە. بەڵام بەڕاستی عاشقی نییە و لە ڕاستیدا بە خۆبەزلزانین مامەڵەی لەگەڵ دەکات. جارڤیس لۆری پێشنیاری ئەوە دەکات کە هاوسەرگیری لەگەڵ لوسی ناژیرانە دەبێت و سترایڤەر دوای ئەوەی بیری لێدەکاتەوە، خۆی قسەی لەسەر دەکات و دواتر لەبری ئەوە هاوسەرگیری لەگەڵ بێوەژنێکی دەوڵەمەند دەکات.

سیدنی کارتۆن: پارێزەرێکی ئینگلیزی خێرا و زۆر زیرەک بەڵام خەمۆکە، بەهۆی ڕێزگرتن لە سترایڤەر لەلایەن دیکنزەوە بە "جاکال" ناوی دەبات. کاتێک ناسێندرا، ئەو کەسێکی کینیی خواردنەوەیەکی سەختە، سەیری پێشکەوتنی سترایڤەری کردووە لە کاتێکدا هەرگیز سوود لە دیارییە بەرچاوەکانی خۆی وەرنەگرتووە: دیکنز دەنووسێت کە خۆر هەڵهات "لە سەر هیچ دیمەنێکی خەمناکتر لە پیاوی توانا باشەکان و هەستە باشەکان، بێتوانا لە دەرهێنانەکانیان". وەرزشکردن، بێتوانا لە یارمەتیدانی خۆی و بەختەوەری خۆی، هەستیار بێت بەرامبەر بەو زەبر و زەنگەی کە لەسەری بووە، و دەستی لەکارکێشاوەتەوە تا ڕێگەی بدات بیخوات”. لە خۆشەویستیدا لەگەڵ لوسی مانێت، گرنگی پێدەدات بەڵام زیاتر وەک کەسایەتییەکی دایکی نیگەران نەک هاوسەرێکی ئەگەری. لە کۆتاییدا دەبێتە پاڵەوانێکی خۆنەویست، هەموو شتێک بە قوربانیدانی ژیانی خۆی بۆ دۆزی شایستە ڕزگار دەکات.

شاجوان پرۆس: حاکمی لوسی مانێت لە تەمەنی ١٠ ساڵییەوە: "... یەکێک لەو بوونەوەرە بێ خۆپەرستانە- کە تەنها لە نێو ژناندا دەبینرێت- کە بۆ خۆشەویستی و سەرسامییەکی پاک، خۆیان بە کۆیلەی ئامادە دەبەستنەوە، بە گەنجییەوە کاتێک لەدەستیان داوە، بۆ جوانییەک کە هەرگیز نەیانبووە..." ئەو بە توندی دڵسۆزە بۆ لوسی و بۆ ئینگلتەرا. ئەو پێی وایە سۆلۆمۆنی برا ونبووەکەی کە لەمێژە ونبووە، ئێستا سیخوڕ و سوێندخواردنی درۆیە جۆن بارساد، "ئەو یەک پیاوەیە کە شایەنی لیدیبێردە"، ئەو ڕاستییە پشتگوێ دەخات کە ئەو "گەندەڵێکی بێ دڵ بوو کە هەموو ئەو شتانەی لێ زەوت کردبوو کە خاوەنی بوو، وەک گرەوێک بۆی". گریمانە لەگەڵ، و بۆ هەمیشە وازی لێهێنابوو لە هەژارییەکەیدا..." ئەو ناترسێت لە ڕووی جەستەییەوە شەڕ لەگەڵ ئەو کەسانە بکات کە پێی وایە ئەو کەسانە دەخەنە مەترسییەوە کە خۆشیان دەوێت. ئەو بۆ هەمیشە توانای بیستنی لەدەست دەدات کاتێک تەقەی کوشندە دەمانچە لە کاتی شەڕە لوتکەییەکەی لەگەڵ مادام دیفارگدا دەتەقێتەوە.

"مۆنسێگنۆر": ئەرستۆکراتێکی گشتی کە ناوی نەهێنراوە کە خراپبوونی نائاسایی و خۆهەڵمژینی، کە بە وردی باسکراوە، لەلایەن دیکنزەوە بەکاردەهێنرێت بۆ تایبەتمەندکردنی ڕژێمی کۆن بەگشتی. "پەتای ناڕاستەقینە هەموو بوونەوەرێکی مرۆڤی شێواند کە ئامادەبوو لەسەر مۆنسێگنۆر." هەروەها هاوڕێ ئاغاکانی لە سامانێکی بەرفراواندا خەریکی خۆڕازاندنەوەن، بەڵام ئەمە لە هەستکردن بە ئیرەیی و ناڕەزاییدا نایانکوتێت: کاتێک مارکیز سانت ئێڤریمۆند ماڵی مۆنسێنیۆر بەجێدەهێڵێت "بە کڵاوەکەیەوە لە ژێر قۆڵی و سندوقی پووکەکەی لە دەستیدا"، ڕووی لە... ژووری نووستنی دووەمیان و بە هێمنی دەڵێت "تۆ تەرخان دەکەم ... بۆ شەیتان!" کاتێک شۆڕش دەست پێدەکات، مۆنسێنیۆر جل و بەرگی چێشتلێنەرەکەی لەبەر دەکات و بە شێوەیەکی شەرمەزارانە هەڵدێت و تەنها بە ژیانی خۆیەوە هەڵدێ

مارکیز سانت ئێڤریمۆند مامی چارڵز دارنای پیاوێکی تەمەنی نزیکەی شەست ساڵ بوو، جل و بەرگی جوانی لەبەردا بوو، لە شێوازدا سەربەرز بوو و دەموچاوێکی وەک دەمامکێکی ورد بوو." بڕیاریداوە تا کۆتایی ژیانی ئیمتیازاتی نەریتی ئاغاکان بپارێزێت، برا دووانەکەی باوکی کۆچکردووی چارڵز دارنایە؛ هەردوو پیاوەکە بە شێوەیەکی ناوازە خۆبەزلزان و دڕندە بوون بەرامبەر بە جووتیاران. مارکیز بە ماتەمینی چاکسازییەکان کە هەندێک سنووردارکردنی بەسەر دەسەڵاتە خراپەکارەکانی چینەکەیدا سەپاندووە، لە کاتی تیرۆرکردنیدا لە دەرباری شاهانەدا لە لایەنگری دەرچووە. لە سەر جێگاکەی خۆی لەلایەن کۆڵبەر گاسپاردەوە کوژرا.

گاسپارد: کۆڵبەرێکە کە منداڵەکەی بەهۆی گالیسکەی مارکیز سانت ئێڤریمۆندەوە دەڕوات و دەکوژرێت. چەقۆیەک دەخاتە ناو دڵی ئێڤریمۆندەوە و یاداشتێک دەچەسپێنێت کە لەسەری نووسراوە "بە خێرایی لێیبخوڕە بۆ گۆڕەکەی"، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەو خێراییە بێباکانە کە بووە هۆی مردنی منداڵە بچووکەکەی. دوای ئەوەی بۆ ماوەی ساڵێک حەشاردراوە، دەدۆزرێتەوە و دەستگیر دەکرێت و لەسێدارە دەدرێت.

مێندەری ڕێگاکان: کۆڵبەرێکە کە دواتر کاری داربڕین دەکات؛ دیفارگەکان دەیخەنە ناو پیلانێکەوە دژی ئەرستۆکراسی، لەوێدا بە جاک پێنج ناودەبرێت.

تیۆفیل گابێل: گابێل "پۆستماستەر، و هەندێک لە کارمەندانی باجدانی دیکە، یەکگرتووە"[15] بۆ کرێچییەکانی مارکیز سانت ئێڤریمۆند. گابێل لەلایەن شۆڕشگێڕانەوە زیندانی دەکرێت و نامە داوای لێبوردنەکەی دارنای دەگەیەنێتە فەرەنسا. گابێل "ناوی لە باجی خوێی ڕق لێبووەوە ناونراوە